Morgunblaðið - 10.04.2001, Page 46

UMRÆÐAN
46 ÞRIÐJUDAGUR 10. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ALLT uppistandið
með hraðlagasetningu
á verkfall sjómanna
strax og framsóknar-
þinginu var lokið er
býsna kátlegt fyrir
þá, sem fylgjast með.
Sumir eru þó sárreið-
ir. Ábyrgðarþrunginn
forsætisráðherrann
lýsir fjálglega þeim
hálfum öðrum millj-
arði króna, sem rík-
isstjórninni ber að sjá
um með öllum ráðum
að þjóðarbúið verði
ekki af. Þessi um-
hyggja ráðherrans
fyrir þjóðarhag er
ekki aðeins eðlileg heldur mjög
virðingarverð. Í fréttum nokkrum
dögum fyrr kom að vísu fram, að
sjómönnum var ljóst, að megnið af
þessari loðnu var hrygnt og dautt,
þegar þessi ábúðarmiklu orð voru
sögð þjóðinni. En söm er gerð ráð-
herrans, þótt hún hefði lítið upp á
sig.
Fyrir þá, sem nenna að fylgjast
með er þetta ánalega upphlaup
tilefni til að draga þetta mál allt
um kvótann, sem ekki næst að
veiða og öll þau glötuðu verð-
mæti, sem þjóðarbúið missir af,
saman í heildarmynd og skoða
hana.
Það er síður en svo einsdæmi, að
loðnukvótinn næst ekki. Tölur eru
mér ekki handbærar, en í óljósu
minninu eru allmörg dæmi þessa,
þótt engin verkföll hafi truflað
veiðar. Vandinn er því hvorki nýr
né óvæntur.
Aðeins nokkrar vikur eru síðan
mjög umtalsverður hluti síldar-
kvótans náðist ekki með tilsvar-
andi tjóni fyrir þjóðarbúið og eng-
inn svo mikið sem deplaði auga.
Ég tel mig hafa góðar heimildir
fyrir því, að hluti þess missis hafi
stafað af því að skip, sem gat veitt
og verkað, en var búið með kvóta
sinn, hafi siglt til hafnar af því að
þeir, sem ekki höfðu
veitt og áttu kvóta,
héldu leigunni í of háu
verði. Þeir færðu
þjóðarbúinu þennan
missi, en skv. lands-
lögum munu þeir geta
flutt aflaheimildir sín-
ar yfir til næsta árs í
von um hagnaðinn þá.
Sé litið yfir summu
aflaheimilda í ýsu og
ufsa fiskveiðiárin
1992–2000 og hún
borin saman við heild-
araflann af þessum
tegundum þennan
tíma, kemur á daginn,
að því fer víðs fjarri,
að flotinn hafi náð hinum leyfða
afla og má telja mismuninn í tug-
um þúsunda tonna. Hin glötuðu
verðmæti fyrir þjóðarbúið voru því
engir smámunir. Þetta er þeim
mun athyglisverðara sem heimilar
veiðar voru sífellt minnkaðar eftir
því sem á þessi ár leið. Sé rétt
munað náðist eitt árið að veiða það
af ýsu, sem leyft var það ár. Kunn-
ingi minn sagði mér góða sögu frá
því ári. Þá gerðust nefnilega
kraftaverk. Fiskur, sem á
skýrslum og við hleðslu í gámana
var ýsa, reyndist með undraverð-
um hætti orðinn þorskur, þegar
gámarnir voru opnaðir í Bretlandi.
Þannig fór því fjarri, að allur ýsu-
aflinn þetta ár væri það í raun og
veru.
Sama máli gegndi um steinbít,
sem var kvótasettur 1996–2000.
Hinum leyfilega heildarafla þessi
ár tókst ekki að ná. Þess ber að
gæta, að þessi er niðurstaðan þótt
þorskaflahámarksbátarnir, sem
LÍÚ sér núna mestum ofsjónum
yfir, hafi átt frjálsa sókn í þessar
þrjár tegundir á þessum tíma.
