Morgunblaðið - 01.06.2001, Blaðsíða 38

38 FÖSTUDAGUR 1. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÞEGAR Ólympíuleikarnirstóðu yfir í Sydney sl.haust var nokkuð um þaðrætt að leikarnir yrðu
teknir af Grikkjum og þeir haldnir á
nýjan leik í Sydney. Þar væri öll að-
staða fyrir hendi að taka við leik-
unum með stuttum fyrirvara. Þess-
um vangaveltum var vísað á bug, en
forsvarsmenn Alþjóðaólympíu-
nefndarinnar fylgjast grannt með
framvindu mála í Aþenu og hafa
ekki alltaf hrifist af því sem fram
fer. Grikkir hafa nú fengið einvala
sveit manna m.a. frá Ástralíu til
þess að aðstoða sig við undirbúning-
inn og svo virðist sem þeir séu að
nálgast beinu brautina.
Júlíus Hafstein á einn Íslendinga
sæti í nefnd á vegum IOC en hann
situr í íþrótta- og umhverfisnefnd
IOC og hefur gert frá því hún var
settt á laggirnar árið 1995. Júlíus
var formaður Ólympíunefndar Ís-
lands þegar Ólympíuleikarnir fóru
fram í Atlanta 1996 og kynntist þá
undirbúningi leikanna. Hann hefur
því fylgst með undirbúningi
þrennra leika og getur því af nokk-
urri reynslu sagt hvernig vinna
Grikkja kemur honum fyrir sjónir.
„Ég kom til Atlanta 1994, tveimur
árum fyrir leikana, og mér fannst
Bandaríkjamenn hafa allt til þess að
halda frábæra leika. Borgin og
mannvirkin buðu upp á það, en þrjú
til fjögur atriði fóru úrskeiðis þegar
á hólminn var komið. Það sem mest
kom á óvart var að tölvumál fóru í
handaskolum. Á því sviði áttu
Bandaríkjamenn að hafa nokkra yf-
irburði. Stórfyrirtækið IBM hafði
keypt tölvukerfi en tókst ekki að
fullvinna það svo öll upplýsingaröfl-
un var afar erfið þegar á hólminn
var komið. Í Sydney var allt annað
upp á teningnum og þessi mál í full-
komnu lagi. Í öðru lagi virtist aldrei
nást gott samstarf milli lögreglunn-
ar í Atlanta og þeirra sem stýrðu
leikunum. Það heyrði ég frá lögregl-
unni. Fyrir vikið sköpuðust enda-
laus vandamál í umferðinni. Svo-
kallað innra flutningskerfi leikanna,
það sem sneri að gestum, íþrótta-
mönnum og fjölmiðlafólki, var í mol-
um allan tímann. Að mig minnir þá
fékk yfirmaður þessarra atriða
hjartaáfall skömmu eftir að leikarn-
ir hófust, það bætti ekki úr skák.
Þessi mál gengu hins vegar eins og í
sögu í Sydney,“ segir Júlíus og telur
að eitt atriði hafi þó verið í enn
betra lagi í Ástralíu en í Atlanta og
það var hvað starfsfólk leikanna í
Sydney var miklu betur þjálfað og
búið undir að leiðbeina gestum sín-
um en var í Atlanta.
Ástralar unnu gullverðlaun
„Í Sydney voru 48.000 sjálfboða-
liðar við störf og þeir kunnu allt sem
þeir þurftu að kunna. Auk þess tóku
þeir einstaklega vel á móti öllum og
voru einstaklega hjálpsamir. Það
var alveg sama hvar komið var í
Sydney, móttökur og aðstoð var
eins og best varð á kosið. Í Atlanta
voru sjálfboðaliðarnir ekki eins vel
þjálfaðir og höfðu auk þess ekki
nægar upplýsingar í höndunum til
þess að geta leiðbeint og svarað ein-
földum spurningum. Stundum vissu
þeir akkúrat ekki neitt.
