Morgunblaðið - 10.04.2001, Qupperneq 42

UMRÆÐAN
42 ÞRIÐJUDAGUR 10. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
OKKUR Íslending-
um þykir gott að vera
framarlega á alþjóð-
lega vísu í menningar-
málum, sem og í öðrum
málum. Við erum stolt
af því að eiga góða og
jafnvel fræga lista-
menn, Halldór Lax-
ness, Kristján Jó-
hannsson, Erró, Björk
og Friðrik Þór Frið-
riksson. Þau gera land
okkar og menningu eft-
irsóknarverðari og
kannski okkur hin
metnaðarfyllri á okkar
starfssviði.
Við höfum lengi getað státað af
mikilli grósku í íslensku leikhúslífi
og verið framarlega þegar staða
leiklistar er rædd í hópi starfs-
bræðra okkar í útlöndum. Þeir
sperra eyrun þegar þeir heyra að-
sóknartölur frá Íslandi og trúa því
varla þegar þeim er sagt að í
Reykjavík, 111.000 manna borg, sé
um eina helgi völ á um 15 til 20 at-
vinnuleiksýningum. Til að mynda
hafa þýskir starfsbræður sagt við
mig, að þeir undrist mjög þennan
mikla leikhúsáhuga á Íslandi. Heima
hjá þeim sé þróunin sú, að fólk fari
sjaldnar og sjaldnar í leikhús, en vilji
frekar sjá leiklist í sjónvarpi eða á
hvíta tjaldinu.
Og hvað skyldi undrun þeirra vera
mikil ef þeir vissu, að bara hluti
þeirra listamanna sem
draga að alla þessa
leikhúsgesti fá laun
fyrir vinnu sína? Sem
betur fer njóta stóru
leikhúsin styrkja frá
opinberum aðilum
þannig að þau geta
greitt listamönnum
sínum laun á starfstím-
anum. Það geta sjálf-
stæðu leikhóparnir,
grasrótin, hins vegar
ekki, nema að tak-
mörkuðu leyti. Styrkir
sem þeir fá, ef þeir fá
þá einhverja, eru flest-
ir allt of naumt skornir
til þess að hægt sé að greiða með
þeim laun.
Þessi mikilvæga grasrót verður að
fá aukinn stuðning svo hún blómgist
og skili góðri list. Listamenn vita
hvers virði grasrótin er og hafa lengi
unnið kauplaust eða kauplítið fyrir
sjálfstæðu leikhópana, en ég spái því
að það tímaglas sé að tæmast. Leik-
listarfólk getur ekki endalaust lifað
á loftinu einu saman, frekar en aðrir.
Eitt af hlutverkum ríkisvaldsins
er að verja hluta af skattpeningum
landsmanna til að styðja við bakið á
því menningar- og listalífi sem
reynslan kennir okkur að þjóðin vill.
Engum dettur í hug að láta nem-
endur bera allan kostnað af skóla-
starfi. Allir sem til þekkja vita að
ómissandi stoð tónlistarlífs í landinu
er stuðningur ríkisvalds og sveitar-
félaga við sinfóníuhljómsveit og tón-
listarskóla. Og fólkið í landinu vill
skóla, fólkið í landinu vill tónlist,
fólkið í landinu vill leiklist. Í hverri
sveit eru áhugamenn að leika,
syngja í kórum og sækja námskeið.
Allt þetta krefst stuðnings og skiln-
ings þeirra sem fara með sameig-
inleg málefni okkar allra.
Skynsöm og framsýn stjórnvöld
hljóta að átta sig á þessu. Mynd-
arlegur stuðningur við grasrótar-
starfsemi sjálfstæðu leikhópanna
væri lítill baggi á ríkiskassanum, en
mundi lyfta grettistaki í leiklistinni.
Bandalag íslenskra listamanna hef-
ur lagt fram tillögu um að þessi
stuðningur verði rúmlega þrefaldað-
ur á nokkrum árum í markvissum
áföngum. Þessar tillögur ættu yfir-
völd menntamála að gera að sínum.
Öflugt listalíf er það sem fólk vill,
það sýnir áhugi, aðsókn og þátttaka
landsmanna í listrænu sköpunar-
starfi um allt land. Öflugt listalíf er
hagkvæmt fyrir okkur öll, það veitir
okkur sjálfstraust og flytur orðspor
okkar víða. Vökvum grasrótina!
Það þarf að
vökva gras-
rótina
Edda Þórarinsdóttir
Leiklist
Myndarlegur stuðn-
ingur við grasrót-
arstarfsemi sjálfstæðu
leikhópanna væri lítill
baggi á ríkiskassanum,
segir Edda
Þórarinsdóttir, en
mundi lyfta grettistaki
í leiklistinni.
