Vísir - 30.05.1979, Blaðsíða 14

Miövikudagur 30. mai 1979.
14
Danir eru ekki á neinu nástrái i efnahagslegu
tilliti.þótt þeir eigi við sina örðugleika að striða,
eins og svo margir þennan áratuginn, svo sem
verðbólgu, óhagstæðan viðskiptajöfnuð við útlönd
og fleira.
Danmörk er talin þriðja auðugasta landið inn-
an OECD, þegar tekið er mið af skiptingu þjóðar-
framleiðslunnar á ibúa. Aætlað er að meðalárs-
tekjur einstaklings i Danmörku séu 9.040 i Banda-
rikjadölum talið. Til viðmiðunar má nefna að i
tveim auðugustu iondum OECD, Sviss og Svíþjóð,
eru meðalárstekjur einstaklings taldar $9,590 og
$9.490.
í svona viðmiðun er rétt að geta þess, að mun-
urinn á efsta sæti yfir allsnægtarlönd OECD og ti-
unda sæti er ekki meiri en svo, að verði danska
krónan felld um tiu prósent, eins og itomið hefur
til tals, mundi Danmörk hrapa niður i niunda
sæti.
- en þó ekki allt eins
on helst verður á
kosið varðandl efna-
hags og atvinnumálin
Oróleiki er á vinnumarka&inum I Danmörku um þessar mundir og
ekki óalgeng sjón a& sjá mótmælagöngur sta&næmast fyrir framan
stjórnaraösetriö i Kristjánsborgarhöli. Hér eru þaö opinberir starfs-
menn, sem eru aö lýsa óðnægju meö sinn hag. Visismynd: MG.
Áhrif oliukreppunnar.
Eins og flest iönaöarriki álf-
unnar hlaut Danmörk þungar
búsifjar af oliukreppunni áriö
1973, og er sagt, aö Danir hafi
ekki jafnaö sig á því ennþá,
enda á oliuneyslan sinn drjúga
þátt i óhagstæöum viöskipta-
jöfnuöi þeirra viö útiönd.
Samkvæmt skýrslum Efna-
hagsbandalagsins stæöi viö-
skiptajöfnuöur Dana á sléttu i
dag, eöa væri jafnvel eitthvaö
hagstæður.ef ekki heföu komiö
oliuhækkanirnar i vetur. Sama
skýrsla greinir raunar frá þvi,
aö EBE-aöild Danmerkur hafi á
árunum 1973 til 1978 leitt til
40.500 milljón danskra króna
greiösluhalla. En á þessu sama
sex ára timabili jukust olfiuút-
gjöld Dana um 3.800 milljónir
d.kr. — Samt halda þessir
skýrslugjafar þvi fram, að
greiöslujöfnuöurinn væri enn ó-
hagstæöari, ef Danir heföu ekki
gengið i EBE.
Það hefúr leitt til aukinnar
aðstoöar viö iönaðinn og aukins
hagræöis við afnám inn-
flutningsgjalda og minnkandi
pappirsvinnu, sem hefur þýtt
uppgang hjá kaupsýslumönn-
um. Um leiö hefur veriö lagt
kapp á aö víkka út „heima-
markaöinn.”
Hagur bænda
Mestan hag af EBE-aöildinni
hafa þó bændur haft. A árunum
1973-1978 hlutu þeir 2.300 millj-
ónir d.kr. i styrki.
Útflutningur á landbúnaðar-
afurðum jókst úr 8.200 milljón-
um d.kr. áriö 1972 i 17.000 millj-
ónir d.kr. áriö 1978, sem er all-
veruleg hækkun, jafnvel þótt
miösé tekiö af örriveröbólgu. —
Ahrifa þessárar hagstæöu þró-
unar á sölu landbúnaöarafurða
gætti svo aftur i öðrum iön-
greinum, eins og umbúöafram-
leiöslu og byggingariönaöi.
Þessi hagsæld kom þó ekki
bændum aö öllu til góða, því aö
skattastefna stjórnarinnar tók
kúfinn af. Þykir enda Danmörk
meö skattþyngri löndum aö búa
i, eins og berlega kom fram hja
Bent Larsen skákmeistara, sem
sá sig tilknúinn til aö taka sér
bólfestu erlendis á flótta undan
skattakrumlunum á ættlandinu.
1975 greiddu danskir bændur
2.000milljónir d.kr. i tekjuskatt,
en tíl viðmmiðunar má nefna,
aö þýskir bændur, sem fram-
leiöa fimmfalt meira, greiddu
ekki i tekjuskatt meira en sem
samsvarar 500 milljón d.kr. —
Enda voru rauntekjur og lifs-
kjör danskra bænda litiö
betri áriðl978 en þau voru sex
árum áöur.