Þegar upp var staðið fannst mér
Bandaríkjamenn fara illa með gott
tækifæri til þess að halda framúr-
skarandi Ólympíuleika. Ástralar
lögðu hins vegar allan sinn metnað í
leikana, leikarnir og framkvæmd
þeirra var þjóðarsómi. Þeir ætluðu
að halda leika sem væru nær óað-
finnanlegir og þeim tókst það. Á
heildina litið unnu Ástralar gull-
verðlaun,“ segir Júlíus.
Grikkir sóttust eftir að halda Ól-
ympíuleikana 1996, en þá voru 100
ár frá því að fyrstu Ólympíuleikar
nútímans fóru fram í Aþenu. Þeir
töpuðu hins vegar kapphlaupinu, en
voru ekki af baki dottnir og fengu
ári síðar úthlutað leikunum 2004.
Áætlanir komu seint fram
„Í byrjun þessa árs lögðu Grikkir
loks fram endanlega áætlun um
skipulagningu leikanna, rúmum
þremur árum eftir að þeir fengu
réttinn til að halda þá. Hún kveður á
um skipulagningu allra atriða er
snerta leikana, hvernig undirbúa
skal mannvirkin og svo framvegis,“
segir Júlíus og telur að þessi áætlun
hefði átt að vera komin fram fyrir
tveimur árum, eða a.m.k. fyrir einu
ári. Ýmislegt hefur orðið til þess að
tefja fyrir m.a. togstreita á pólitíska
sviðinu um nokkur verkefni. Má þar
nefna miklar framkvæmdir á svæð-
inu við Maraþon, skammt utan
Aþenu.
„Þar á að breyta landinu verulega
og færa það nær upprunalegu horfi.
Sett verður upp keppnissvæði fyrir
róður og kanóbáta,“ segir Júlíus.
Landsvæðinu við Maraþon var
breytt verulega snemma á síðustu
öld. Það var þurrkað upp og ætlað
til landbúnaðar. Sökum þess hversu
svæðið er þurrt datt öll ræktun upp
fyrir og í staðinn var byggður her-
flugvöllur sem nú er hálfgerður
ruslahaugur að sögn Júlíusar, en
hann kom þangað í ferð sinni með
umhverfisnefndinni. „Grikkir ætla
að breyta svæðinu og koma þarna
upp votlendi á ný með fyrrgreindri
aðstöðu til róðurs og búa til nátt-
úrulegan garð. Í fjöllunum í þessum
dal eru vatnsuppsprettur sem hefur
verið veitt í skurði síðan breyting-
arnar voru gerðar snemma á síð-
ustu öld. Nú á að loka þeim og veita
vatninu í stórt vatn og kringum það
verður mýrlendi og er vonast til
þess að fuglar sæki á ný inn á svæð-
ið.
Þarna eru Grikkir að vinna á já-
kvæðan hátt sem mér líst vel á. Um
þessar framkvæmdir ríkir hins veg-
ar gríðarlegur ágreiningur í land-
inu. Eigi að síður er verið að breyta
landinu til hins betra. Eitt ágrein-
ingsefnanna er að hluti svæðisins
þar sem hinn frægi bardagi um
Maraþon fór fram fari undir vatn.
Aðrir telja það ósennilegt því á þeim
stað sem verið að vinna á núna er
meðal annars verið að moka upp
fyrir róðraaðstöðunni, þá kemur
eingöngu upp sjávarmöl. Þar hefur
greinilega verið sjávarbotn fyrir
2.000 til 3.000 árum og bardaginn
því vart farið fram á því svæði. Auk
þess eru menn ekki alveg vissir ná-
kvæmlega hvar bardaginn fór fram
á þessu svæði.
Þetta er eitt hinna jákvæðu atriða
sem komið er allvel á veg og ljóst að
Grikkir hafa lokið við í tíma.“
Meiri seinkun kemur
ekki til greina
Júlíus segir að alþjóðaflugvelli
borgarinnar verði lokað og nýr opn-
aður talsvert fyrir utan Aþenu.
