Morgunblaðið - 21.03.2001, Blaðsíða 32

NáttúruverndarsamtökinLandvernd héldu ráð-stefnuna „Búseta ogmenning, saga og nátt-
úra“ í samstarfi við Atvinnuþróun-
arfélag Vestfjarða, Árneshrepp,
Héraðsnefnd Strandasýslu og Hóla-
skóla með stuðningi menntamála-
ráðherra og Byggðastofnunar dag-
ana 17. og 18. mars. Fram kom að
eitt meginmarkmiða Landverndar
með ráðstefnunni var að vekja at-
hygli á Árneshreppi á Ströndum
sem einstakri jaðarbyggð með fjöl-
breyttum minjum um búsetu, at-
vinnuhætti og sögu þjóðarinnar og
var sú skoðun áréttuð í orðum fjöl-
margra fyrirlesara. Fólk var al-
mennt sammála um að hlúa bæri að
jaðarbyggðum landsins og sértækra
aðgerða væri þörf af hálfu ríkis-
valdsins til þess að stuðla að upp-
byggingu á þessum svæðum.
Barnafólk vantar á Strandir
Í viðtölum við heimamenn kom
fram að margir óttast að of seint sé
að grípa til aðgerða nú og að ólíklegt
hljóti að teljast að takist að fá ungt
fólk til þess að hefja búsetu í hreppn-
um. Höfðu menn á orði að best væri
að meta aðstæður af raunsæi þótt
ekki sakaði að vera vongóður. „Það
eru bara sjö börn í grunnskólanum
hérna,“ sagði Jóhanna Kristjáns-
dóttir í Árnesi 2, „og við eigum tvö
þeirra. Næsta vetur fækkar svo enn
því að þá þurfa tvö barnanna að fara
annað í tíunda bekk. Barnafólk hlýt-
ur að hugsa sinn gang þegar skólinn
er orðinn svona lítill. Byggðinni
verður ekki bjargað nema hingað
flytji fólk með börn sem er tilbúið að
setjast hér að.“ Tryggvi Felixson
sagðist vita af þessum áhyggjum
heimamanna. „Vandi landsbyggðar-
innar er margvíslegur. Oft og tíðum
er kynslóðabilinu þannig háttað að
enginn er til að taka við búinu þegar
bóndinn er kominn á aldur. Börnin
eru þá löngu orðin fullorðin og búin
að koma sér fyrir annars staðar.“
Hann sagði þó mikilvægt að gefa
ekki upp vonina um að lausn fyndist
á vanda jaðarbyggðanna og að ráð-
stefna sem þessi væri mikilvægt
skref í þeirri baráttu. Tryggvi hafði
einnig á orði að það þætti alltaf gefa
ráðstefnum sem þessari aukið vægi
ef þingmaður tæki þátt. „Að þessu
sinni vorum við svo heppin að fá ekki
færri en fjóra þingmenn í lið með
okkur. Einar K. Guðfinnsson var
ráðstefnustjóri, en að auki sátu ráð-
stefnuna Þórunn Sveinbjarnardótt-
ir, Jón Bjarnason og Guðjón A.
