Morgunblaðið - 21.03.2001, Blaðsíða 22

VIÐSKIPTI
22 MIÐVIKUDAGUR 21. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FRAMKVÆMDASTJÓRN ESB
mun leggja til við ríkisstjórnir aðild-
arlanda ESB að greiðslur fjarskipta-
fyrirtækja vegna úthlutana á leyfum
til að reka þriðju kynslóðar farsíma-
kerfi verði teknar til skoðunar.
Framkvæmdastjórnin hefur
áhyggjur af gríðarlegri aukningu
skulda fyrirtækjanna í kjölfar upp-
boða á leyfum til að reka svokölluð
UMTS-kerfi, betur þekkt sem 3G.
Viðskiptaumhverfi fjarskiptafyrir-
tækjanna hefur breyst mjög til hins
verra undanfarna mánuði. Hækk-
andi skuldir hafa leitt til lækkandi
hlutabréfaverðs og fyrirtæki í þess-
um geira hafa lækkað hlutfallslega
mest að undanförnu. Fjárfestar hafa
áhyggjur af miklum kostnaði, ekki
einungis vegna kaupa á leyfum held-
ur einnig vegna uppbyggingar á
kerfum sem tengjast 3G. Vegna
þessa hefur hlutabréfaverð þeirra
lækkað meira en gerist og gengur og
fjármagnskostnaður hækkað veru-
lega. Ofan á þetta bætist svo óvissan
um hvort slíkar fjárfestingar séu
réttlætanlegar vegna þess að það er
alls óvíst hvernig neytendur koma til
með að nýta sér þá möguleika sem
3G býður upp.
Vandamálið orðið víðfeðmara
Vandamálið í fjarskiptageiranum
er ekki lengur bundið við þá aðila
sem fengu úthlutað leyfum. Erics-
son, Nokia, Alcatel og önnur fyrir-
tæki sem framleiða nauðsynlegan
búnað fyrir kerfin sem þriðja kyn-
slóðin byggir á hafa öll tilkynnt um
að sala þeirra sé minni en gert var
ráð fyrir í áætlunum. Áður var talið
víst að þessi fyrirtæki yrðu þau sem
stæðu með pálmann í höndunum
þegar pantanir myndu byrja að ber-
ast í búnað fyrir 3G. Leyfishafar
virðast ekki vera tilbúnir í fjárfest-
ingar strax miðað við þá óvissu sem
ríkir.
Framkvæmdastjórnin vill að rík-
isstjórnir aðildarlandanna athugi
hvernig sé hægt að gera fyrirtækj-
unum auðveldara með að koma 3G af
stað, til dæmis með frestun á
greiðslum fyrir leyfin eða gera fyr-
irtækjunum kleift að nýta sameigin-
lega kerfin. Það myndi gera fyrir-
tækjunum mögulegt að setja upp
kerfin með minni tilkostnaði. Fram-
kvæmdastjórnin er hrædd um að
samkeppnishæfni Evrópu minnki ef
ekki tekst að koma þriðju kynslóð
farsíma á laggirnar eins fljótt og
auðið er. Evrópa eigi það á hættu að
að verða skilin eftir í tækniþróun
miðað við Bandaríkin og Japan.
Mismunandi aðferðir flækja málin
Það verður án efa erfitt að komast
að einhvers konar samkomulagi í
þessu máli við ríkisstjórnir aðildar-
landa ESB. Ríkisstjórnirnar hafa
tekið fegins hendi það fé sem fengist
hefur fyrir leyfin og benda má á þá
staðreynd að fyrirtækin sjálf hafi
tekið áhættuna. Ef einhverjar breyt-
ingar verða gerðar á leyfisfyrir-
komulaginu eða greiðslum fyrir leyf-
in má einnig segja að með því sé
brotið á þeim fyrirtækjum sem buðu
í leyfin í upphafi en fengu ekki eða
hættu við að bjóða vegna þess að
þeim þótti kostnaður of mikill. Málið
er því mjög flókið og ekki síst vegna
þess að mismunandi aðferðir við út-
hlutun leyfa voru notaðar í aðildar-
ríkjum ESB.
