Morgunblaðið - 21.04.2001, Blaðsíða 24

ERLENT
24 LAUGARDAGUR 21. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
STJÓRN Jap-
ans ákvað í gær
að veita Lee
Teng-hui, fyrr-
verandi forseta
Taívans, vega-
bréfsáritun
þrátt fyrir harða
andstöðu Kín-
verja. Gert er
ráð fyrir því að Lee fari til
Osaka á morgun til að gangast
undir hjartarannsókn og dvelji í
Japan í fimm daga. Japanska
stjórnin kvaðst hafa orðið við
beiðni hans um vegabréfsáritun
af „mannúðarástæðum“. Sendi-
herra Kína í Tókýó mótmælti
ákvörðuninni, krafðist þess að
japanska stjórnin hindraði
heimsókn Lees og sagði hann
ætla að fara til Japans í pólitísk-
um tilgangi. Nokkrir áhrifa-
miklir ráðherrar í stjórn Japans
voru andvígir því að Lee yrði
veitt vegabréfsáritun þar sem
þeir telja að heimsóknin geti
skaðað tengsl landsins við Kína.
Deilt um 15 lík
eftir átök
STJÓRNVÖLD á Indlandi og í
Bangladesh deildu í gær um lík
15 indverskra landamæravarða
sem biðu bana í átökum við sveit
landamæravarða í Bangladesh
á dögunum. Fregnir hermdu að
Indverjar hefðu neitað að taka
við líkunum vegna þess að flest
þeirra væru svo illa farin að ekki
væri hægt að bera kennsl á þau.
Bretadrottning
75 ára
ELÍSABET Bretadrottning á
75 ára afmæli í dag og embætt-
ismenn í Buckingham-höll
sögðu í gær að hún kynni að
halda upp á það án barna sinna.
Anna prinsessa og Andrés prins
eru erlendis í opinberum er-
indagerðum og Karl krónprins
er í fríi í Skotlandi. Hugsanlegt
er þó að Játvarður prins heim-
sæki móður sína í Windsor-
kastala, en eiginkona hans,
Sophie Rhys-Jones, hefur sætt
gagnrýnivegna ummæla í sam-
tali við blaðamann sem þóttist
vera arabískur höfðingi.
Slakað á ætt-
leiðingabanni
MINNIHLUTASTJÓRN
Verkamannaflokksins í Noregi
lagði í gær fram frumvarp til
laga um að samkynhneigðu fólki
í skráðri sambúð yrði leyft að
ættleiða börn maka sinna. Ekki
er ljóst hversu mikils stuðnings
frumvarpið nýtur á þinginu.
Hugðust myrða
kennara sína
LÖGREGLAN í Austurríki
sagði í gær að þrír 15 ára ung-
lingar hefðu játað að hafa ætlað
að myrða skólastjóra og þrjá
kennara sína í hefndarskyni
vegna lágra einkunna og fyrir
að skýra lögreglunni frá því að
drengirnir hefðu verið staðnir
að því að teikna hakakrossa og
heilsast að hætti nasista.
Drengirnir voru handteknir á
miðvikudag þegar óþekktur
drengur skýrði lögreglunni frá
samsærinu.
STUTT
Lee Teng-
hui leyft að
heimsækja
Japan
Lee
Teng-hui
SAMSKIPTI Rússlands og Banda-
ríkjanna fara versnandi á nýjan leik.
Þessarar þróunar varð fyrst vart á
árinu 1998 en hún stóð í stað um tíma
vegna forsetakosninganna í Banda-
ríkjunum. Í þeim kölluðu repúblik-
anar demókrata flokkinn sem „tap-
aði Rússlandi“ og því hefði það ekki
verið stjórn Clintons og Gores til
framdráttar að ýta undir slíkar stað-
hæfingar með því að deila við stjórn
Pútíns. En með valdatöku repúblik-
ana í Hvíta húsinu eru vandamálin
komin upp á borðið og þeim fer fjölg-
andi.
Stjórn Bush virðist halda að Rúss-
land og Bandaríkin séu í einhvers
konar „núll-leik“; þ.e. að í hvert
skipti sem Rússland kemur vel út í
diplómatískum samskiptum, hversu
lítilfjörlegt sem það er, hljóti það að
vera á kostnað Bandaríkjanna. Því
er litið á tilraunir Rússa til að líta á
hinn diplómatíska heim sem marg-
þætt fyrirbrigði sem fyrirslátt og í
raun sé ætlunin að gera lítið úr
Bandaríkjunum. Ekki bætir úr skák
að ríkin hafa í raun rofið öll óopinber
og einnig, nær undantekningalaust,
opinber tjáskipti.