Kristjánsson. Hlýtur þessi góða
mæting að lyfta ráðstefnunni hátt og
hlýtur hún að teljast merkilegri fyrir
vikið.“ Þá var það mál manna að að
veðrið hefði verið með eindæmum
gott ráðstefnudagana og einstakt að
vetrarlagi, en Matthías Lýðsson,
framkvæmdastjóri héraðsnefndar
Strandasýslu, hafði skýringu á því:
„Veðrið var í boði Galdrasýningar á
Ströndum,“ sagði hann.Eftir að ráð-
stefnugestir höfðu gætt sér á þjóð-
legum hádegisverði, signum og sölt-
uðum fiski, selspiki og kartöflum
með hamsatólg, í samkomuhúsinu í
Trékyllisvík kynnti ráðstefnustjór-
inn, Einar K. Guðfinnsson alþingis-
maður, til sögunnar Gunnstein
Gíslason, oddvita Árneshrepps, sem
flutti ávarp. Hann rakti í stuttu máli
byggðaþróunina og sem dæmi sagði
hann: „Ef haldin hefði verið ráð-
stefna sem þessi á fjórða áratug tutt-
ugustu aldar hefðu ef til vill ekki
komið nema svona 50 manns — en
það hefðu verið um 12 til 15 prósent
íbúanna. Nú erum við komin hér
milli 30 og 40 og það er allt fullorðna
fólkið sem dvelur hér vetrarlangt,
slík er breytingin,“ sagði hann og
bætti við: „Hér eruð þið komin, góðir
gestir, til þess að rýna í málefni
byggðarlagsins. Við getum ekki gert
okkur grein fyrir, á þessari stundu,
til hvers það leiðir, en orð eru til alls
fyrst.“ Þá tók til máls Stefán Gísla-
son, frá Umhverfisráðgjöf Íslands. Í
pistli sínum fór hann yfir hugtök og
skilgreiningar í tengslum við menn-
ingar- og búsetuminjar. Stefán
staldraði sérstaklega við orðið
„mannvistarlandslag“ sem hann
sagði ná vel yfir þau mörgu orð sem
notuð eru í fræðunum. Hann sagði
nokkrar skilgreiningar vera til á orð-
inu, misflóknar, „en sjálfur er ég
hrifnastur af skilgreiningu Matth-
íasar Lýðssonar sem segir að mann-
vistarlandslag sé öll sýnileg eða
ósýnileg ummerki sambúðar manns
og lands“. Hann tíndi til marga hluti
sem hægt er að skrá og vernda en
áréttaði að það væri misauðvelt.
„Sagnir sem tengjast ákveðnum
stöðum eru hluti af ma
landslaginu en aðeins sjáa
áþreifanleg fyrirbæri geta
fornleifa [...] Fornminjar e
að varðveita, meðan hæpn
varðveita mannvistarlands
það felur ekki bara í sér sög
kannski er skráð, heldur l
inguna sem er kannsk
skráð,“ sagði hann.
Gildi búsetu og
skipulag minjavern
Matthías Lýðsson, fram
stjóri héraðsnefndar Stra
var næstur á mælendaskrá
um gildi búsetu fyrir v
menningar- og búsetumin
landi. Hann áréttaði í má
ekki væri nægilegt að
þjóðlegan fróðleik, hann
lifa í menningunni, en bætt
í máli sínu: „Ný slóð þarf e
lega að vera ómerkilegri e
fyrir var, en við skulum stíg
niður.“ Matthías sagði að sa
tæki hart á því ef illa væri g
ritaðar heimildir eða þeim
sagði að þær hefðu takmar
geymslu einhvers staðar þ
gætu verið lifandi fróðleik
manna til þess að tengja for
nútímann. „Þekkingin á sam
sem við lifum og störfum í e
vatn í lind,“ sagði Matthías
er ausið reglulega úr lindin
vatnið, það gruggast og ma
ir að sjá til botns.“ Í fram
þessum orðum ræddi hann
þess að uppfræða ungviðið
hjá börnunum áhuga á sög
Ráðstefna um menningu, sögu, náttúru og þró
Sóknarfæri í ja
Fólki í Árneshreppi á Ströndum he
fækkað ört síðustu ár. Óli Kristján
Ármannsson heyrði á ráðstefnu í Tré
isvík að útlit er fyrir að byggð leggist
núverandi mynd komi ekki til aðger
32 MIÐVIKUDAGUR 21. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
EVA Sigurbjörnsdóttir, hótelstjóri Hótels Djúpuvík-
ur, fjallaði á ráðstefnunni í Trékyllisvík um möguleika
ferðaþjónustu í Árneshreppi og varaði sérstaklega við
offjárfestingu í greininni.
Eva lagði áherslu á að fjárfestingar yrðu að geta
staðið undir sér og sagði sóknarfærin ekki endilega
fólgin í sem íburðarmestri þjónustu.
