Morgunblaðið - 30.03.2001, Blaðsíða 32

LISTIR
32 FÖSTUDAGUR 30. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
„VIÐ erum sérstaklega stoltir af því
að geta boðið upp á sjaldséð úrval
frábærra og sígildra kvikmynda,“
segja þeir Sigurjón Baldur Haf-
steinsson og Böðvar Bjarki Péturs-
son sem eru sýningarstjórar kvik-
myndahátíðarinnar og greinilegt að
þeir hafa lagt mikla vinnu í undir-
búning hennar. Sigurjón Baldur er
forstöðumaður Kvikmyndasafns Ís-
lands og Böðvar Bjarki er skólastjóri
Kvikmyndaskóla Íslands. Áður var
hann forstöðumaður Kvikmynda-
safnsins svo þeir félagar eru öllum
hnútum kunnugir.
Kalda stríðið í kvikmyndum
Á hátíðinni verða yfir 50 myndir af
ýmsu tagi sýndar. „Við val á mynd-
um í dagskrá hátíðarinnar var þeim
skipt niður í flokka eftir tegundum:
Heimildarmyndir, leiknar myndir,
áróðursmyndir og frjáls flokkur. Síð-
an voru valdar myndir inn í flokkana
og það haft að leiðarljósi að mynd-
irnar fjölluðu sannarlega um pólítík,
þ.e. að kvikmyndagerðarmennirnir
væru á einn eða annan hátt að boða
eða gagnrýna þjóðskipulag og
stjórnmálakenningar.
Margar myndir á hátíðinni koma
frá Varðbergi (Samtökum um vest-
ræna samvinnu) og MÍR (Menning-
arsamband Íslands og ráðstjórnar-
ríkjanna). Þær myndir setja
nokkurn kaldastríðsblæ á dag-
skrána, enda var kvikmyndum
óspart beitt sem vopni í því „stríði“,“
segir Böðvar Bjarki.
Efnt verður til málþings 7. apríl
um kaldastríðið og kvikmyndir, þar
sem rætt verður um þá sýn sem Sov-
étríkin og Bandaríkin höfðu á hug-
myndakerfi hvors annars og ekki
síst hvernig þau lýstu eigin sam-
félagi.
Böðvar Bjarki bendir á sovésku
myndina Reynsluár Tékkóslóvakíu
frá 1969. „Þessi mynd sýnir sovéska
skilninginn á „vorinu í Prag“. Mynd
Leni Riefenstahl Sigur viljans (1935)
um nazismann er klassísk (2. apríl)
og einnig er frábær bandaríska
heimildarmyndin Titicut Follies frá
1967 um afbrotamenn á geðsjúkra-
húsi í Massaschusetts og fékkst ekki
sýnd fyrr en 20 árum síðar,“ segir
Böðvar Bjarki. „Stórveldin tvö, Sov-
étríkin og Bandaríkin, höfðu lengi
stundað og stutt kvikmyndagerð í
pólitískum tilgangi, en undir lok síð-
ari heimsstyrjaldarinnar tók notkun
þeirra á kvikmyndamiðlinum á sig
nýtt form undir merkjum hernaðar-
bandalaganna Nató og Varsjár-
bandalagsins.“
Röra- og sónarkvikmyndir
„Til að auka fjölbreytnina eru
einnig margar myndir þar sem boð-
skapurinn er ekki tengdur beint við
stjórnmálakenningar þrátt fyrir að
líta megi á þær sem rammpólitísk-
ar,“ segir Sigurjón Baldur en hann á
einnig heiðurinn af því sem hann
kallar „sýnishorn í anddyri Nýlista-
safnsins af því orðræðukerfi sem
kvikmyndalistin er hluti af. Plaköt
og umræða í dagblöðum og bókum
um kvikmyndir móta þann pólitíska
boðskap sem kvikmyndirnar flytja
og einnig hvaða pólitíska sýn áhorf-
endur hafa við skoðun og mat sitt á
kvikmyndum,“ segir Sigurjón Bald-
ur og bætir við: „Í þeim flokki sem
við köllum ,,Frjálsan flokk gerum við
tilraun til að taka (ó)hefðbundar
kvikmyndir: sónarmyndir af ófædd-
um börnum, skolpröramyndir úr hol-
ræsakerfi Reykjavíkur, ratsjár-
myndir af fiskiskipum og setja þær
við hlið tónlistarmyndbanda og fjöl-
skyldumynda fólks af alls kyns upp-
komum heima fyrir. Frjálsi flokkur-
inn byggist á þeirri kenningu að allar
kvikmyndir séu pólitískar í eðli sínu
þar sem þær lýsa, hver á sinn hátt,
því samfélagi sem við lifum í,“ segir
Sigurjón Baldur. Þessar myndir eru
sýndar á efri hæð Nýlistasafnsins og
geta gestir sest fyrir framan sjón-
varpstæki og fylgst með eins lengi
og þá lystir.
