Morgunblaðið - 21.04.2001, Blaðsíða 11

ÞÓRIR Einarsson ríkissátta-
semjari segist fá eða engin ráð
hafa til að leysa deilu sjómanna
og útvegs-
manna.
Hann sleit
fundi á sum-
ardaginn
fyrsta eftir
að fulltrúar
sjómanna
ruku á dyr
þegar út-
vegsmenn
lögðu fram
tilboð í verðlagsmálunum.
Hurðum hefur ekki áður verið
skellt í þessari deilu, að sögn
sáttasemjara, þótt sá tjáning-
armáti sé langt frá því að vera
einsdæmi í kjaradeilum. Ekki
hefur verið boðað til fundar í
deilunni um helgina en líklegt
er að það gerist eftir helgi.
Ekki ástæða til að leggja
fram miðlunartillögu
„Helstu ágreiningsmálin
varða mönnun á skipunum og
verðmyndun á fiski. Þegar
horfði í það að bilið milli deilu-
aðila var að breikka en ekki
minnka sá ég ekki ástæðu til að
halda þessu áfram. Annars hef-
ur enginn árangur náðst í þess-
ari deilu eftir að verkfallið hófst
að nýju,“ segir Þórir og telur
hann enga ástæðu á þessu stigi
til að leggja fram miðlunartil-
lögu í deilunni. Of mikið beri
enn í milli.
„Það er kominn tími til að
menn breyti afstöðu sinni til
þess að lenda þessu einhvern
veginn, eða að hjálpa mér til að
lenda þessu. Eina ráðið sem ég
hafði var að senda þá heim til
að sýna þeim fram á hver stað-
an væri,“ segir Þórir.
Tímabært
að menn
breyti af-
stöðu sinni
Þórir
Einarsson
FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. APRÍL 2001 11
SAMTÖK sjómanna segja útgerðar-
menn hafa slitið samningaviðræðum
með því að leggja fram tilboð sem
leiða myndi til þess að verðmyndun-
armálin yrðu í mun verri stöðu en
þau voru árið 1995. Tilboðið er að
sögn sjómanna fjarri því að bæta
ástandið og segja þeir að slíkt sé
óviðunandi þegar um kjarna deilunn-
ar sé að ræða. Þetta kom fram á
blaðamannafundi sem samtök sjó-
manna, þ.e. Sjómannasamband Ís-
lands, Vélstjórafélag Íslands og Far-
manna- og fiskimannasamband
Íslands, boðuðu til í gær.
Sævar Gunnarsson, formaður Sjó-
mannasambandsins, sagðist leggja
höfuðáherslu á að útgerðarmenn
hefðu slitið viðræðunum í fyrradag
með þeirri lítilsvirðingu sem fram
hafi komið í verðmyndunartilboði
þeirra varðandi fiskverð. Að sögn
Sævars snúast samningaviðræður
sjómanna og útgerðarmanna fyrst og
fremst um verðmyndunarmál og sá
vandi var opinberlega viðurkenndur
árið 1995. Þá átti að taka á vandanum
með lögum um úrskurðarnefnd sjó-
manna og útvegsmanna og með laga-
setningu árið 1998 var nefndin styrkt
með Verðlagsstofu skiptaverðs.
Þrátt fyrir þetta seig á ógæfuhliðina
og munurinn á markaðsverði og
verði í beinum viðskiptum á slægðum
þorski jókst um 25% frá árinu 1996.
„Það er við þessar aðstæður sem
útgerðarmenn slíta í raun samninga-
viðræðum með því að „bjóðast“ til að
bæta 6% af þeim vanda sem skapast
hefur frá 1995 og það aðeins í þorsk-
verði. Annan uppsafnaðan vanda
áttu sjómenn að bera óbættan,“ segir
í yfirlýsingu samtaka sjómanna.
Að sögn Sævars byggist þetta á
tölulegum staðreyndum frá Verð-
lagsstofu skiptaverðs og Þjóðhags-
stofnun. Hann segir útgerðarmenn
hafa viðurkennt að vandamálið væri
fyrir hendi og að þeir hafi verið til-
búnir að taka á því allan þann tíma
sem liðinn er frá því samningar losn-
uðu fyrir 14 mánuðum. „Þeir hafa
bara aldrei svarað með hvaða hætti
þeir væru tilbúnir að taka á því fyrr
en í fyrradag og þá með þeim hætti
sem fram kemur hérna.“
Sjómenn segja að krafa útgerðar-
manna um mönnun á skipum sé
hvort tveggja í senn tilraun til að
beina athyglinni frá verðmyndunar-
málum og lítt dulbúin krafa um lækk-
un á skiptahlutfalli. Í yfirlýsingu
samtaka sjómanna segir að sjómenn
séu tilbúnir að taka á þeim vanda
sem kann að vera fyrir hendi en það
dugi útgerðarmönnum ekki. „Skipta-
hlutfallið var lækkað 1976 vegna
tæknibreytinga og raunfækkun í
áhöfnum varð að mestu fyrir 1980 án
þess að mönnunartölum í samning-
um hafi verið breyt. Útgerðarmenn
hafa því þegar hagnast á raunfækk-
un í áhöfnum en vilja samt sem áður
lækka skiptahlutfallið enn.“
Hvergi komin niðurstaða
Þá benda forsvarsmenn samtaka
sjómanna á ekki hafi verið samið um
slysatryggingu sjómanna þótt allir
viðkenni nauðsyn þess að stórbæta
þá tryggingu. Útgerðarmenn hafi
boðist til að greiða helming iðgjalds-
ins sem feli í sér að sjómenn yrðu ein-
ir stétta launafólks að greiða sjálfir
stóran hluta eigin slysatryggingar
við störf.