Höfundur er formaður Félags
íslenskra leikara.
BA-nám í bókasafns-
og upplýsingafræði er
þriggja ára nám innan
félagsvísindadeildar.
Algengast er að nem-
endur ljúki 60 einingum
í bókasafns- og upplýs-
ingafræði en taki 30 ein-
ingar úr öðru námi sem
aukagrein. Einnig er
boðið upp á bókasafns-
og upplýsingafræði sem
aðalgrein til 90 eininga
og sem aukagrein til 30
eininga. Þeir sem áður
hafa lokið prófi frá Há-
skóla Íslands geta lokið
60 eininga starfsrétt-
indanámi í bókasafns- og upplýsinga-
fræði og er þá hægt að velja um sér-
hæfingu á tveimur sviðum,
skjalastjórn eða skólasafnfræði.
Áhersla er lögð á að námið sé í senn
fræðilegt og hagnýtt. Er það í formi
fyrirlestra og verklegra æfinga auk
þess sem farið er í heimsóknir til fyr-
irtækja og stofnana. Eðlileg náms-
framvinda til að ljúka námi á þremur
árum er 15 einingar á önn, en nem-
endur geta einnig tekið færri einingar
í senn og lokið námi á lengri tíma. All-
ir sem lokið hafa stúdentsprófi geta
hafið nám í bókasafns- og upplýsinga-
fræði og eru nemendur nú um 100
talsins. Lesendum er bent á að kynna
sér heimasíðu bókasafns- og upplýs-
ingafræðiskorar og er slóðin sem hér
segir: http://www.hi.is/nam/fel/bok
Undanfarin misseri hefur mikil
umræða verið um starfsheiti stéttar-
innar, sem nú er „bókasafnsfræðing-
ar“. Þykir það heiti ekki endurspegla
nógu vel þau störf sem stéttin sinnir
og er nú til umræðu á Alþingi breyt-
ingartillaga á starfsheitinu sem verð-
ur, ef tillagan nær fram að ganga,
„bókasafns- og upplýsingafræðing-
ar“. Þetta starfsheiti lýsir óneitanlega
betur störfum stéttarinnar, ekki síst
með tilliti til þess að sívaxandi áhersla
er lögð á mikilvægi upp-
lýsinga í þjóðfélaginu.
Miklar áherslubreyt-
ingar hafa átt sér stað í
náminu undanfarin ár
og er nú meiri áhersla
lögð á upplýsingafræð-
ina, þ.á m. skjalastjórn,
þekkingarstjórnun og
öflun, skipulagningu og
miðlun upplýsinga.
Þrýstir það enn meira á
yfirvöld að breyta
starfsheitinu.
Sunnudaginn 1. apríl
sl. var haldin hin árlega
Háskólakynning þar
sem kynntir voru ís-
lenskir skólar á háskólastigi. Nem-
endur og kennarar í bókasafns- og
upplýsingafræði kynntu námið og
fundu þeir fyrir miklum áhuga gesta á
öllum aldri. Bókasafns- og upplýs-
ingafræðingar hafa mjög dýrmæta
þekkingu á skipulagningu og með-
höndlun hvers kyns gagna og upplýs-
inga og nýtist hún hvarvetna í at-
vinnulífinu. Mikil og vaxandi
eftirspurn er eftir bókasafns- og upp-
lýsingafræðingum en framboð því
miður ekki nógu mikið til að anna
henni. Bókasafns- og upplýsinga-
fræðingar starfa jafnt hjá einkaaðil-
um og hinu opinbera, þar sem þörf er
á að skipuleggja og hafa umsjón með
upplýsingamálum og/eða skjala-
stjórn. Starfsvettvangur bókasafns-
og upplýsingafræðinga verður stöð-
ugt fjölbreyttari og má þar m.a. nefna
bókasöfn, skjalasöfn, ráðuneyti,
banka, fjölmiðla, verkfræðistofur og
hugbúnaðarfyrirtæki.
Félagslíf nemenda í bókasafns- og
upplýsingafræði er líflegt. Katalogos,
félag nemenda í bókasafns- og upp-
lýsingafræði, stendur fyrir ýmsum
uppákomum og heimsóknum á vinnu-
staði bókasafns- og upplýsingafræð-
inga. Einnig hefur félagið það hlut-
verk að gæta hagsmuna nemenda og
vera þeim til ráðgjafar um mál er
varða námið.