Heimildarmyndir
Þorsteins Jónssonar
Á hátíðinni verður kvikmyndagerð
Þorsteins Jónssonar gerð sérstök
skil, en þar gefur að líta fimm mynd-
ir eftir hann; Bónda frá árinu 1974
og síðan fjórar aðrar myndir sem
hann vann í samvinnu við Ólaf Hauk
Símonarson rithöfund. Margir muna
eflaust eftir fjaðrafokinu sem varð
vegna sýningar myndarinnar Fiskur
undir steini sem fjallaði um menn-
ingarstefnu stjórnvalda gagnvart
landsbyggðinni. „Það er tvennt við
myndir Þorsteins sem er vert að
hyggja að,“ segir Böðvar Bjarki. „Í
fyrsta lagi að þær eru mjög vel unn-
ar sem kvikmyndaverk enda er Þor-
steinn mjög vel menntaður kvik-
myndagerðarmaður. Myndirnar
hafa því elst mjög vel og standa enn
vel fyrir sínu. Í öðru lagi er margt í
þeim efnislega sem rímar við þjóð-
félagsumræðuna að undanförnu,
ekki síst vandkvæði landsbyggðar-
innar gagnvart höfuðborgarsvæð-
inu.“ Myndir Þorsteins og Ólafs
Hauks sem sýndar verða eru Gagn
og gaman (1973), Fiskur undir steini
(1974), Bóndi (1974), Lífsmark
(1974) og Öskudagur (1975).
„Það er mikill fengur að því að
geta sýnt þessar myndir sem sann-
arlega eru pólítískar í eðli sínu,“ seg-
ir Böðvar Bjarki.
Sígildar myndir
sem vert er að sjá
Vert er að benda áhugasömum á
að sumar myndanna eru einungis
sýndar einu sinni og því auðvelt að
missa af þeim. Nýlistasafnið er opið
alla daga frá kl. 14–18 og í MÍR-saln-
um hefjast kvikmyndasýningar öll
kvöld kl. 20. Meðal þeirra kvik-
mynda sem sýndar verða í MÍR-
salnum eru Birth of Nation (1915)
eftir D.W. Griffiths, sígild kvikmynd
þrátt fyrir vafasaman boðskap.
„Einmitt þess vegna er myndin
sjaldan sýnd núorðið þó hún sé eitt af
lykilverkum kvikmyndasögunnar og
þetta er auðvitað mynd sem allir
sannir áhugamenn um kvikmyndir
verða að sjá,“ segir Böðvar Bjarki.
Hiroshima mon Amour (1959) eftir
Alan Resnais fjallar um ástir
franskrar leikkonu og japansks arki-
tekts í lok seinni heimstyrjaldarinn-
ar. Metropolis (1926) eftir Fritz
Lang er sígilt verk kvikmyndasög-
unnar. Fantasía um framtíðarborg-
ina og vélhyggjusamfélagið í anda
expressjónismans. Verkfall (1924) er
eitt af verkum rússneska meistarans
Sergei Eisenstein.
Af heimildarmyndum má nefna Le
Joli Mai (1963) eftir Chris Marker
sem segir frá bjartsýni Parísarbúa
eftir lok Alsírstríðsins. Myndin er
borgarsinfónía líkt og önnur mynd
hátíðarinnar Berlin: die Sinfonie der
Grossstadt (1929) eftir Walther
Ruttman. Þá verður sýnd röð fimm
mynda eftir breska kvikmyndagerð-
armanninn John Grierson, sú elsta
frá 1931 og sú yngsta frá 1960.
Pólitík í
kvikmyndum
Í gær hófst kvikmyndahátíðin Kvikar
myndir í MÍR-salnum og Nýlistasafninu við
Vatnsstíg. Þetta er annað árið sem hátíðin
er haldin og yfirskrift hennar í ár er Pólítík.
Hátíðin er samvinnuverkefni Nýlistasafns-
ins, MÍR, Kvikmyndaskóla Íslands og Kvik-
myndasafns Íslands.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Sýningarstjórarnir Sigurjón Baldur Hafsteinsson og Böðvar Bjarki Pétursson.
ÞESSA dagana halda tónlistarskólar
landsins vortónleika og kynna af-
rakstur vetrarins. Dagskráin er fjöl-
breytt.
Tónmenntaskóli Reykjavíkur
Skólinn heldur tónleika á morgun,
laugardag, kl. 14 í Háskólabíói. Fram
koma allar hljómsveitir skólans,
yngri og eldri strengjasveitir, yngri
og eldri blásarasveitir og léttsveit.
