Vísir - 30.05.1979, Blaðsíða 10

. MiOvikudagur 30. mai 1979.
10
„Ég held, að danskir stjórnmálamenn hafi i
fyrsta sinn skilið þá alvöru, sem var á bak við
áhuga íslendinga á að fá handritin til islands,
þegar hingað kom dönsk sendinefnd árið 1946.
Þessi nefnd kom til þess að semja um ýmis mál,
varðandi samskipti landanna eftir lýðveldis-
stofnunina hér og á fundunum var meðal annars
rætt um leiðir til þess að leysa handritamálið”.
Þetta sagöi sendiherra Dana
á Islandi, Janus A.W. Paludan,
er Vlsir ræddi viö hann I tilefni
af útkomu þessa Danmerkur-
blaös. Paludan var ritari sendi-
nefndarinnar, sem þarna kom
viö sögu en i henni voru meöal
annarra kunnir danskir stjórn-
málaskörungar þar á meöal
Hedtoft, Arup og Henriksen.
Störf Paludans meö þessari
sendinefnd voru meöal fyrstu
meiriháttar verkefna sem hon-
um voru falin i dönsku utan-
rikisþjónustunni. Hann hefur
aftur á móti ekki setiö auöum
höndum siöan, þvi aö hann
hefur gegnt sendiherrastörfum
fyrir Dani í Kongó, sem nú heit-
ir Zaire, i Brasilfu, Egyptalandi
og Kina. Island haföi hann sett á
óskalista sinn hjá utanrikis-
þjónustunni og sú ósk rættist.
Hér hefur hann verið hús-
ráöandi f danska sendiráöinu
viö Hverfisgötu i Reykjavík i ein
tvö ár.
Þar sem mig langaði aö for-
vitnast nánar um sendinefnd-
ina, sem bar á góma hér aö
framan, spuröi ég sendiherrann
nánar um hana.
Erfiður róður
Janus Paludan sagöi, aö
nefndin heföi dvalist hér I þrjár
til fjórar vikur, rætt viö fjölda
framámanna ogferöast viöa um
landiö. Hann kvaöst meöal
annars hafa komist I kynni viö
ýmsa fremstu stjórnmálamenn
tslendinga þar á meðal Ólaf
Thors, Bjarna Benediktsson,
Stefán Jóhann Stefánsson,
Jakob Möller, Gunnar Thorodd-
sen og Eystein Jónsson á meöan
á dvöl dönsku sendinefndarinn-
ar stóö hér á landi.
„Þegar handritamáliö bar á
góma, var augljóst, aö dönsku
stjórnmálamennirnirhöföu ekki
gert sér grein fyrir þvi hve ts-
lendingum var þaö mikiö
kappsmál, aö handritunum yröi
skilaö aftur hingaö,En þeir
áttuöu sig á þvf i þessari ferö og '
eftir aö heim til Danmerkur
kom fóru þeir aö vinna hand-
ritamálinu fylgi i danska þing-
inu. Þaö var erfiöur róöur, og
tók sinn tima, eins og kom á
daginn, enda ekki allir þing-
menn i hverjum flokki jafn
skilningsrlkir á afstööu Is-
lendinga til málsins og margir
þeirrar skoöunar, aö þessi
menningarverömæti ættu
áfram aö vera i dönskum söfn-
um”, sagöi sendiherrann.
Hann rifjaöi siöan upp gang
handritamálsins allt til dóms
hæstaréttar og afhendingar
fyrstu handritanna.
Siðasta hindrunin
„Deilan um afhendingu hand-
ritanna var slöasta hindrunin i
vegi góöra samskipta Is-
lendinga og Dana og hefur
mönnum orðiö þaö vel ljóst eftir
lausn málsins. Nil ganga sam-
skiptin alveg snuröulaust og viö
eigum ekki viö nein vandamál
aö striöa. Mér er óhætt að segja
aö samskipti þessara frænd-
þjóöa geti alls ekki oröiö betri
og vinsamlegri”.
Danski sendiherrann er
kvæntur breskri konu og hafa
þau feröast allmikiöum landiö á
meöan þau hafa dvalist hér.
Fuglar og sögustaðir
„Viö höfum fariö allan hring-
veginn og sofiö i tjaldi allviöa.
Ég hef mikinn áhuga á fuglum
og fer oft til fuglaskoðunar, en
auk þess höfum viö hjónin lagt
áherslu á aö heimsækja þá
staöi, sem kunnir eru Ur Is-
lendingasögunum eöa tengjast
hinni fornu bókmenntahefö Is-
lendinga. Þar á meöal höfum
viö komiö aö Bergþórshvoli og
Hlibarenda í Fljótshlíö og i
Reykholt, þar sem við
skoðuðum laug Snorra. 1 þvi
sambandi rif jaöist þaö upp fyrir
manni, hve geysilega þýðingu
þaö hefur haft fyrir þekkingu
okkar á sögu Noröurlanda á
fyrri öldum, aö islenskir menn
skyldu skrásetja hana á skinn-
bækur hér noröur frá ásamt
öörum stórvirkjum á sviöi bók-
menntanna”.
Engin heimsvalda-
stefna varðandi
dönskuna
Og svo snerum viö okkur aö
dönskunni og dönskukennslunni
I Islenskum skólum, en aö þvl er
næst veröur komist mun ísland
vera eina landið utan danska
konungsrikisins, þar sem
danska er skyldunámsgrein I
skólum.