Skipasmiðjur í vanda
Aöalstóriöja Dana utan öl-
geröar, landbúnaöar og fisk-
vinnslu hefur veriö skipasmiöin,
en þar hefur gætt sömu erfið-
leikanna i vetur og hjá skipa-
smiðastöövum annarstaöar i
álfunni. Verkefnaskorturinn
hefur veriö tilfinnanlegur, svo
að segja hefur oröiö upp stórum
hópum starfsmanna.
Þessa dagana voru um 800
menn að hætta hjá P.Möllers
Lindö. Fyrir tveim árum störf-
uöu hjá Lindö um 6.000 manns.
I skipasmiðastöðinni i Óðins-
vélum, sem er nógu stór til þess
aö smiöa risaoliuskip, eru fyrir-
liggjandi verkefni, sem veita
um 3.000 starfsmönnum atvinnu
næstu árin.
Aðrar skipasmiöastöövar
berjast i bökkum, og um 1.600
starfsmenn Burmeister & Wain
hafa fariö i mótmælagöngur I
kviöa sinum um atvinnumissi.
Um 800 skipasmiöastarfsmenn i
Helsingör eiga von á uppsögn-
um, og i Alaborg sjá um 1.000
starfsmenn framá svipuð örlög.
I allan vetur hafa fulltrúar
skipasmiöaiönaöarins róiö i
þingmönnum kjördæma sinna
aö beita áhrifum sinum á þingi
til þess aö stjórnin sjái skipa-
smiöastöövunum fyrir verkefn-
um, þar til aftur fer aöglæðast i
iöninni. Aörir hafa vakiö máls á
þvi, að þessi iðnaöur geti sem
auöveldast undiö sinu kvæöi i
kross ogunnið aö ýmsum öörum
verkefnum i öörum atvinnu-
greinum, sem þurfa á stáliönaöi
aö halda, svo sem eins og i
byggingariðnaöinum. Þaö er þó
allt ennþá á umræðustigi.
Báknið stækkar
Af vinnandi fólki i Danmörku
störfuöu 18.3% viö iönaöinn áriö
1965 (eöa 408 þúsundir). Þá voru
vinnufærir taldir vera 2.233 þús-
undir. Idag eru þeir orönir 2,625
þúsundir og af þeim starfa ekki
nema 14% við iönaöinn eöa 367
þúsund. Þetta hlutfall á eftir aö
minnka enn, áöur en áriö 1979 er
á enda, þegar sverfur aö skipa-
smiöaiönaöinum enn frekar.
Þessar tölur eru táknrænar
fyrir þróunina i atvinnulifi Dan-
merkur. Þeim fer fækkandi,
sem starfa aö framleiöslugrein-
unum, meðan hinum fjölgar,
sem starfa hjá þvi opinbera eöa
i þjónustuiðnaöinum.
Skrif stofubákniö vex i
Danmörku sem hinum ná-
grannalöndum okkar. Ariö 1972
voru á launaskrá þess opinbera
543 þúsundir manna. Nú eru
þeir orönir 700 þúsundir.
Mikið atvinnuleysi
I byrjun árs var atvinnuleysið
um 12% Þann 4. aprfl voru
173.100 á skrá yfir atvinnulausa.
Iðnaöarráöiö danska spáir þvi
að þetta ástandmuni litiö batna
á þessu ári. og ekki eru miklar
likur taldar á þvi', að hlutfall
þeirra, sem starfa aö fram-
leiödugreinunum, eigi eftir aö
breytast á hagstæðari veg.
Samt er þvi spáö, aö framleiösl-
an eigi eftir að aukast um
kannski allt aö 4% á árinu.
Ráöiö hefur lagt tíl, aö sölu-
skattur og þjónustugjald veröi
hækkaö úr 20.25% i 25% með
haustinu, og með þvi megi
minnka hallann á greiöslujöfn-
uðinum um 4.000 milljónir d.kr.
á þessu ári. — A móti kemur svo
það, aö þaö gæti kostaö milli
fimmtán og tuttugu þúsund
manns til viöbótar atvinnu-
missi.
Vinnudeilum fjölgar
Lengi vel skáru vinnu-
maricaöir' á Italiu og Bretlandi
sig úr með ófriöi, en siöustu árin
hafa veriö-hálfgerö „Sturlunga-
öld” á dönskum vinnumarkaöí.
1978 voru fleiri verkföll I Dan-
mörku heldur en nokkurt eitt á
undangengnum átján árum. Þó
glötuöust færri vinnudagar þaö
ár en 1977 eöa 1976.
