Morgunblaðið - 01.07.2001, Blaðsíða 30

ERLENT
30 SUNNUDAGUR 1. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
MÖRGUM Dönum kom áóvart er Poul NyrupRasmussen, forsætis-ráðherra Danmerkur,
stokkaði upp í stjórn sinni í fyrra að
meðal nýju ráðherranna var Ritt
Bjerregaard sem lengi hefur verið
umdeild. Hún tók við matvælaráð-
neytinu sem er lykilembætti vegna
atvinnuhátta í Danmörku en einnig
landbúnaðar- og sjávarútvegsmál-
um. Í könnunum er Bjerregaard,
sem er kennari að mennt og stendur
nú á sextugu, ávallt meðal vinsælustu
ráðherra. Hún nýtur almennt virð-
ingar, þykir duglegur og harðskeytt-
ur stjórnmálamaður. Er hún varð
ráðherra í fyrra hafði hún hafði ný-
lokið störfum sem fulltrúi Dana í
framkvæmdastjórn Evrópusam-
bandsins þar sem hún fór með um-
hverfismál frá 1995.
Hún segist aðspurð sjálf hafa orðið
undrandi er henni var boðið ráð-
herraembætti í fyrra en vegna stöðu
sinnar hjá ESB var hún ekki á þingi.
Bjerregaard gegndi ráðherrastörf-
um á áttunda og níunda áratugnum
en var rekin í bæði skiptin vegna
deilna þar sem hún var meðal annars
gagnrýnd fyrir bruðl. Hún verður í
framboði í kjördæmi sínu í Lejre á
Sjálandi næsta ár.
„Ég hélt að ég myndi fá nokkur ár
til að sinna eplatrjánum mínum, gæti
hlustað á tónlist og lesið bækur,“ seg-
ir Bjerregaard. „En forsætisráð-
herrann taldi að þörf væri fyrir mig í
ríkisstjórn og að sjálfsögðu gladdi
það mig ákaflega.
Það er rétt að hann sagði að það
kæmi sér vel að hafa ráðherra með
reynslu af störfum fyrir Evrópusam-
bandið. Fyrir dyrum stóð þjóðarat-
kvæðið um aðild okkar að Efnahags-
og myntbandalaginu, EMU og evr-
unni sem var felld. En hann hefur
ekki fleygt mér út svo að ég virðist
ráða við fleira en Evrópumálin!“
Sami rauði þráðurinn
Hún segir mjög gagnlegt að kynn-
ast því hvernig viðfangsefni hinna
norrænu ráðherranna
séu mótuð af aðstæðum
hverrar þjóðar en ekki sé
síður mikilvægt að sjá
hvað margt sé líkt, sami
rauði þráðurinn.
Hún ræðir um muninn
á norrænu samstarfi og
Evrópusamstarfinu. Er hún tók við
embætti í framkvæmdastjórnar-
manns í Brussel janúar 1995 fór
Bjerregaard að halda dagbók sína
þar sem hún sagði frá því sem á dag-
ana dreif, jafnt ýmsum einkamálum
sem kynnum af ráðamönnum. Hugð-
ist hún leyfa birtingu skrifanna en
hætti við það vegna taugatitringsins
er opinskáar frásagnir hennar vöktu.
Politiken birti samt dagbókarskrifin.
Bjerregard er spurð hvort mikið sé
um hrokafulla embættismenn í
Brussel.
„Það finnst mér í rauninni ekki.
Mér fannst margir stjórnarmenn
ákaflega hæfir og athyglisverðir. Það
var ótrúlega spennandi að fá að vinna
með fólki af mörgu þjóðerni, með
mjög ólíkan bakgrunn.
Það er að sumu leyti hægt að líkja
þessu við fundinn sem ég sit hér með
norrænum starfssystkinum mínum
hér í Reykjavík. En við tókum
ákvarðanir á fundum í framkvæmda-
stjórninni. Það gerum við ekki í nor-
ræna samstarfinu, við getum kveikt
hugmyndir hvert hjá öðru en tökum
ekki sameiginlegar ákvarðanir. Það
gerum við í ESB, bindum þjóðirnar
saman með samræmdum reglum.
Að sjálfsögðu er það svo að þegar
fólk gerir eitthvað með sameiginlegu
átaki og tekur á sig gagnkvæmar
skyldur flýtur ýmislegt með sem
manni líkar ekki við. Oft ræður
meirihluti hjá ESB en það er í sjálfu
sér eðli lýðræðisins, er
ekki svo?“
Finnst þér að menn-
ingarlegur munur á þjóð-
um ætti sök á árekstrum?