Miðvikudaginn 18. apríl nk. mun
bókasafns- og upplýsingafræðiskor
standa fyrir málþingi undir yfirskrift-
inni „Hlutverk bókasafns- og upplýs-
ingafræði í þekkingarstjórnun“. Á
málþinginu munu Björn Bjarnason
menntamálaráðherra og Jón Torfi
Jónasson, deildarforseti félagsvís-
indadeildar, halda stutt ávörp. Erindi
flytja Sigrún Klara Hannesdóttir,
prófessor í bókasafns- og upplýsinga-
fræði við Háskóla Íslands, Jóhanna
Gunnlaugsdóttir, lektor í bókasafns-
og upplýsingafræði við Háskóla Ís-
lands, Sveinn Ólafsson, stundakenn-
ari og sérfræðingur á Landsbókasafni
Íslands – Háskólabókasafni, Ásgerð-
ur Kjartansdóttir, stundakennari og
deildarstjóri skjala- og bókasafns
menntamálaráðuneytisins, og Ingi-
björg Sverrisdóttir, stundakennari og
bókasafnsfræðingur hjá fjármála-
ráðuneytinu. Anne Clyde, prófessor í
bókasafns- og upplýsingafræði við
Háskóla Íslands, og nemendur henn-
ar munu einnig flytja erindi.
Bókasafns- og upplýsinga-
fræði við Háskóla Íslands
Martha Ricart
Nám
Allir sem lokið hafa
stúdentsprófi geta hafið
nám í bókasafns- og
upplýsingafræði, segir
Martha Ricart, og eru
nemendur nú um 100
talsins.
Höfundur er 2. árs nemi í bókasafns-
og upplýsingafræði og situr í stjórn
Katalogos, félags nema í bókasafns-
og upplýsingafræði.
Þ
að er skyldleiki milli
orðanna skammt og
skemmtilegt og það
villir mönnum sýn.
Nýr ritstjóri Tíma-
rits Máls og menningar, sem nú
er kallað „tmm, tímarit um
menningu og mannlíf“, er í anda
smáskammtamenningar samtím-
ans sem eitt helsta menningar-
og bókmenntatímarit landsins
hefði frekar mátt snúast gegn.
Skammt er ekki alltaf skemmti-
legt. Skemmtilegt er heldur ekki
alltaf skynsamlegt og því síður
æskilegt eða eftirsóknarvert.
Það er rétt sem Brynhildur Þór-
arinsdóttir, nýr ritstjóri, segir í
leiðara sínum,
að breyting-
arnar á tíma-
ritinu ættu
ekki að fara
fram hjá nein-
um. Heiðgul
forsíðan er sláandi heiðgul og
mynd af sósuflöskum í ýmsum
litum gefur forsmekk að inni-
haldinu. Það er líka rétt að blaðið
hefur „stækkað á alla kanta“,
flatarmál þess hefur með öðrum
orðum aukist. Tímaritið hefur
hins vegar hvorki lengst né
dýpkað, og varla hefur það
breikkað. Ritið er nú 66 síður en
slagaði iðulega hátt í tvö hundr-
uð áður. Er þetta mikil stytting
þrátt fyrir að ritið eigi nú að
koma út sex sinnum á ári í stað
fjórum sinnum áður. Myndefni
hefur jafnframt aukist mjög á
kostnað texta. Tímarit Máls og
menningar er því styttra og lit-
ríkara en verið hefur. Efni rits-
ins hefur einnig breyst. Áður
tengdist efnið einkum bók-
menntum en einnig var fjallað
um heimspeki og hugmynda-
fræði, einkum samtímans. Um
efnið nú segir nýr ritstjóri í leið-
ara sínum: „TMM er ekki kvóta-
blað í þeim skilningi að list-
greinar sitji á merktum bás í
blaðinu, þær geta tvinnast sam-
an, setið í hásæti eða á hakanum,
allt eftir því hvernig vindar blása
hverju sinni. Það eina sem er því
hægt að segja um næsta blað er
að það verður fróðlegt, fjölbreytt
og ófyrirsjáanlegt.“ Efni ritsins
að þessu sinni samanstendur af
stuttum fréttum af listamönnum,
stuttum hugleiðingum rithöf-
undar um myndlistarverk og
myndlistarmanns um bók-
menntaverk, stuttum greinum
um menningu og listir, stuttum
viðtölum, löngu samtali, ljós-
myndaþætti, teiknimyndasögu
og framhaldssögu, ljóðum, með-
mælum með bókum og stuttum
dálki þar sem einstaklingur fær
að hrósa og skamma.