Sævar segist telja að fyrsta skil-
yrðið fyrir lausn deilunnar sé að út-
gerðarmenn fái skýr skilaboð um að
deilan verði ekki leyst fyrir þá, því
útgerðarmenn hafi getað treyst því í
undanförnum samningaviðræðum að
eftir vissan tíma yrðu þeir skornir
niður úr snörunni. „Ef þeir fá skýr
skilaboð um að það verði ekki gert
núna koma þeir í alvöruviðræður,
öðruvísi tel ég að þeir komi ekkert í
þær. Það er nauðsynlegt að til þeirra
komi skýrari skilaboð en hingað til,
um að þeir verði ekki skornir niður
úr snörunni.“
Helgi Laxdal, formaður Vélstjóra-
félags Íslands, segir ómögulegt að
átta sig á hvernig þau lög eigi að líta
út sem leysa verkfall sjómanna. „Því
að ekkert af þessu er komið á kopp-
inn. Það er ekki eitt eða tvö atriði
sem þarf að leysa, það er allur pakk-
inn. Það er hvergi komin niður-
staða.“
Forystumenn samtaka sjómanna segja útgerðarmenn hafa slitið viðræðum
Verðmyndunin á fiski er
kjarni sjómannadeilunnar
Morgunblaðið/Ásdís
Frá blaðamannafundi samtaka sjómanna. Frá vinstri eru Jónas Garðarsson, formaður Sjómannafélags Reykja-
víkur, Grétar Mar Jónsson, formaður Farmanna- og fiskimannasambands Íslands, Sævar Gunnarsson, formað-
ur Sjómannasambandsins og Helgi Laxdal, formaður Vélstjórafélags Íslands.
MÖNNUNARMÁLIN eru lykillinn
að því hvernig viðræður um önnur
ágreiningsmál sjómanna og útvegs-
manna munu þróast á næstunni.
Þetta kom fram á blaðamannafundi í
gær þar sem Landssamband ís-
lenskra útvegsmanna skýrði frá þró-
un samningaviðræðna við sjómenn
undangengna mánuði.
Helsta baráttumál útvegsmanna í
kjarasamningunum hefur verið
mönnunarmálin og sagði Friðrik J.
Arngrímsson, framkvæmdastjóri
LÍÚ, að útgerðarmenn legðu mikla
áherslu á að ná fram kröfum sínum í
þeim efnum, enda væri um að ræða
grundvallaratriði varðandi framþró-
un í greininni. Hann sagði að eins og
núverandi hlutaskiptakerfi væri
uppbyggt hækkaði launakostnaður
útgerðarinnar með því að fækka í
áhöfn. Útvegsmenn hefðu boðið sjó-
mönnum að skipta jafnt á milli sjó-
manna og útvegsmanna þeim hlutum
sem fækkað er um í áhöfn. Þannig
hækkuðu laun sjómannanna en
launakostnaður útgerðarinnar lækk-
aði engu að síður.
Friðrik sagði mönnunarmálin
brenna sérstaklega á útgerðum upp-
sjávarskipanna og að þær hefðu fjár-
fest gríðarlega í nýjum búnaði á und-
anförnum árum sem gerði
útgerðinni kleift að komast af með
færri skipverja en áður. Þessi hag-
ræðing skilaði sér hins vegar ekki
vegna núverandi hlutaskiptakerfis.
Friðrik vísaði á bug þeirri fullyrð-
ingu sjómanna að verðmyndun á
fiski væri ákvörðuð einhliða af út-
gerðinni. Sagði hann að í hinum svo-
kölluðu beinu viðskiptum væri um
frjálsa samninga að ræða milli út-
gerðarmanna og sjómanna, nokkurs
konar vinnustaðasamninga um laun.