„Nei það finnst mér
ekki. En um tíma var
rætt nokkuð bak við
tjöldin í stjórninni að Norður-Evr-
ópumenn væru afskaplega strangir
og mikið uppteknir af því að hafa
stjórn á málunum en í suðrinu væru
menn liprari og reyndu fremur að fá
hlutina til að virka. Mér finnst eig-
inlega ekki að hægt sé að notast við
staðalmyndir af þessu tagi til nokk-
urs. Þær eiga ekki við þann veruleika
sem ég kynntist, þetta eru goðsagnir.
Mér finnst að munurinn á milli ein-
staklinga sé ekki minni á Ítalíu en í
Danmörku eða á Íslandi.
Menn þekkja best það sem þeir
eru vanir og reyna að styrkja sjálfs-
myndina með því að upphefja aðferð-
irnar sem þeir þekkja, sínar eigin
lausnir. Þannig finnst sjómönnum í
öllum löndunum að sjómenn hinna
svindli meira á reglunum en þeir
sjálfir.“
Danir án evru
Bjerregard er mikill stuðnings-
maður evrunnar. En Danir eru ekki
þátttakendur í gjaldmiðilssamstarf-
inu og efnahagurinn stendur með
miklum blóma. Hvers vegna ættu
þeir þá að fleygja krónunni sinni?
„Það er rétt að við höfum staðið
okkur ágætlega utan við EMU. En
Danir eiga að mínu mati að vera með
fulltrúa alls staðar þar sem verið er
að semja og leita lausna. Þeir eiga
ekki að vera fyrir utan og bíða þess
að hinir ákveði sig. Þess vegna vil ég
gjarnan að við tökum þátt í evru-
samstarfinu en þjóðin sagði nei. Hún
áleit að það væri ekki hún sem tæki
þátt í þessu gjaldmiðilssamstarfi og
þess vegna gæti henni verið alveg
sama.
Kjósendur eru ávallt með hugann
við það sem er næst þeim, heimahag-
ana, fjölskylduna og þess háttar. Því
meiri sem fjarlægðin er frá viðfangs-
efninu þeim mun minni verður áhug-
inn. Þetta er afar erfitt viðfangsefni
fyrir lýðræðisskipulagið í hnatt-
væddri tilveru. Við höfum ekki fund-
ið neina lausn á þeim vanda.
Evrópsk vitund er ekki eitthvað
sem menn búa til, ein af ástæðunum
er að tungumálin eru svo mörg og
ólík. Tungan er svo nátengd hefðum
okkar og menningu og ekki er til
neitt evrópskt almenningsálit. Það er
bundið við Þýskaland, Frakkland,
Holland, Danmörku, ekkert sam-evr-
ópskt er til.“
Smáþjóðir og skammir
Írar fengu á árinu skammir frá
framkvæmdastjórninni fyrir galla á
efnahagsstjórninni. Bjerregaard er
spurð hvort embættismenn ESB hafi
gert smáþjóð að skotskífu vegna þess
að það sé auðveldara en að fást við
stóru þjóðirnar.
„Ég svara því til að þegar ég starf-
aði í Brussel voru notuð mjög sterk
orð þegar til dæmis ríkisstuðningur í
öflugustu ríkjunum var gagnrýndur.
Mál Credit Lyonnais-bankans í
Frakklandi var mjög til umræðu og
framkvæmdastjórnin tók fullan þátt í
að móta reglurnar um endurskipu-
lagningu hans. Sama var uppi á ten-
ingnum varðandi verksmiðjur
Volkswagen í austurhluta Þýska-
lands. Stjórnarmenn í Brussel hika
ekkert við að skipta sér af því sem
þeir telja ógna samkeppnisreglum í
stóru löndunum.
Ég get því ekki tekið undir með
þeim sem segja að litlu ríkin séu
tuskuð meira til en hin. Þar með er
ég ekki að segja að fimm milljónir
Dana gegni jafnmikilvægu hlutverki
og 80 milljónir Þjóðverja. En Danir
hafa einn fulltrúa í framvæmdastjórn
ESB og Þjóðverjar tvo, það sýnir að
tekið er tillit til smáþjóðanna og þær
hafa meiri áhrif en íbúatalan segir til
um.“
Þjóðverjar vilja að vald
ESB-þingsins verði aukið
en þar eru fulltrúar í
samræmi við íbúatöluna.