„Í öllu tali um bætta þjónustu við ferðamenn, sem
felst í því að setja bað og salerni inn á hvert herbergi,
mætti að mínu mati hugsa meira um hversu óvinveitt-
ar náttúrunni slíkar framfarir eru.
Ég hef líka lengi verið þeirrar skoðunar að erlendir
ferðamenn sem, að eigin mati, eru komnir að ystu endi-
mörkum hins byggilega heims geri alls ekki þær kröf-
ur að hafa þar sömu þægindi og á margra stjörnu hót-
elum í miðjum stórborgum,“ sagði Eva.
Í máli hennar kom einnig fram að ferðaþjónustu-
markaðurinn væri bæði lítill og erfiður en að henni
sýndust sóknarfærin vera víða og tengjast menningar-
tengdri ferðaþjónustu og því sem kallast afþreying
fyrir fe
laugar.
ustuna v
urinn væ
gróðurs
Eva g
stúdent
unnar s
heimili í
„Við v
arra fun
augum a
um á by
in okkar
greindi
væru á
sveitinn
um.
Viljum benda
FLOKKSÞING FRAMSÓKNAR
OG FISKVEIÐIAUÐLINDIN
ÁTÖK Í MAKEDÓNÍU
Enn á ný er hætta á stríðsátök-um á Balkanskaga, að þessusinni í Makedóníu, þar sem
albanskir skæruliðar og stjórnarher-
menn hafa barist upp á síðkastið.
Þetta er verulegt áhyggjuefni, ekki
síst í ljósi þess að Makedónía hefur til
þessa staðið utan við þau átök er
geisað hafa á Balkanskaga síðastlið-
inn áratug.
Á meðan barist var í Slóveníu,
Króatíu og síðar Bosníu, Serbíu og
Kosovo tókst íbúum Makedóníu að
lýsa yfir sjálfstæði án átaka. Þegar
Kosovo-deilan stóð sem hæst var
stjórnin í Skopje öflugur bandamað-
ur Vesturlanda og þar fengu jafnt
vestrænar hersveitir sem tugþúsund-
ir albanskra flóttamanna að hafast
við, þrátt fyrir að það ylli greinilega
verulegri pólitískri spennu í landinu.
Nú bendir margt til að þjóðernis-
deilur muni valda stríðsátökum í
Makedóníu rétt eins og í nágranna-
ríkjunum. Albanar, sem eru öflugur
minnihluti í landinu, telja sig ekki
njóta sömu réttinda og aðrir íbúar og
lítill hluti þeirra hefur nú gripið til
vopna til að koma kröfum sínum á
framfæri. Þó að þessi skæruliðasam-
tök séu á engan hátt samnefnari fyrir
hinn albanska minnihluta er sú hætta
til staðar að átökin verði til að kljúfa
íbúa Makedóníu í andstæðar fylking-
ar.
Óneitanlega tengjast þessar deilur
Kosovo. Þar hefur gengið hægt að
finna pólitíska framtíðarlausn og
mörgum Albönum hugnast það illa að
verða um ókomna framtíð hluti af
Serbíu. Þrátt fyrir að fulltrúar hóf-
seminnar hafi unnið sigur í kosning-
unum í Kosovo á síðasta ári hafa
skæruliðahópar látið til sín taka í
auknum mæli upp á síðkastið, jafnt í
Kosovo sem í suðurhluta Serbíu.
Þessir hópar eiga það sammerkt með
skæruliðahópum Albana í Makedóníu
að reyna að grafa undan þeim við-
kvæma stöðugleika, sem þrátt fyrir
allt hefur ríkt á Balkanskaga síðustu
mánuði.
Slobodan Milosevic, sem ýtti undir
Júgóslavíustríðin í nafni baráttunnar
fyrir „Stór-Serbíu“, hefur verið hrak-
inn frá völdum en þess í stað er nú
hætta á að öfgahópar Albana er vilja
einhvers konar „Stór-Albaníu“ grafi
undan friðinum og valdi nýrri styrj-
öld. Hversu víða slík átök kynnu að
breiðast út er erfitt að spá um. Sú
hætta er hins vegar vissulega til stað-
ar að suðurhluti Balkanskaga myndi
að miklu leyti dragast inn í átök er
snerust um stöðu Albana.
