Morgunblaðið - 21.04.2001, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. APRÍL 2001 31
f
í
t
o
n
/
s
í
a

F
I
0
0
1
8
4
9
UNDANFARIN tuttugu ár
hefur tala þeirra sjúklinga sem
deyja á fyrsta mánuðinum eftir
hjartaáfall lækkað um um það
bil einn þriðja, að því er vís-
indamenn greina frá. Og þeir
telja að þetta megi einkum
rekja til lyfs sem hefur verið til
í heila öld – aspríns. (Asprín
geymir virka efnið acetýlsali-
cylsýru sem er að finna í al-
gengum lyfjum á Íslandi).
Frá 1975 til 1995 fækkaði
dauðsföllum á fyrsta mánuði af
völdum hjartaáfalls úr 27% í 17
prósent. Þegar tekin hefur ver-
ið með í reikninginn hugsanleg
víxlverkun milli meðferða er
71% af þessari fækkun útskýrt
með notkun lyfja og aðferða
sem koma aftur á blóðflæði til
hjartans, samkvæmt ritgerð í
The American Journal of
Medicine.
Asprín er langstærsta
ástæðan fyrir því að fólk er síð-
ur líklegt til að deyja eftir að
hafa fengið hjartaáfall, segja
dr. Paul A. Heidenreich við
Veterans Affairs-læknamið-
stöðina í Paolo Alto í Kaliforníu
og dr. Mark McClellan við
Stanford-háskóla í Kaliforníu.
„Mestu áhrifin af tiltekinni
meðferð voru af aspríni, sem
voru ástæða 34% fækkunar
dauðsfalla á fyrsta mánuði, og í
öðru sæti var segaleysing
(17%),“ skrifa þeir. Segaleysing
er lyfjameðferð sem leysir upp
blóðtappa sem eru helsta orsök
hjartaáfalla. Æðahreinsun og
lyf á borð við betablokka og
svonefndra ACE-efnahemla
áttu einnig þátt í því að fækka
dauðsföllum.
Í leiðara tímaritsins bendir
dr. Lee Goldman, við Háskól-
ann í Kaliforníu í San Franc-
isco, á að það sé að stærstum
hluta vegna aukinnar notkunar
réttra lyfja sem umræddum
dauðsföllum fækki, ekki vegna
dýrra hátækniaðferða.
„Þótt við lifum og stundum
lækningar á tímum hátækni
verðum við ætíð að muna að út-
breidd notkun tiltölulega lág-
tæknilegra, gagnlegra og
kostnaðarlítilla meðferða er oft
besta leiðin til að hjálpa flestum
sjúklingum okkar og gerir mest
gagn á heildina litið,“ segir
Goldman.
Asprín
sannar
gildi sitt
New York. Reuters.
AÐ SÖGN sérfræðinga er slit-
gigt orðin viðráðanlegri en
margir geri sér grein fyrir.
Segja þeir að ný kynslóð bólgu-
eyðandi lyfja og ýmsar nýjar að-
ferðir geti gert gigtarsjúklingum
lífið mun léttara.
Nýju lyfin komi sér einkum vel
fyrir þá sjúklinga sem geti ekki
tekið bólgueyðandi gigtarlyf
(svonefnd NSAID), vegna fylgi-
kvilla á borð við ógleði eða
vegna þess að þeir séu á blóð-
þynnandi lyfjum.
Nýju lyfin hafa verið á mark-
aðnum í um það bil hálft ár, seg-
ir dr. Thomas P. Sculco, prófess-
or í bæklunarlækningum við
Weill-læknadeild Columbia-
háskóla. Þau eru seld undir
nöfnunum Celebrex og Vioxin.
Þá bendi sífellt fleiri vísinda-
rannsóknir til þess að ýmis fæðu-
bótarefni dragi úr gigtarverkj-
um. Þó sé enn ekki fyllilega ljóst
hvort þessi efni hafi góð áhrif.
Á Íslandi eru lyf þessi seld
undir nöfnunum Celebrex og
Vioxx.
Ný lyf við
slitgigt
The New York Times Syndicate.
BANDARÍKJAMENN neyta nú
meira af gosdrykkjum en nokkru
sinni fyrr. Þessar vinsælu drykkjar-
vörur eru nú rúmlega fjórðungur
alls þess sem drukkið er í Banda-
ríkjunum.
Börn drekka mikið af gosi, að því
er fram kemur hjá bandaríska land-
búnaðarráðuneytinu, og hefur gos-
drykkjaneysla þeirra aldrei verið
meiri en nú. Sykur úr gosi er stærra
hlutfall heildarsykurneyslu dæmi-
gerðs tveggja ára barns en sykur úr
sætabrauði, sælgæti og rjómaís
samanlagt. Fimmtíu og sex af
hundraði átta ára barna drekka gos
daglega og þriðjungur tánings-
stráka drekkur að minnsta kosti
þrjár dósir af gosi á dag.