Væru sjómenn ósáttir við samninga
sína við útgerðarmenn ættu þeir
kost á að vísa þeim til úrskurðar-
nefndar sjómanna og útvegsmanna.
Friðrik sagði ljóst að verð á þorski
væri hærra á fiskmörkuðum en í
beinu viðskiptunum og því hefðu út-
vegsmenn boðið sjómönnum að
hækka lágmarksverð á þorski í bein-
um viðskiptum. Eins hefði sjómönn-
um verið boðið að tengja fiskverð í
beinum viðskiptum við fiskmarkaðs-
verð með því að taka mið af vegnu
meðalverði á fiski sem landað er,
bæði í beinum viðskiptum og á mörk-
uðunum.
Kauptryggingin
Friðrik sagði að töluvert hefði ver-
ið fjallað um kauptryggingu sjó-
manna í kjaraviðræðunum að und-
anförnu. Réttilega hefði verið bent á
að kauptrygging sjómanna væri ekki
há, en hins vegar bæri á það að líta
að í hlutaskiptakerfinu kæmi sjaldan
til þess að sjómenn fengju aðeins
greidda kauptryggingu. Engu síður
hefðu útvegsmenn boðið 20% hækk-
un á kauptryggingu. Það þýddi að
lægsta kauptrygging hjá háseta færi
yfir 100 þúsund krónur á mánuði.
„Það er í sjálfu sér ekki há tala. En ef
kauptrygging er greidd fær útgerðin
heldur ekki tekjur sem standa undir
rekstri,“ sagði Friðrik.
Friðrik sagði að miðað við um-
ræðu síðustu vikna og mánaða mætti
ætla að sjómenn væru illa slysa-
tryggðir. Þessu væri hinsvegar þver-
öfugt farið, enda sjómenn með betri
slysatryggingu en flestir aðrir laun-
þegar. Slysatíðni til sjós væri hins-
vegar hærri en í landi. Því væru sjó-
menn nú þegar með nokkurs konar
kaskó-tryggingu, þannig að ekki
skipti máli hvernig slys ber að hönd-
um. Sjómenn vildu hins vegar ganga
lengra og fá enn betri slysatrygg-
ingu. Því hefðu útvegsmenn boðið
sjómönnum að leggja fram veru-
legar fjárhæðir til að greiða helming
slíkrar tryggingar á ári, eða um 140
milljónir króna á ári.
Ein af helstu kröfum sjómanna í
samningaviðræðum undangenginna
mánaða er að útvegsmenn greiði
mótframlag fyrir sjómenn í séreign-
arlífeyrissjóði. Friðrik sagði útvegs-
menn vissulega tilbúna að mæta
þessari kröfu. Hins vegar yrði að
horfa til þess að sjómenn byggju við
allt annað launakerfi en aðrir laun-
þegar í landi. Laun væru þegar mjög
hátt hlutfall af tekjum útgerðarinn-
ar, um það bil 40% með launatengd-
um gjöldum, og ekki væri svigrúm til
þess að hækka þetta hlutfall enn
frekar. „Við borgum um 18 milljarða
króna í laun til sjómanna á ári og það
má alveg setja hluta af þeim í sér-
eignarlífeyrissjóði. En það verður
ekki lengur bætt á launahlutfall út-
gerðarinnar,“ sagði Friðrik.
Útvegsmenn segjast hafa gert sjómönnum ótal tilboð í samningaviðræðunum
Mönnunar-
málin eru
lykillinn
Friðrik Arngrímsson, framkvæmdastjóri Landssambands íslenskra út-
vegsmanna, og Kristján Ragnarsson stjórnarformaður.
ÁRNI M. Mathiesen sjávarút-
vegsráðherra segir enga lausn
felast í því að setja lög á sjó-
mannaverk-
fallið og því
séu engar
fyrirætlanir
um inngrip í
deiluna af
hálfu
stjórnvalda.
Hann segir
stöðu samn-
ingavið-
ræðnanna
vissulega slæma. Hún komi
hinsvegar ekki sérstaklega á
óvart, enda hafi deiluaðilum í
þessari atvinnugrein gengið
erfiðlega að semja sín á milli í
gegnum tíðina. Á meðan hafi
hlaðist upp fjöldi vandamála.
Geta ekki hlaupið
frá þessu verkefni
„Nú er hinsvegar komið að
því að leysa úr þessum vanda-
málum og það er deiluaðila að
gera það. Málin eru þess eðlis
að það er ekki hlutverk stjórn-
valda að leysa þessa deilu. Við
viljum ekki leyfa þeim að
hlaupa frá þessu verkefni, allt
annað er aðeins að slá vandan-
um á frest og gerir málið enn
erfiðara síðar meir,“ segir Árni.
Sjávarútvegs-
ráðherra
Laga-
setning
ekki lausn
Árni
Mathiesen
Ríkissáttasemjari