Venjulegur hugsandi og sæmi-
lega skynsamur maður sér af
þessu engan grundvöll undir því
að kvótasetja tegundir, sem ár eft-
ir ár næst ekki að veiða, jafnvel
ekki í því magni sem Hafró telur
óhætt. Forsætisráðherrann þarf að
vera sjálfum sér samkvæmur og
hafa jafnmiklar áhyggjur af þeim
gríðarlegu verðmætum, sem þjóð-
arbúið þarna missti af, eins og
þeirri nýhrygndu, grindhoruðu og
hálfdauðu loðnu, sem verkfalls-
frestunin snerist um.
Niðurstaðan af þessari grein-
ingu er augljós. Það á að létta
kvótasetningunni af ýsu, ufsa,
steinbít, síld og loðnu a.m.k. um
sinn, ef við viljum að þjóðarbúið
fái notið alls þess afla, sem hæfi-
legur telst, eins og forsætisráð-
herranum er svo bersýnilega um-
hugað um. Um leið væru
vandamál smábátaflotans leyst í
bili.
Ljóst er, að þetta geta LÍÚ og
stórútgerðirnar ekki sætt sig við
og vilji þeirra ræður í núverandi
ríkisstjórn. Þær geta velt kvót-
anum á undan sér ár eftir ár og er
hvort eð er meira í mun að geta
selt og leigt fisk í sjónum en að
veiða upp þær heimildir, sem þær
hafa. Einu sinni var maður norður
í Siglufirði, sem var nógu ærlegur
til að segja: „Hvað varðar mig um
þjóðarhag?“ Þeir, sem velta
óveiddum kvótanum frá ári til árs
sér til hagsbóta, en þvert ofan í
þjóðarhag, eru ekki nógu ærlegir
til að tala þannig.
Óþörf kvóta-
setning
Jón
Sigurðsson
Fiskveiðistjórnun
Forsætisráðherrann
ætti að hafa jafnmiklar
áhyggjur af þeim verð-
mætum sem þjóðarbúið
missti af, segir Jón
Sigurðsson, eins og
þeirri nýhrygndu,
grindhoruðu og hálf-
dauðu loðnu sem
verkfallsfrestunin
snerist um.
Höfundur er fyrrverandi
framkvæmdastjóri.
HINN 5. apríl sl. var
birt í Morgunblaðinu
viðtal við undirritaðan
vegna málefna Línu.-
Nets og sérstaklega
kaup þess á fyrirtækinu
Irju og rekstur Tetra-
fjarskiptakerfis. Í
framhaldi af því hefur
vakið athygli mína sá
misskilningur sem
fram hefur komið, að
það væri skoðun mín að
þeim peningum sem
varið var til kaupa á
Irju hefði verið kastað á
glæ og að uppsetning
og rekstur Tetra-kerfis
sé á einhvern hátt mis-
tök.
Sú er ekki skoðun mín og það var á
engan hátt ætlun mín að gefa nokkuð
slíkt til kynna. Þvert á móti hef ég
fulla trú á að Lína.Net muni hagnast
á því að hafa farið út í rekstur á
Tetra-kerfi og að Tetra-kerfi sé
framtíðarlausn fyrir þau not sem það
er sérstaklega hannað fyrir. Ég tel
því rétt að gera hér nokkra grein fyr-
ir málinu.
Þeir sem hafa kynnt sér hvernig
Tetra-kerfið virkar hjá Línu.Net, eru
flestir sannfærðir um yfirburði kerf-
isins yfir aðra valkosti sem til eru í
dag. Þar vegur þungt að í kerfinu er
t.a.m. hægt að mynda sérstaka við-
bragðshópa vegna einstakra atvika,
t.d. slysa, þar sem hægt er að tengja
saman lögreglu, sjúkrabíl, sjúkrahús
og hugsanlega strætisvagn eða aðra
sem tengjast atburðinum. Þannig eru
þeir (og aðeins þeir) sem að atburð-
inum koma og eru með Tetra-búnað
tengdir í einu opnu samskiptakerfi ,
óháð því frá hvaða stofnun eða fyr-
irtæki þeir koma .
Ennfremur er Tetra alþjóðlega
viðurkenndur staðall sem öll Evrópu-
löndin eru að taka upp og er því ekki
hætta á að um einhverja skyndibólu
sé að ræða. Önnur meginstoð Tetra-
kerfanna er hversu einfalt er að stað-
setja nákvæmlega hverja stöð. Það
gerir það mögulegt að hafa sívakandi
staðsetningu á ákveðnum stöðvum
uppi á tölvuskjá með
korti og nýtist það á
mörgum sviðum. T.d. ef
velja á lögreglu eða
sjúkrabíl til að fara í út-
kall sést á svipstundu
hver er næstur og spar-
ast dýrmætur tími við
það.