Skólahljómsveit Akraness
Hljómsveitin heldur vortónleika í
Bíóhöllinni á Akranesi, á morgun,
laugardag, kl. 14. Fram koma A-, B-
og C-sveitir og leika tónlist úr kvik-
myndum og söngleikjum.
Stjórendur sveitanna eru þau Atli
Guðlaugsson og Heiðrún Hámund-
ardóttir.
Aðgöngumiðar eru seldir við inn-
ganginn, kr. 500, fyrir 12 ára og
eldri.
Tónskóli Sigursveins D.
Kristinssonar
Árlegur upprifjunardagur suzuki-
deildar Tónskólans verður í Hraun-
bergi 2 á morgun kl. 10-14. Auk þess
að flytja hefðbundin verkefni geta
nemendur lagt til efni að eigin frum-
kvæði. Dagurinn er að ýmsu leyti há-
punktur í starfi deildarinnar á skóla-
árinu og þar koma fram nemendur á
öllum aldri, undir stjórn kennara
sinna. Kl. 12.15 verða aðaltónleika-
rnir. Gestum er heimilt að líta inn
hvenær sem er meðan á dagskránni
stendur.
Tónlistarskóli Ísafjarðar
Tónleikar eldri nemenda verða á
morgun, laugardag, kl. 17 í Hömrum,
sal skólans. Þar koma einkum fram
nokkrir þeir nemendur, sem langt
eru komnir í tónlistarnáminu. Leikið
verður á píanó, fiðlu, gítar og saxó-
fón, en einnig er söngur á dag-
skránni. Þá koma fram strengja-
kvartett og söngkvartet.
Skólalúðrasveit Seltjarnarness
Tónleikar lúðrasveitarinnar verða
í Seltjarnarneskirkju á morgun kl.
15. Gestur hljómsveitarinnar er
Selkórinn og mun hann ásamt hljóm-
sveitinni flytja meðal annars syrpu
af lögum eftir Irving Berlin.
Hópurinn ungi – nemar suzukideildar Tónskóla Sigursveins D. Krist-
inssonar eru ábúðarfullir á svipinn er þeir draga boga á streng.
Vortónleikar
tónlistarskólanna
UNGVERSKI píanóleikarinn og
kennarinn Ilona Lucz heldur tónleika
í Hömrum, sal Tónlistarskóla Ísa-
fjarðar, nk. mánudagskvöld kl. 20.30.
Einnig heldur hún námskeið næstu
fjóra daga sem einkum er ætlað tón-
listarkennurum og nemendum, en
það er einnig opið öðrum þeim, sem
áhuga hafa á tónlist og kennslu.
Fyrsta námskeiðið hefst í dag.
Ilona Lucz lauk námi sem konsert-
píanisti og kennari frá Franz Liszt-
tónlistarháskólanum í Búdapest. Hún
hefur unnið til verðlauna í ýmsum al-
þjóðlegum keppnum í píanóleik og
haldið fjölda einleiks- og kammertón-
leika í Ungverjalandi og víðar. Frá
árinu 1982 hefur hún reglulega haldið
námskeið í píanóleik.
Hún kemur til Íslands á vegum
Tónlistarskóla Ísafjarðar að frum-
kvæði Beötu Joó nemanda hennar.
Tónleikar og nám-
skeið í Hömrum
SÍÐUSTU tónleikarnir á Vilbergs-
dögum verða í Kirkjuhvoli á morgun,
laugardag, kl 17. Þeir bera yfirskrift-
ina Galatónleikar og munu þar koma
fram píanóleikararnir Richard Simm,
Arngrímur Eiríksson og Örn Magn-
ússon, Ari Vilhjálmsson fiðluleikari
ásamt meðleikara sínum Víkingi
Heiðari Ólafssyni, Sigurgeir Agnars-
son sellóleikari og söngvararnir Ingi-
björg Guðjónsdóttir, Marta Guðrún
Halldórsdóttir, Hanna Björk Guð-
jónsdóttir, Ólafur Rúnarsson, Þor-
björn Rúnarsson, Hrafnhildur Sig-
urðardóttir, Hallveig Rúnarsdóttir og
Jóhanna Héðinsdóttir.
Að tónleikunum loknum verður
stofnaður minningarsjóður um Vil-
berg Júlíusson skólastjóra og er hon-
um ætlað að styrkja unga tónlistar-
menn til framhaldsnáms og
tónleikahalds. Aðgöngumiðar eru
seldir í bókabúðinni Grímu og við inn-
ganginn og kosta 1.500 kr.
Galatónleikar
á Vilbergsdögum
Hallveig
Rúnarsdóttir
Sigurgeir
Agnarsson