Gosdrykkir eru hvarvetna fáan-
legir, allt frá skyndibitastöðum til
vídeóleigna og eru þar að auki seldir
í 60% allra skóla í landinu, að því er
fram kemur hjá samtökum gos-
drykkjaframleiðenda. Í sumum skól-
um fá þau börn sem kaupa sér há-
degisverð þar ókeypis gos.
Heilbrigðismálaráðunautar,
skólastjórnir, foreldrar, neytenda-
samtök og jafnvel gosdrykkjafram-
leiðendur standa af þessum sökum
frammi fyrir knýjandi spurningum:
Hversu heilsusamlegar eru þessar
drykkjarvörur sem í er mikið af
hitaeiningum, sykri og koffíni en
ekki mikið af næringu? Og hvaða
áhrif hefur það, ef maður drekkur
mikið af þessu á unga aldri?
Meint áhrif
Flestir hafa heyrt um meint áhrif
gosdrykkja á heilsuna: Offita, tann-
skemmdir, koffínfíkn og brothættari
bein. En hefur gosdrykkjaneysla í
raun og veru þessi áhrif? Jafnvel
hörðustu gagnrýnendur gosdrykkj-
anna segja að það sé óhemju erfitt
að komast að vísindalegri niðurstöðu
um gosdrykki.
Nýleg rannsókn, sem gerð var af
óháðum aðila og var metin af öðrum
vísindamönnum, sýndi fram á sterk
tengsl milli gosdrykkjaneyslu og of-
fitu barna. Fyrri rannsókn sem gos-
drykkjaframleiðendur kostuðu
sýndi ekki fram á nein tengsl. Ekki
hefur verið sýnt fram á, með óyggj-
andi hætti, hvernig gos getur leitt til
offitu, en vísbendingarnar eru sterk-
ar.
Vísindamenn við Harvardháskóla
greindu nýlega frá því í læknaritinu
The Lancet að náin tengsl væru
milli gosdrykkjaneyslu og offitu
barna. Í ljós kom að tólf ára börn
sem drukku gos reglulega voru lík-
legri til þess að vera of feit en þau
sem ekki höfðu sömu neysluvenjur.
Þótt gosdrykkjaframleiðendur
hafi viðurkennt að gosneysla eigi
þátt í tannskemmdum benda flestar
upplýsingar til þess að þetta sé ein-
ungis einn af nokkrum þáttum sem
valda slíkum skemmdum og gegni
minna hlutverki í þróuðum löndum
en annars staðar í heiminum. Í
Bandaríkjunum hefur tannskemmd-
um fækkað á sama tíma og gos-
neysla hefur aukist.
Miklar upplýsingar liggja fyrir
um örvandi áhrif og hættu á fíkn
vegna koffíns í gosdrykkjum og
einnig um áhrifin á börn. Heilsu-
verndarfulltrúar halda því fram að
koffínneysla á yngri árum geti leitt
til fíknar síðar á ævinni og reglu-
legir koffínskammtar geti haft nei-
kvæð áhrif á þroska heilans – þó
liggja ekki fyrir neinar afgerandi
vísindaniðurstöður um þetta.
Rannsóknir á dýrum hafa sýnt
fram á að fosfór, sem er algengt efni
í gosi, geti dregið úr kalsíummagni í
beinum. Tvær nýlegar rannsóknir á
fólki benda til að stúlkur sem
drekka meira af gosi eigi fremur á
hættu að beinbrotna. Gosdrykkja-
framleiðendur neita því að gos eigi
þátt í því að bein verði brothættari.
Rannsóknir á dýrum – einkum rott-
um – benda greinilega til þess að
bein verði veikari fyrir ef gos-
drykkja er neytt. Vísindamenn
benda þó jafnframt á að fólk og rott-
ur eru ekki alveg eins.
Bandarísk börn og ungmenni drekka sífellt meira af gosi
Deilt um
áhrifin
Associated Press
Vart verður því á móti mælt að gosdrykkjum er haldið að ungu fólki á
Vesturlöndum. Um áhrif þeirrar neyslu sýnist hins vegar sitt hverjum.
The Washington Post.
TENGLAR
..............................................
Tímaritið The Lancet: www.-
thelancet.com
Alþekkt er að mikil
neysla gosdrykkja
hefur verið bendluð
við ýmsa af velferð-
arsjúkdómum samtím-
ans, en rannsóknir
eru misvísandi.