„Við hlið gamla vallarins er verið
að búa til garð og með ýmiskonar
aðstöðu auk íþróttamannvirkja
meðal annars fyrir siglingar. Í
nefndinni með mér er meðal annars
formaður Alþjóðasiglingasam-
bandsins og hann fór með okkur í
kynnisferð um svæðið. Lauk hann
miklu lofsorði á vinnu Grikkja og
taldi það sem þarna verði gert fyrir
hans íþrótt vera hið besta mál.“
Júlíus hefur kynnt sér fram-
kvæmdaáætlun leikanna til hlítar
og segir að Grikkir þurfi ekki að
fara út í miklar nýbyggingar vegna
leikanna, miðað við marga aðrar
þjóðir sem haldið hafa Ólympíu-
leika. Þó sé ljóst að Ólympíuþorpið,
þar sem 11.000 íþróttamönnum sé
ætlað að búa, verði nýtt. „Grikkir
hafa sett öll verk á sérstaka tíma-
áætlun og ég hef kynnt mér hana
meðal annars í gegnum Jacques
Rogge, forseta Evrópusambands ól-
ympíunefnda, og formann undir-
búningsnefndar á vegum IOC.
Rogge segir að áætlunin sé í lagi ef
hún stenst en það megi engin seink-
un eiga sér stað. Meiri seinkun
kemur ekki til greina. Því má segja
að loksins líti undirbúningurinn
ágætlega út á pappírunum. En því
er ekki að leyna að menn hafa enn
áhyggjur í ljósi þess hægagangs
sem verið hefur undanfarin misseri
á undirbúningnum,“ segir Júlíus.
Mikil loftmengun er viðvarandi
vandamál í Aþenu og í því efni er
ljóst að Grikkir verða að taka sig
saman í andlitinu fyrir leikana. Það
sé hins vegar hægara sagt en gert.
„Það hefur dregið úr mengun á und-
anförnum árum eftir að umferð bíla
var mjög takmörkuð í miðborginni.
Nú er verið að hætta notkun gömlu
strætisvagnanna og skipta yfir í
vagna sem eru knúnir áfram með
náttúrulegu gasi. Það mun bæta
verulega úr skák. Þá er verið að
koma upp öflugu neðanjarðarlestar-
kerfi sem dregur nokkuð úr umferð
bíla þegar það verður komið í fullan
gang.
Samt sem áður er ljóst að skipu-
lag akvega er með þeim hætti að
Grikkir ráða ekki við að byggja af-
kastamikla aðakvegi til þess að
anna þeirri umferð sem verður í
kringum Ólympíuleikana. Af þessu
deildi ég áhyggjum með fleirum,“
segir Júlíus.
Hvergi má reka niður skóflu
Aðspurður sagði Júlíus alveg
ljóst að Grikkir væru allnokkuð á
eftir Áströlum þegar þeir áttu hálft
fjórða ár í Ólympíuleika. Grikkir
hefðu hins vegar farið þá leið að
ráða til sín hóp Ástrala til þess að
aðstoða sig við undirbúninginn nú.
„Það er mjög skynsamlega gert hjá
Grikkjum, það að kalla eftir aðstoð
fólks sem nýbúið er að ganga í
gegnum alla þætti undirbúnings
fyrir Ólympíuleika.
Þegar öllu er botninn hvolft þá
bendir allt til þess að Grikkjum
muni takast að ljúka undirbúningi
og halda leika í ágústmánuði árið
2004. Grikkir eiga við ákveðinn
vanda að stríða og það er alveg
sama hvar rekin er niður skófla, þá
er komið niður á eitthvað sem er tvö
til þrjú þúsund ára gamalt. Mörgum
þykja þjóðminjalögin hér á Íslandi
vera ströng og þá geta menn rétt
ímyndað sér hvernig þeim er háttað
í Grikklandi þar sem sagan er á
hverju strái. Í þeim efnum eru alltaf
að kom upp einhver vandamál sem
seinka einu og öðru og halda eflaust
áfram að koma upp.“
Kostnaðurinn við undirbúning og
framkvæmd leikanna er áætlaður
um 3,5 milljarðar Bandaríkjadala,
um 350 milljarðar króna. Þetta fé
hafa Grikkir svo gott sem tryggt sér
í gegnum ríkið. Júlíus segir ríkis-
stjórn landsins standa þétt að baki
undirbúningsnefnd leikanna.