Það að geta fylgst
með staðsetningu á
auðveldan hátt skapar
óteljandi möguleika,
t.d. hafa komið fram
hugmyndir um að fylgj-
ast með snjóplógum á
þennan hátt þannig að á
hverjum tíma sjáist á
kortum í stjórnstöð
hversu langt er síðan hver gata var
rudd. Fyrir strætisvagn eða leigubíl
sem sendir út neyðarkall er mikið ör-
yggi fólgið í því að hægt sé að stað-
setja hann án þess að hafa samband
við bílstjórann. Þessi einfaldi mögu-
leiki til sístaðsetningar gefur ótelj-
andi möguleika og mikil tækifæri fyr-
ir kerfið.
Þriðja meginstoðin undir Tetra-
kerfinu er að um er að ræða nýja
hönnun fjarskiptakerfa sem byggist
á stafrænni vinnslu ólíkt öðrum þráð-
lausum kerfum. Það þýðir að mögu-
leikarnir til allrar fjarvöktunar á
mælum, vaktbúnaði, kerfisstýringu
og öðrum stýri-, vöktunar og gæslu-
búnaði gjörbreytist. Tetra-kerfið gef-
ur möguleika á að hafa vakandi IP-
net sem búnaðurinn getur tengst inn
á, á meðan önnur þráðlaus símkerfi
krefjast þess að annaðhvort sé hringt
í hvert sinn eða að stöðugt símtal sé í
gangi, sem hvort tveggja eru mun
flóknari og dýrari mátar að fram-
kvæma slíkar fjartengingar með.
Þessar þrjár meginstoðir Tetra-
tækninnar skapa henni hóp mjög
öruggra viðskiptavina sem gefa
tryggan rekstrargrundvöll. Þessi
hópur viðskiptavina er eins og áður
sagði löggæsla, tollgæsla, sjúkra-
flutningar og aðrir þeir sem koma að
öryggis- og heilsugæslu, einnig allir
þeir sem eru með vinnuhópa sem
þarf að vera hægt að hafa samband
við, allir þeir sem eru með flota af bíl-
um, sérstaklega ef hagkvæmt er að
geta staðsett einstaka bíla vegna
dreifingar, allir þeir sem þurfa að
vera í eingföldu þráðlausu sítengi-
sambandi við tölvukerfi sín án þess
að þurfa mikla flutningsgetu og einn-
ig allir sem reka starfsemi víða og
þurfa að hafa vöktun eða stýringu á
þeirri starfsemi. Þetta er hins vegar
ekki mjög stór hópur og er lykilatriði
þess að reka Tetra-kerfi að hafa við-
skipti við öryggis- og heilbrigðisaðila
landsins sem eru hornsteinn kerfis-
ins.
Af framansögðu er ljóst að þó að
þeir miklu gagnaflutningsmöguleik-
ar sem kerfið á að hafa í framtíðinni
verði seinna til reiðu en ætlað var í
upphafi þá á Tetra-kerfið sér markað
á upphaflegum forsendum sem
stendur undir því sem fyrir það var
greitt. Sá hluti markaðarins þar sem
Tetra-kerfið hefur tæknilega yfir-
burði og þar sem ekki er fyrirsjáan-
leg bein samkeppni í náinni framtíð
er talinn muni velta um 300 milljón-
um króna árlega á næstu árum.
Um Tetra-
kerfi Línu.Nets
Guðmundur
Þóroddsson
Höfundur er forstjóri Orkuveitu
Reykjavíkur.
Fjarskipti
Um er að ræða nýja
hönnun fjarskiptakerfa,
segir Guðmundur
Þóroddsson, sem
byggist á stafrænni
vinnslu ólíkt öðrum
þráðlausum kerfum.
UNDANFARIÐ
hefur umræðan um
dóm Hæstaréttar nr.