Erkki Liikanen, sem fer með mál-
efni frumkvöðla og upplýsingatækni
í framkvæmdastjórn ESB, segir í yf-
irlýsingu um þetta mál að 3G sé í
nánustu framtíð eini raunhæfi mögu-
leikinn fyrir þráðlaus fjarskipti.
Kerfið bjóði upp á mikla möguleika
sem hægt sé að nýta á marga vegu.
Því sé ný þjónusta og nýir mögu-
leikar á miðlun upplýsinga lykillinn
að velgengni 3G. Framkvæmda-
stjórnin bendir á að nauðsynlegt sé
að móta heilsteypta stefnu í sam-
bandinu um allt er lúti að fjarskipta-
málum. Þróunin varðandi úthlutanir
3G leyfa síðustu misseri hafi sýnt
fram á mikilvægi þess að auka sam-
vinnu milli landanna og samræma
stefnu þeirra á þessu sviði í Evrópu.
Þriðja kynslóð
farsíma veldur
vandræðum
Stokkhólmur. Morgunblaðið.
Í RÆÐU Tryggva Pálssonar, stjórn-
arformanns Verðbréfaþings Íslands,
á aðalfundi félagsins kom meðal ann-
ars fram að liðið ár hafi verið hið við-
burðaríkasta í fimmtán ára sögu
félagsins. Þingið hafi á miðju ári
ákveðið að taka þátt í NOREX-sam-
starfinu, í lok október hafi verið tekið
upp nýtt viðskiptakerfi, SAXESS, og
loks hafi á miðju árinu orðið fram-
kvæmdastjóraskipti hjá félaginu.
Vaxandi viðskipti með
verðbréf á milli landa
„Kauphallarrekstur hefur verið líf-
leg atvinnugrein síðastliðin misseri.
Þar hefur borið mest á sívaxandi við-
skiptum með verðbréf á milli landa,
auknu samstarfi kauphalla og jafnvel
samruna kauphalla milli landa. Í ljósi
þessara aðstæðna taldi stjórnin aug-
ljóst að framtíðarhagsmunum þings-
ins og íslensks fjármagnsmarkaðar
væri betur borgið með því að taka
upp samstarf við eina eða fleiri er-
lendar kauphallir en búa áfram við
einangraðan verðbréfamarkað. Það
var einróma niðurstaða að samstarf
norrænu kauphallanna innan
NOREX myndi best þjóna hagsmun-
um þingsins og íslenskum verðbréfa-
markaði. Það vó einnig þungt að
NOREX-kauphallirnar nota sænska
viðskiptakerfið SAXESS sem þykir
mjög gott.“
Tryggvi sagði að þátttakan í
NOREX og ekki síst aðgangurinn að
SAXESS-viðskiptakerfinu auðveldi
þingaðilum mjög að flytja sig á milli
landa. Þannig hafi einn erlendur aðili
verið samþykktur sem þingaðili hér
þó enn sé ekki búið að ganga frá öll-
um formsatriðum í sambandi við
verðbréfavörslu. Þá séu tveir íslensk-
ir þingaðilar þegar aðilar að kaup-
höllunum í Kaupmannahöfn og
Stokkhólmi.
„Þótt stjórn Verðbréfaþingsins sé
sannfærð um að ákvörðunin um að-
ildina að NOREX hafi verið hárrétt
þá þurfa hluthafar að heyra það um-
búðalaust að um sambúð er að ræða
en ekki heilagt hjónaband. Áfram
þarf að fylgjast vel með þróun kaup-
halla og tæknilausna og því geta
menn þurft að skipta um skoðun ef
aðstæður breytast. Eitt umhugsun-
arefnið er hvort samstarf sjálfstæðra
kauphalla innan NOREX geti átt
framtíð fyrir sér, einkum ef niður-
staðan annars staðar í Evrópu og um
heim allan verður samruni kauphalla
fremur en samstarf.