Hvers vegna gerist þetta? Banda-
ríska utanríkisstefnan er nú að miklu
leyti í höndum fólks sem hefur ekki
verið á hinum alþjóðlega og diplóm-
atíska vettvangi í fimmtán til tuttugu
ár og er enn að syngja lög úr söng-
bók Kalda stríðsins. Fremstir fara
varnarmálaráðherra Bandaríkjanna,
Donald Rumsfeld, og hópur fólks í
kringum hann. Þau átta sig ekki á
því að landslagið hefur breyst frá því
á tímum Kalda stríðsins þegar þau
voru síðast við völd. Áður en þau
hefja viðræður við sína gömlu fjand-
menn, Rússa, virðast þau staðráðin í
að sýna hvers megnug þau eru.
En hvorki Rússar né Bandaríkja-
menn, og þá Rússar sérstaklega,
hagnast á árekstrum. Árekstrar
munu einungis leiða til þess að Rúss-
ar verða innikróaðir og leita sér þá
bandamanna meðal ríkja sem eru
svarnir fjandmenn Bandaríkjanna.
Þetta mun gerast þrátt fyrir að
Rússar eigi ekki í fjandskap við
Bandaríkjamenn þessa stundina.
Mikilvægt er að átta sig á því að
staðan í alþjóðamálum og hernaðar-
legur stöðugleiki eru viðkvæmari nú
en á tímum Kalda stríðsins þegar
hægt var að sjá hluti fyrir í sam-
keppni stórveldanna. Og vegna þess
hve staðan í heimsmálum er óút-
reiknanleg þessa stundina hafa hvor-
ugir efni á að framleiða farsann
„Kalda stríðið; framhald“. Kalda
stríðið var harmleikur. Endurtekn-
ing á því getur einungis orðið farsi
því endurtekningar er ekki þörf. Því
er mikilvægt að stjórnir Bush og
Pútíns hefji víðtæk samskipti, bæði á
óopinberum og opinberum vett-
vangi, til að lyfta samskiptum
ríkjanna upp úr ríkjandi ládeyðu.
Ástæður ágreiningsins er ekki
bara að finna hjá Bandaríkjamönn-
um. Í Rússlandi hefur sú skoðun not-
ið fylgis að Bandaríkjamenn beri
ábyrgð á og eigi að axla ábyrgð á
ákveðnum vandamálum sem Rússar
eiga þó í raun sjálfir sök á. Einhverj-
um verður að kenna um sársaukann
frá síðasta áratug og það er auðveld-
ara að kenna Bandaríkjamönnum
um en okkur sjálfum.
Einhvers konar óskhyggja hefur
tekið sér bólfestu hjá Rússum í hern-
aðarmálum. Hún birtist meðal ann-
ars í þeirri hugmynd að Evrópuþjóð-
ir muni miðla málum milli
Bandaríkjamanna og Rússa hvað
varðar stefnu Bush vegna eldflauga-
varnaáætlunarinnar. En Evrópu-
þjóðir munu ekki miðla málum vegna
áætlunarinnar því þær eru þegar
byrjaðar að bakka frá fyrri andstöðu
við hana.
Því eru útreikningar sumra hern-
aðarsérfræðinga, að Rússum takist
að skapa evrópskt bandalag gegn
varnarflaugaáætlun Bandaríkjanna,
augljóslega fáránlegir. Varnar-
flaugaáætlunin skiptir Evrópuþjóð-
irnar ekki svo miklu máli að þær deili
alvarlega við Bandaríkin um hana,
þrátt fyrir að flestum leiðtogum Evr-
ópuþjóða sé illa við stefnu Banda-
ríkjanna.
Annað mál sem gæti skapað raun-
verulega hættu eru tillögur um end-
urskoðun á gagneldflaugasamningn-
um (Anti-Ballistic Missile Treaty).
Þar myndu formlegar samningavið-
ræður einungis leiða til bættrar
stöðu Bandaríkjanna og styrkja
fylgjendur varnarflaugaáætlunar-
innar í trú sinni. Afstaða Rússa er
einnig líkleg til að verða harðari og
afdráttarlausari. Útkoman getur
einungis orðið á þá leið að Rússar
verða neyddir til að játa ósigur með
skömm því okkur skortir styrk til að
halda stöðu okkar og við þorum ekki
að láta málin stigmagnast þar til um
alþjóðlegt vandamál verður að ræða.
Með slíkri aðgerð endurtökum við
einungis harmleikinn sem átti sér
stað þegar Rússar og NATO gerðu
með sér skriflegt samkomulag
(Russia/Nato Founding Act) sem
leitt hefur af sér stækkun NATO til
austurs.
Þar sem Rússar græða hvorki á að
gefa eftir í þessu máli né sýna stað-
festu er best í stöðunni að forðast
samningaviðræður um það en koma
þess í stað á víðtækri umræðu um
hvernig best er að viðhalda og
styrkja hernaðarlegan stöðugleika.
Þessa umræðu er hægt að hefja upp-
fyrir umræðuna um kjarnavopn og
hún gæti snúist um baráttu gegn
hryðjuverkum, samdrátt í fram-
leiðslu kjarnavopna, vopnasölu á
heimsvísu og aukið hlutverk Asíu í
öryggi heimsins. ABM-samkomulag-
ið á undir engum kringumstæðum að
vera með í þeim umræðum því að
umræður um það grafa einungis
undan samskiptum Bandaríkjanna
og Rússa.