Ólympíuhreyfingin að breytast
Ólympíuleikar eru stærsti við-
burður sem fram fer í heiminum
fjórða hvert ár og Júlíus segir að Al-
þjóða Ólympíunefndin hafi styrkst
óhemjumikið á undanförnum tveim-
ur áratugum undir stjórn Juan Ant-
onio Samaranch.
„Það hefur gerst þrátt fyrir að
Samaranch sé umdeildur vegna
sinnar fortíðar sem ráðherrra í rík-
isstjórn Francos á Spáni. Samar-
anch hefur gert frábæra hluti fyrir
alþjóða íþróttahreyfinguna og
íþróttir í heiminum. Þegar hann tók
við IOC árið 1980 var það nærri
gjaldþrota. Nú hefur hann snúið
IOC í mikið fjárhagslegt stórveldi
þannig að íþróttahreyfingin um all-
an heim nýtur góðs af,“ segir Júlíus.
„Um hreyfinguna hefur verið og
er deilt og reglur hennar ekki taldar
lýðræðislegar. Því má ekki gleyma
að Ólympíuhreyfingin var stofnuð
fyrir rúmum eitt hundrað árum og
fyrst nú er verið að breyta reglum
til frjálsari hátta og fyrir þeim
breytingum stendur Samaranch.
Hann hættir í sumar og skilur við
hreyfinguna með allt öðrum og
betri hætti en þegar hann tók við
henni, það finnst mér vel gert.
Mín tilfinning er sú að alþjóðaól-
ympíuhreyfingin þróist til aukins
lýðræðis á næstu árum. Bæði munu
alþjóðasamböndin verða áhrifa
meiri inn í IOC en nú er og fleiri en
þau tíu til fimmtán sem nú eiga þar
sæti verði virkari í nefndinni. Þá
verði meiri hreyfing á fólki innan
hennar og það er af hinu góða.
Næsti forseti á alla möguleika að
gera mjög góða hluti og það verður
spennandi að sjá hver verður eft-
irmaður Samaranch þegar kosið
verður í sumar. Þar koma fimm til
greina.“
Fimm vilja taka við
Meðal þeirra sem keppa um for-
setatignina eru tveir Evrópubúar,
Jacques Rogge, belgískur læknir og
forseti Evrópunefndar alþjóðaól-
ympíunefndarinnar, og Pál Schmitt,
en hann er m.a. formaður umhverf-
isnefndarinnar sem Júlíus á sæti í
og er sendiherra Ungverjalands í
Sviss. Þá hefur Kanadamaðurinn,
Richard Pound, lýst yfir framboði.
Hann er afar virtur lögfræðingur í
sínu heimalandi. Ein kona er á með-
al frambjóðenda, Anita Defrantz,
sem setið hefur í stjórn IOC sl. sex
ár. Hún er frá Bandaríkjunum.
Fimmti maðurinn sem sækist eftir
kjöri er S-Kóreubúi, Kim Un--
Young.
„Þetta er allt öflugt fólk og vel til
þess fallið að taka við af Samar-
anch,“ segir Júlíus.
Grikkir
verða að
halda vel á
spöðunum
Á síðustu misserum hefur talsvert verið
rætt um hvort Grikkir geti haldið Ólymp-
íuleika árið 2004 sem þeim var úthlutað árið
1997. Þeir þykja hafa farið seint af stað með
vinnu vegna leikanna og voru um tíma taldir
komnir talsvert á eftir áætlun. Júlíus
Hafstein á sæti í umhverfis- og íþróttanefnd
Alþjóðaólympíunefndarinnar, IOC.
Hann var nýlega í Aþenu þar sem nefndin
fór yfir ýmis mál sem að henni snúa vegna
leikanna. Af því tilefni rabbaði Ívar
Benediktsson við Júlíus um undirbúning
Aþenuleikanna og framtíð IOC.
Júlíus Hafstein ásamt Masato Mizuno, t.h., samstarfsmanni í umhverfis- og íþróttanefnd Alþjóða ólympíunefnd-
arinnar, og Simon Balderstone, framkvæmdastjóra ólympíuleikanna í Sydney.