Samruni undir sænskum merkjum?
Bent hefur verið á að samstarf af
þessu tagi gangi ekki til lengdar ef
það muni einkennast um of af mála-
miðlunum og svifaseinum viðbrögð-
um við breyttum aðstæðum. Þeir
sem þessu halda fram telja að eina
raunhæfa lausnin sé samruni nor-
rænu kauphallanna. Í þessu sam-
bandi má rifja upp að fyrr á þessu ári
kom fram að hugsanlega kynni móð-
urfélag sænsku kauphallarinnar að
vilja kaupa aðrar norrænar kauphall-
ir. Þetta félag á þegar rúmlega 15%
af hlutafé finnsku kauphallarinnar og
reyndi, að vísu árangurslaust, að
kaupa kauphöllina í Lundúnum með
því að leggja fram óvinveitt yfirtöku-
tilboð, hið fyrsta sinnar tegundar í
þessari atvinnugrein.“
Tryggvi sagði að menn þyrftu
einnig að hugsa til þess að eignarhald
Verðbréfaþings Íslands sé ekki
meitlað í steininn. Þegar þinginu hafi
verið breytt í hlutafélag fyrir rúmum
tveimur árum hafi náðst um það sátt
að ekki skyldi raska jafnvægi milli
hluthafahópanna. Þessi sátt hluthaf-
anna sé innsigluð í stofnsamningi og
samþykktum þingsins. Hömlur á
meðferð hluta í félaginu muni þó ekki
haldast lengur en til loka ársins 2002
nema tveir þriðju hlutar hluthafa
greiði atkvæði gegn slíkri breytingu.
„Ég ber fulla virðingu fyrir þeim
sjónarmiðum sem uppi voru við
stofnun hlutafélagsins 1999. Þingið
hefur notið góðs af þeirri sátt sem þá
náðist um eignarhaldið. Ég ber jafn-
mikla virðingu fyrir þeirri framsýni
stofnenda hlutafélagsins að gera ráð
fyrir að hömlum yrði aflétt eftir að-
lögunartímann. Rétt eins og þingið
skráir ekki hlutafélög þar sem höml-
ur eru lagðar á meðferð hluta þá tel
ég að þingið sjálft eigi ekki að búa við
slíkar takmarkanir. Þegar hömlum
hefur verið aflétt er enginn knúinn til
þess að selja sinn hlut en breytingar
á eignarhaldi kunna að verða mik-
ilvægar við að tryggja viðskiptalega
hagsmuni þingsins á komandi árum.“
Stjórn Verðbréfaþings Íslands
skipa Tryggvi Pálsson, Jón Arnalds,
Róbert Agnarsson, Sigurður Atli
Jónsson, Þorgeir Eyjólfsson, Þorkell
Sigurlaugsson og Bjarni Ármanns-
son sem kemur nýr inn í stað Ingólfs
Helgasonar.
Samruni vænlegri en
samstarf kauphalla
Morgunblaðið/Þorkell
Tryggvi Pálsson, stjórnarformaður Verðbréfaþings Íslands.
Aðalfundur Verðbréfaþings Íslands
JÓN Óskar Sólnes, hjá greiningu
Kaupþings, segir að velta Baugs hafi
aukist um 6,1% milli ára, sem sýni
að stórfyrirtæki eins og Baugur
kunni að eiga erfitt um vik að vaxa
jafn hratt og áður á innlendum
markaði. Til samanburðar hafi
rekstrartekjur aukist um hartnær
þriðjung milli áranna 1998 og 1999.