Brottvísun fimmtíu rússneskra
stjórnarerindreka frá Bandaríkjun-
um nýlega finnst mér of sterk við-
brögð þótt Bretar hafi að vísu á sín-
um tíma vísað allt að hundrað manns
úr landi. Þegar þessum gagnkvæmu
brottvísunum er lokið ættu ríkis-
stjórnir beggja ríkja að byggja mat
sitt og skoðun hvor á annarri á stað-
reyndum en ekki ótta og væntingum.
Fimbulkuldi©The Project Syndicate.eftir Sergei Karganov
„Einhverjum verður að
kenna um sársaukann frá
síðasta áratug og það er
auðveldara að kenna
Bandaríkjamönnum um en
okkur sjálfum.“
Sergei Karganov er yfirmaður
Stofnunar í Evrópufræðum við rúss-
nesku Vísindaakademíuna og forseti
nefndar um stefnu í utanríkis- og
varnarmálum.
NASA, bandaríska geimvísinda-
stofnunin, hefur kynnt frumdrög
eða frumgerð hreyfils, sem á að
gera flugvél kleift að fljúga á tíföld-
um hljóðhraða.
Ef allt fer samkvæmt áætlun
mun flugvélin fara á milli New York
og London á 40 mínútum en til-
raunir með nýju vélina eða eftirlík-
ingar af henni munu hefjast í næsta
mánuði.
Tilraunalíkanið, sem minnir
kannski mest á brimbretti, hefur
fengið nafnið X-43A. Er það aðeins
fjögurra metra langt og vænghafið
hálfur annar metri. Eldsneytið er
vetni en beitt verður nýrri tækni,
sem felst í því, að súrefni úr and-
rúmsloftinu er notað til að tryggja
bruna. Verður það gert með ein-
hverju, sem kallað er Scramjet, en
það pressar loftið saman og knýr
það inn í hreyfilinn.
Gæti auðveldað
geimferðir
Takist tilraunin vel, verður það í
fyrsta sinn, að hreyfill en ekki eld-
flaug kemur farartæki á ofurhraða
en þá er átt við fimmfaldan hljóð-
hraða. Tilraunin fer fram á Kyrra-
hafi og að sjálfsögðu verður enginn
maður um borð í tilraunavélunum,
sem eru þrjár og munu sökkva í sæ
að tilrauninni lokinni. Markmiðið er
að koma þeim á 11.585 km hraða á
klukkustund en það er tífaldur
hljóðhraði.
Vince Rausch, einn helsti yfir-
maður rannsóknastöðvar NASA í
Langley í Virginíu, segir, að allt
snúist þetta um Scramjet-hreyfil-
inn en vonast sé til, að hann muni
auðvelda mjög geimferðir í framtíð-
inni.
NASA að hefja tilraunir með nýjan flugvélarhreyfil
Frá New York til
London á 40 mínútum
Reuters
Teikning af tilraunaflugvélinni. Hún er fjögurra metra löng og vænghafið aðeins hálfur annar metri.
NOKKRIR næturklúbbar á
Manhattan sæta nú rannsókn
fyrir að nota einkasjúkrabíla
til að flytja gesti, sem taka of
stóra skammta af eiturlyfjum,
á sjúkrahús. Næturklúbbarn-
ir eru sakaðir um að hafa not-
að einkasjúkrabílana til að
komast hjá því að lögreglan
veiti eiturlyfjaneyslunni eft-
irtekt.
Þessi notkun einkasjúkra-
bílanna komst upp í haust
þegar hjúkrunarfræðingar á
bráðamóttöku sjúkrahúss í
New York tóku eftir því að
margir eiturlyfjaneytendur
voru fluttir þangað með
einkasjúkrabílum um helgar.
Hjúkrunarfræðingarnir sögðu
að eiturlyfjaneytendurnir
hefðu ekki fengið rétta að-
hlynningu á leiðinni og marg-
ir þeirra hefðu verið í svo
slæmu ástandi að þeir hefðu
þurft á öndunarvélum að
halda.
Saksóknarar í New York
rannsaka nú málið.
Næg ástæða til lokunar
„Þetta er fáránlegt,“ sagði
Rudy Washington, aðstoðar-
borgarstjóri New York. „Fólk
tekur of stóra skammta og sú
staðreynd að það er sett í
sjúkrabíla fyrir utan nætur-
klúbba ætti að nægja til að
loka þeim.“
Eigendur næturklúbbanna
viðurkenna að þeir noti þjón-
ustu einkasjúkrabíla þegar
gestir taki of stóra skammta
af eiturlyfjum. Þeir benda á
að skipuleggjendur íþrótta-
viðburða og tónleika í borg-
inni hafi einnig notað einka-
sjúkrabíla.
Rannsókn
á notkun
einka-
sjúkrabíla
New York. AP.