286/1999 blossað upp
að nýju. Sá sem hefur
verið hvað ötulastur
við að halda lífi í þess-
ari umræðu er Jón
Steinar Gunnlaugsson,
lögmaður ákærða í
málinu. Geysist hann
hvað eftir annað fram
á ritvöllinn til að rétt-
læta gerðir sínar og
nánast krefst þess að
allir hafi sömu skoðun
á málinu og hann. Það
vita allir að Jón Stein-
ar Gunnlaugsson fékk
ákærða sýknaðan í Hæstarétti og
þeim dómi verður ekki hnekkt. Ég
sé enga ástæðu fyrir hann að
halda áfram að halda uppi vörnum
nema ef vera skyldi að samviskan
nagaði hann þegar hann leggst á
koddann á kvöldin. Kannski er
hann þá að hugsa um að ekki vildi
hann láta menn vera að fróa sér
fyrir framan börnin sín, hvað þá
meir.
Kjarninn og hismið
Það sem einkennir alla umræðu
Jóns Steinars Gunnlaugssonar um
þetta mál er að hann virist ekki
gera greinarmun á
aðalatriðum og auka-
atriðum. Hann reynir
með alls konar
ómálefnlegum útúr-
snúningum, að mínu
mati, að draga at-
hyglina frá kjarna
málsins. Virðist mér
að hann hafi ekki
rökhugsun til að
greina kjarnann frá
hisminu. Þetta finnst
mér mjög alvarlegt
með mann í hans
stöðu, sérstaklega
þar sem hann er
einnig einn af helstu
ráðgjöfum æðstu
valdamanna þjóðarinnar.
Óréttlát málsmeðferð
Það sem skiptir meginmáli er að
málið fékk ekki réttláta málsmeð-
ferð í Hæstarétti og hafði það af-
gerandi áhrif á dómsniðurstöðuna.
Þetta hafa margir sérfræðingar
tekið undir og rökstutt málefna-
lega. Ég vil benda sérstaklega á að
enginn gætir hagsmuna brotaþola
fyrir Hæstarétti í svona málum og
að lögmaður hennar átti engan að-
gang að málinu á því dómsstigi.
Stúlkan og lögmaður hennar vissu
ekki um tilurð skýrslu Högna Ósk-
arssonar sem hann vann fyrir Jón
Steinar Gunnlaugsson og ákærða
fyrr en dómur var fallinn.
Mannréttindadómstóll
Evrópu
Eins og þjóðin veit hefur þessi
óréttláta málsmeðferð í Hæstarétti
verið kærð til Mannréttindadóm-
stóls Evrópu. Það er að mínu mati
bráðnauðsynlegt fyrir þjóðina og
lýðræðið í landinu að fá úr því
skorið hvort hér voru viðhöfð rétt
vinnubrögð og hvort menn eru
jafnir fyrir lögum. Sérstaklega er
það nauðsynlegt fyrir þá sem
þurfa í framtíðinni að sækja slík
mál fyrir dómstólum landsins. Það
er kannski ekki skrýtið að Jón
Steinar Gunnlaugsson vilji draga
athyglina frá þessum mikilvæga
þætti málsins.
Varðar alla þjóðina
Þótt málið varði þjóðina alla eru
stúlkan og fjölskylda hennar ein
fjárhagslega ábyrg fyrir málinu. Í
vetur var hafin fjársöfnun til að
reyna að tryggja að fjárskortur
kæmi ekki í veg fyrir að málið færi
fyrir Mannréttindadómstólinn.
Þegar hafa safnast nokkrir fjár-
munir og vil ég sérstaklega þakka
þeim fjölmörgu sem hafa lagt sitt
af mörkum til þessa mikilvæga
máls. En það er dýrt að reka mál
fyrir Mannréttindadómstóli Evr-
ópu og betur má ef duga skal. Ég
vil því hvetja alla sem láta sig mál-
ið varða að veita því stuðning og
bendi á söfnunarreikning nr. 44444
í SPRON á Skólavörðustíg.
Réttláta málsmeðferð
fyrir dómstólum
Ólöf Guðný
Valdimarsdóttir
Dómsmál
Það er að mínu mati
bráðnauðsynlegt
fyrir þjóðina og
lýðræðið í landinu,
segir Ólöf Guðný
Valdimarsdóttir,
að fá úr því skorið
hvort hér voru viðhöfð
rétt vinnubrögð
og hvort menn eru
jafnir fyrir lögum.
Höfundur er arkitekt.