Þaö voru talin 314 verkföll,
sem stóðu hundraö daga eöa
lengur. Reiknimeisturum taid-
isi íii, aö þá heföu gíatast 128
þúsund vinnudagar, sem var
samt 100 þúsund færri en áriö
1977 og 80 þúsund færri en áriö
1976.
Um þaö bil þriðjungur þessa
vinnutaps var hjá starfsliði
matsölustaöa, hótela og á ferj-
unum.sem ganga milli eyjanna
og Jótlands og milli Danmerkur
og Sviþjóðar.
Oliuskömmtun fram-
undan?
1 sjónvarpsviötali ekki alls
fyrir löngu sagði Arne
Christiansen, viðskiptamála-
ráöherra Dana, aö i landinu
væru til ellefu daga birgöir af
oliu. Hann boöaði þaö, aö ef ekki
yröi dregið úr oliunotkuninni
yröi stjórnin aö gripa til rót-
tækra ráöstafana eins og
skömmtunar. Svo sem eins og
skömmtunar á bensini.
Þaö kann að vera skemmra i
þessi óyndisúrræöi en menn
grunar, þvi aö skömmtunar-
seölarnir hafa þegar veriö
prentaöir og biöa tilbúnir.
Þessiyfirlýsing ráöherrans er
raunar i fullu samræmi viö þaö,
sem hann lofaði, fyrir hönd
dönsku stjórnarinnar, félögum i
Efnahagsbandalaginu. Hét
hann þvi þá, að draga úr oliu-
notkun Danmerkur á þessu ári
sem næmi 4-5%.
Oliufélögin i Danmörku hafa
ekki viljað viöurkenna, aö nein
hætta sé á oliuskorti, þvi aö
birgðir séu nægar, þótt ekki hafi
safnast fyrir eins mikiö og eöli-
legt ætti aö teljast. En veturinn
hefur verið harður og kaldur i
Danmörku sem annars staöar.
en það hefur kallað á aukna
oliubrennslu tíl húskyndingar.
Þar á ofan bættist svo fram-
leiðaustöðvunin i Iran.
Nýir orkugjafar
Eölilega hafa Danir haft augu
og eyru opin fyrir öörum
orkugjöfum, sem komiö gætu i
staö oliu. Um tima gældu þeir
við nýtíngu sólarorkunnar og
sýndu mikinn áhuga á tilraun-
um meö sólarorkuhús, þar sem
sólargeislarnir framleiddu raf-
magn bæöi til upphitunar og til
þess aö knýja heimilistæki.
Enn sýnist langt aö biöa þess,
að sú orkunýting verði hag-
kvæm, og eins og Sviar,
Frakkar, Svisslendingar og
fleiri, hefur þeim oröiö star-
sýnna kjarnorkuna.
Það er stefna dönsku stjórn-
arinnar aö innleiöa kjarnorku,
en eftir óhöppin i Bandarikjun-
um nýverið, hafa menn riölast
nokkuð i afstööu til kjarn-
orkunnar og meðal jafnaöar-
manna, sem sitja i stjórn meö
frjálslyndum vinstri,gætir þeg-
ar klofnings, sem berlega kom
fram i orkumáiaumræðunum á
danska þjóöþinginu.
Ritt Bjerregaard, fyrrum
menntamálaráöherra (sú sem
leyfði sér full- mikla risnu á
feröalögum erlendis), talaöi þar
fýrir munn margra, þegar hún
sagði, aö menn vildu, aö málið
yrði tekið til umræöu á lands-
þingi jafnaöarmannaflokksins.
Vinstri flokkarnir eru önd-
veröir gegn kjarnorkunni.
Kommúnistar hafa þó ekkert á
móti henni, ef hún er nýtt i
sósialisku riki.
Þaö er búist viö þvi, aö innan
fárra ára muni olia og gas full-
nægja 40% orkuþarfar Dana, en
aukin notkun kola i orkuverum
muni draga úr þörf þeirra á inn-
fluttri oliu. En kolin þykja
mengunarvaldurhinn versti, og
spurninginum kjarnorku i stað-
inn er þvi orðin brennandi fyrir
Dani. Má þvi búast við aö hún
veröi komin i brennidepil á
næsta ári i Danmörku.
— GP.
Eftir aö markaöur fyrir risaoliuskip var úr sögunni hafa ýmsar
skipasmiöastö&vanna skipt um framleiöslu og byrjaö til dæmis
smiöi dráttarbáta og annarra skipa af þeirri stærö. Þetta gildir til
dæmis um þessa stóru skipasmiöastöö i Óðinsvéum, sem myndin er
af.