Sem stendur eru þó átökin bundin
við norðurhluta Makedóníu. Ef gripið
verður í taumana nú þegar ætti með
góðu móti að vera hægt að setja deil-
urnar niður, áður en þær fara úr
böndunum. Reynsla síðustu ára ætti
að hafa kennt mönnum mikilvægi
þess að láta neistana ekki kveikja í
púðurtunnunni.
Friðargæslusveitir NATO og
KFOR verða að taka höndum saman
með stjórnvöldum í Makedóníu til að
koma í veg fyrir að átökin breiðist út.
Það verður hins vegar einnig að
ráðast að rót vandans. Ríkisstjórn
Makedóníu verður að tryggja að Alb-
anar njóti sömu réttinda, t.d. á sviði
menntamála, og aðrir íbúar landsins.
Þá verður ekki hjá því komist að
finna framtíðarlausn á málefnum
Kosovo. Þó að enn hafi engin töfra-
lausn fundist í þeim efnum er ljóst, að
fyrr en sátt ríkir um framtíð Kosovo
verður ekki hægt að koma á endan-
legum friði á Balkanskaga.
Flokksþing Framsóknarflokksins,sem haldið var um síðustu helgi,
hefur tekið af öll tvímæli um að flokk-
urinn vill áfram vinna að því að ná víð-
tækri sátt í fiskveiðistjórnunarmálun-
um, á grundvelli skýrslu auðlinda-
nefndar.
Í ályktun flokksþingsins segir:
„Flokksþingið tekur undir þau sjónar-
mið auðlindanefndar að ákvæði verði
sett í stjórnarskrá Íslands um að fiski-
stofnarnir séu sameiginleg auðlind
allrar þjóðarinnar og eign hennar.
Þingið tekur jafnframt undir þá nið-
urstöðu auðlindanefndar að greiða
beri gjald fyrir afnot af auðlindinni.“
Þessi niðurstaða er mjög í anda
þeirra sjónarmiða, sem Halldór Ás-
grímsson formaður Framsóknar-
flokksins hefur áður lýst vegna starfs
auðlindanefndar. Halldór hefur lagt
mikla áherzlu á að sátt næðist í málinu,
á grundvelli tillagna nefndarinnar.
Miklar umræður urðu á flokks-
þinginu um hvora leiðina beri að fara
af þeim tveimur, sem bent er á í
skýrslu auðlindanefndar. Kristinn H.
Gunnarsson þingflokksformaður er
málsvari fyrningarleiðarinnar svoköll-
uðu en veiðigjaldsleiðin átti sér sömu-
leiðis ýmsa fylgismenn. Niðurstaða
flokksþingsins varð að vísa því til op-
ins starfshóps flokksmanna að gera
úttekt á kostum og göllum hvorrar
leiðar um sig. Starfshópurinn á að
skila fullmótaðri álitsgerð til haust-
fundar miðstjórnar flokksins.
Upp úr stendur þó að ekki virtist
neinn ágreiningur að ráði á flokks-
þinginu um meginniðurstöðu auð-
lindanefndar; að greiða beri gjald fyrir
afnot af auðlindinni. Skýrsla auðlinda-
nefndar var grundvöllur umræðnanna
og flokksþingið vill jafnframt leggja
hana til grundvallar lausn á þeim deil-
um, sem staðið hafa um fiskveiði-
stjórnunarkerfið. Þetta er það vega-
nesti sem endurnýjuð forysta
Framsóknarflokksins fer með frá
flokksþinginu nú þegar endurskoðun
fiskveiðistjórnunarkerfisins stendur
yfir.
Forystumenn Sjálfstæðisflokksins,
hafa gefið svipaðar yfirlýsingar, um að
stefna ríkisstjórnarinnar í sjávarút-
vegsmálunum muni byggjast á þeim
grunni, sem lagður var í auðlinda-
nefndinni. Allt gefur þetta tilefni til
bjartsýni um hina endanlegu niður-
stöðu.