Þetta sé raunar í samræmi við yf-
irlýsingar stjórnar félagsins þar
sem fram komi að nú sé svo komið
að Baugur hafi að mestu lokið upp-
byggingarstarfi og fjárfestingum í
bili hér á landi. Þar með talin sé
Smáralind sem félagið geri sér mikl-
ar vonir um en þar muni bætast við
fjölbreytt verslunarsvæði allt að
18.000 fermetrar að stærð. „Fram
kemur í tilkynningu með ársupp-
gjöri,“ segir Jón Óskar, „að mark-
mið Baugs sé að vaxa um 10% á ári
og verður félagið því að gera betur í
ár en á liðnu ári.“
Framlegð fyrir afskriftir
og fjármagnsliði tekur stökk
„Þrátt fyrir að vöxtur hafi aðeins
verið 6,1% á síðasta ári, vekur at-
hygli að afar vel hefur tekist til við
að halda niðri kostnaði. Baugur hef-
ur þráfaldlega lýst því yfir að stefnt
sé að aukinni EBITDA framlegð,
þ.e. framlegð fyrir afskriftir og fjár-
magnsliði, með að minnsta kosti
þrenns konar hætti, það er að auka
hlutfall sérvöru í heildarvörusölu,
halda rekstrar- og launakostnaði
niðri og að fara sem stystar leiðir í
að ná hagstæðum innkaupum á
birgðum, svo og með aukinni hag-
ræðingu í birgðastýringu. Ekki
verður annað séð af niðurstöðutölum
ársuppgjörsins en að bærilega hafi
tekist til enda eykst hagnaður fyrir
afskriftir og fjármagnsliði stórum
og er nú 1.721 milljón króna miðað
við 1.300 milljónir króna árið á und-
an sem er 32,4% hækkun. EBITDA
framlegð af rekstrartekjum eykst í
6,5% úr 5,2% sem er mikið stökk í
jafn umsvifamiklum rekstri.“
Jón Óskar segir Baug hafa mátt
þola talsvert launaskrið sem teljast
verði að mörgu leyti skiljanlegt mið-
að við þenslu á vinnumarkaði á síð-
asta ári. Á móti komi að rekstrar-
kostnaður breytist óverulega þrátt
fyrir aukna veltu. Þá lækki kostn-
aðarverð seldra vara talsvert sem
hlutfall af tekjum og virðist þar sér-
varan vera farin að segja til sín.
Skakkaföll vegna gengismunar
„Þrátt fyrir ágætan rekstrarár-
angur dregst hagnaður saman frá
fyrra ári og hlýtur það að valda von-
brigðum,“ segir Jón Óskar. Hann
bendir á að hagnaður hafi lækkað
milli ára, en þar veki fjármagnslið-
irnir athygli og einnig það hversu
mikið afskriftir hækki. Þannig sé á
afskriftarhliðinni viðskiptavild af-
skrifuð um 148 milljónir króna, með-
al annars vegna yfirverðs á Tíu ell-
efu og Útilífi. Hvað sjálf fjár-
magnsgjöldin varðar megi sjá að
Baugur verði fyrir skakkaföllum
vegna gengismunar eins og flest ís-
lensk fyrirtæki á síðasta ári en hann
sé nú neikvæður um 237 milljónir
króna en hafi fært félaginu bókfærð-
an 37 milljóna króna hagnað árið áð-
ur. Aukin skuldsetning og hærri
vextir séu einnig farin að taka sinn
toll og vaxtagjöld hækki um 95 millj-
ónir króna milli ára. Ljóst sé því að
veiking íslensku krónunnar og
hækkun vaxta hafi sett stórt strik í
reikninginn og dregið úr heildar-
hagnaði hjá Baugi þrátt fyrir að
kjarnarekstur hafi batnað verulega.
„Í ljósi þessa og almennra vænt-
inga um að meiri stöðugleika muni
gæta almennt í efnahagsmálum á
þessu ári, ekki síst hvað varðar
gengi krónunnar, telur Kaupþing
ágætar horfur í rekstri Baugs á
árinu,“ segir Jón Óskar.
Ágætar horfur
eru í rekstri Baugs