Hér er um menningar- og
mannlífsefni að ræða eins og
nýtt heiti/ný skilgreining tíma-
ritsins gefur til kynna. En efnið
er ekki lengur á fræðilegum nót-
um, eins og það var áður, heldur
hefur það verið „poppað upp“.
Tilgangurinn er væntanlega að
ná til fleiri lesenda – auðveldara
efni hlýtur að höfða til breiðari
lesendahóps. Útkoman er hins
vegar mjög í ætt við glans-
tímaritin svokölluðu, Mannlíf,
Ský og önnur viðlíka. Í stað þess
að fylla einhverja eyðu í íslenskri
menningarumfjöllun, eins og rit-
stjórinn sagði ætlunina vera er
hann kynnti nýja ritstjórn-
arstefnu sína í vetur, flytur tíma-
ritið sig á upptekinn reit í ís-
lenskri tímaritaútgáfu. Á sama
tíma skilur Tímarit Máls og
menningar eftir sig eyðu þar sem
það var aleitt áður. Ef einhver
markaðsfræði er þarna á bak við
sýnir hún einungis hversu vara-
samt er að treysta þeim fræðum.
Tímarit Máls og menningar
var einna helst gagnrýnt fyrir að
vera ekki í nægilega góðum
tengslum við tímann. Það þótti á
stundum ekki endurspegla nægi-
lega vel þá grósku sem var í
fræðum og menningu samtím-
ans, vera fullíhaldssamt á skáld-
skap og fræði. Friðrik Rafnsson,
sem gegndi starfi ritstjóra síð-
ustu sjö ár, gerði þó margt gott í
þessum efnum. Einkum og sér í
lagi tókst honum að breikka ís-
lenska menningar- og fræða-
umræðu með því að kynna til
sögunnar fjöldann allan af er-
lendum samtímahöfundum og
-fræðimönnum. Helst skorti á að
íslenskir höfundar ritsins fylgdu
þessari umræðu eftir með frjóum
og róttækum hætti. Nýr ritstjóri
virðist ekki ætla að halda þessu
starfi áfram. Greinar sem nú
taka bókmenntir og menningar-
strauma til umfjöllunar í tímarit-
inu eru einkum almenns eðlis,
þær eru ritaðar í talmálslegum
stíl og svo virðist sem höfundar
forðist fræðileg efnistök.
Ritdómar hafa verið fastur
þáttur í Tímariti Máls og menn-
ingar hingað til. Engir ritdómar
eru nú í ritinu en í staðinn er
mælt með nokkrum erlendum
bókum á einni blaðsíðu. Tímarit
Máls og menningar var eitt um
að birta ítarlega ritdóma um ís-
lenskar bækur. Þessir ritdómar
voru ákaflega misjafnir að gæð-
um og kannski fyrirsjáanlegir,
eins og Eiríkur Guðmundsson
benti á í Ríkisútvarpinu í gær, en
eigi að síður voru þeir nauðsyn-
legt innlegg í umræðuna um
samtímabókmenntir. Sjálfsagt
eiga margir eftir að sakna Tíma-
rits Máls og menningar eins og
það var. Hið nýja tímarit um
menningu og mannlíf getur þó
vafalítið orðið burðugt rit og
áhugavert fyrir suma. Hugs-
anlega mun það vinna sér vin-
sældir meðal hóps lesenda sem
hingað til hefur ekki fundið neitt
við sitt hæfi í íslenskri menning-
arumfjöllun. Silja Aðalsteins-
dóttir, umsjónarmaður menning-
arefnis DV, benti aftur á móti á í
blaði sínu í gær að það efni sem
nú stendur í tímaritinu væri af
sama toga og finna má í menn-
ingar- og mannlífsumfjöllun dag-
blaðanna og í glansblöðunum.
Eins og nýr ritstjóri bendir á er
þetta þó aðeins fyrsta heftið og
það tekur tíma að þróa nýtt blað.
Ef Brynhildi tekst að fylgja eftir
orðum sínum um að lifandi
menningartímarit sé í stöðugri
þróun og óhrætt við að stefna í
nýjar áttir verður spennandi að
fylgjast með framvindunni.
tmm –
hmm!
Í stað þess að fylla einhverja eyðu í ís-
lenskri menningarumfjöllun, eins og
ritstjórinn sagði ætlunina vera er hann
kynnti nýja ritstjórnarstefnu sína í vet-
ur, flytur tímaritið sig á upptekinn reit í
íslenskri tímaritaútgáfu.
VIÐHORF
Eftir Þröst
Helgason
trhe@mbl.is