Mig langaöi aö heyra álit
sendiherrans á þessu atriöi og
spuröi þvl:
„Leggiö þiö Danir áherslu á
aö Islendingar læri dönsku
fremur en önnur Norðurlanda-
mál?”
„Nei, þaö gerum viö ekki. Viö
fylgjum ekki neinni heims-
valdastefnu á tungumála-
sviöinu. Þaðeina sem við höfum
áhuga á, er aö þið Islendingar
kunnið eitt skandinavísku mál-
anna, þannigað við getum skiliö
hverjir aöra. Hvaða tungumál
það er, skiptir ekki máli. Þaö
gæti alveg eins veriö norska eöa
sænska. Annars held ég, aö
dönskukunnátta veiti Islending-
um besta grunninn varðandi
Noröurlandamálin, þar sem
þeir geta auðveldlega komist
áfram I Danmörku, og meö til-
tölulega litilli æfingu og fram-
buröarbreytingum komast þeir
einnig vel af iNoregiogSvíþjóö.
Mér finnst lika sú skandi-
naviska sem margir íslending-
ar tala gott norrænt mál en þar
á ég vib dönsku með islenskum
framburði, sem skilst vel á öll-
um Noröurlöndum”.
Dönsk blöð og dönsku-
kennsla
„Nú er meira keypt af dönsk-
um vikublöðum hér á landi en af
öðrum erlendum timaritum —
hafa þau ekki haft veruleg áhrif
til þess aö viðhalda dönsku-
kunnáttunni?”
„Jú, þaö er enginn vafi á aö
dönsku blöðin hafa oröiö til þess
að margir fullorönir lesa dönsku
og halda viö þvi, sem þeir læröu
I skóla,en flesta vantar æfingu i
aö tala dönskuna”.
„Erekki rétt, að til málahafi
komiö aö dönsk og íslensk
menntamálayfirvöld heföu
samvinnu um undirbúning
dönskukennslu i islenska sjón-
varpinu”.
„Þaö mál kom til umræðu,
þegar Einar Agústsson ,utan-
rikisráöherra, var I opinberri
heimsókn i Danmörku árið 1977.
Þá var óskaö eftir þvl af hálfu
Islendinga, að danskir aöilar
aöstoöuöu viö gerö sjónvarps-
þáttar sem miðaði aö þvl aö
kenna íslendingum dönsku og
auðvelda þeim að tala máliö.
Af okkar hálfu var þvi svarað
til, aö viö vildum gjarnan aö-
stoöa íslendinga varðandi þetta
mál og standa straum af
kostnaöi viö þaö. Þegar K.B.
Andersen, utanrikisráöherra
Danmerkur,kom svo hingaö til
lánds áriö 1978, var komið á fót
nefnd, sem gerði athugun á
þessu máli og framkvæmd þess.
Alit þeirrar nefndar liggur nú
hjá dönskum og islenskum
stjórnvöldum til athugunar”.
Sólarlöndin freista
meira
„Er rlkjandi áhugi á Islensk-
um málefnum og feröum til ís-
lands I Danmörku?”
„Ég tel aö áhugi Dana á
ferðum til tslands sé vaxandi en
náin tengsl landanna um langt
skeiö hafa stuölaö aö jákvæöri
afstööu til Islands og áhuga
manna i Danmörku á íslenskum
málefnum. Aftur á móti er ekki
viö þvi aö búast, aö feröamenn
streymi hingaö frá Danmörku,
þar sem hiö sama er uppi á
teningnum þar eins og hér á
landi, aö menn flykkjast suöur
eftir Evrópu I sumarleyfum sln-
um, til sólarlandanna, fremur
en að halda noröur á bóginn”
sagöi danski sendiherrann.
—ÓR
SKILNINGU R A ALVÖRU
HANDRITJ UMÁLSINS
VAKNAÐI ÁR» 1946
seglr Janus fl. w. Paludan, sendlherra Dana en hann var ntarl danskrar sendlnelndar, sem kom hlngah hað ár
„Viö fylgjum ekki neinni heimsvaldastefnu á tungumálasviöinu og viljum aöeins aö tsiendingar læri
eitthvert eitt skandinavlsku málanna... sagöi danski sendiherrann, er hann var spuröur um áhuga Dana
á dönskukennslu i Islenskum skólum.
Vfsismyndir: GVA.
Hús danska sendiráösins viö Hverfisgötu I Reykjavik.
Auðveld tengsl hér
Janus Paludan, sendiherra,
var þessu næst spuröur um
starfsemi danska sendiráðsins
hér á landi og þaö, hvort mikill
munur væri á sendiherrastarfi
hér eöa til dæmis I Kina eöa
Kongó.
Hann sagöi aö starf sendi-
herra væri svipaö hvar sem
væri I heiminum og sömuleiðis
væru verkefhi sendiráöa Dana
lfk um allan heim. Munurinn á
aö starfa I stóru landi eins og
Klna og aö starfa meðal fá-
mennrar þjóöar eins og Is-
lendinga fælist aðallega i þvl aö
hér væri miklu auöveldara aö
ná sambandi viö þá, sem leita
þyrfti til heldur en I Ki'na Þar
hefði lika oft tekið langan ttma
að kpmast að, viö hvaöa em-
bættismann eða ráöamann ætti
aö tala vegna ákveðins máls, en
hér vissi hann nákvæmlega
hvert hann ætti aö snúa sér og
þekki oröið ýmsa framámenn
persónulega.
Þær Nanna Kaaber, Eiien Steindórs og Ásta Stoklund leysa af hendi
margvisleg verkefni I danska sendiráöinu.