Bjerregaard segir að
Þýskaland sé sam-
bandsríki með ákveðnu
skipulagi og hver aðildar-
þjóð mæli ávallt með sínum fyrir-
myndum.
„Þess vegna eru alltaf átök milli
ólíkra leiða sem á sinn hátt er líka
gott. Ég held að hugmyndir Norð-
urlandabúa séu nær því sem Frakkar
vilja, við leggjum meiri áherslu á að
um sé að ræða samstarf milli þjóð-
ríkja, við getum líka notað orðin sjálf-
stæðra landa. Þetta merkir að í hvert
sinn sem vald sambandsins er aukið
getur það aðeins orðið með samþykki
allra í ráðherraráðinu þar sem for-
sætisráðherrar landanna koma sam-
an. Þannig álítum við Danir að við
tryggjum best okkar hagsmuni.“
Deilurnar um
fiskveiðistefnuna
Fiskveiðar eru víðast hvar jaðar-
grein í atvinnulífi Evrópuþjóða.
Bjerregaard er spurð hvort auð-
velt sé að útskýra mikilvægi sjávar-
útvegs á Íslandi, í Noregi og að
nokkru leyti Danmörku fyrir öðrum
Evrópumönnum.
„Það er ekkert mjög erfitt. Ég
held að Spánverjar, Skotar, Hollend-
ingar og Írar yrðu mjög móðgaðir ef
þeir heyrðu fiskveiðarnar sínar kall-
aðar jaðargreinar. Á svæðunum þar
sem veiðarnar eru stundaðar eru
þær stundum undirstaðan, gegna
lykilhlutverki fyrir héraðsbúa. Þetta
á við svo mörg Evrópulönd. Þess
vegna eru umræður á fundunum um
sjávarútveginn óvenju flóknar og til-
finningaþrungnar. Eins og þið Ís-
lendingar þekkið koma stundum
óvæntar skýrslur frá fiskifræðingun-
um og þá standa stjórnmálamenn
frammi fyrir vanda. Annars vegar
verðum við að taka ráð fiskifræðing-
anna alvarlega, við vitum hvað gerð-
ist við Nýfundnaland. Hins vegar
getum við heldur ekki fyrirvaralaust
komið og kippt á brott lifibrauði sjó-
manna.
Umræðurnar standa alltaf langt
fram á nótt og hart barist. Það flækir
enn málið að oftast er erfitt að fá sjó-
menn hvers lands til að sætta sig við
að mótuð sé sameiginleg stefna. Yf-
irleitt vilja þeir bara fá að stunda sín-
ar veiðar í friði án einhverra reglu-
gerða jafnvel þótt þeir sjái vel að án
laga og reglna myndi atvinnugreinin
hrynja,“ segir Bjerregaard.
Skrápur og stjórnmál
Þú hefur oft orðið fyrir ágjöf. Hve
lengi þarf fólk að vera í pólitík til að
fá þykkan skráp?
Bjerregaard hlær við. „Líklega
þarf maður að vera sáttur við sjálfan
sig, vera á vissan hátt afslöppuð
manneskja ef maður ætlar á annað
borð að leggja fyrir sig stjórnmál.
Stjórnmálamenn er alltaf í lagi að
berja, þá má alltaf skamma. Ef mað-
ur getur ekki tekið því held ég að rétt
sé að finna sér annað starf.
Mér finnst að nokkuð sé um að fólk
segi annars vegar að stjórnmála-
menn ákveði svo margt að ekki sé
vinnandi vegur að átta sig á þessu
öllu en hins vegar að þeir taki ekki
gagnlegar ákvarðanir.“
Bjerregaard segir það rétt að karl-
remba hafi stundum verið henni
þröskuldur í starfi.
„Það er alveg ljóst að þegar ég hóf
þátttöku í stjórnmálum í byrjun átt-
unda áratugarins voru færri konur á
þeim vettvangi en núna. Það var
hvorttveggja í senn, kostur og galli.
Það ber meira á manni en ella, fleiri
þekkja mann og ef til vill skilar það
sér í fleiri atkvæðum. En gallinn er
að andstaðan er af sömu ástæðum
öflugri og pólitísku árásirnar verða
persónulegri. Ég hygg að þetta hafi
samt breyst nokkuð með tímanum.
Þegar ég horfi yfir sviðið núna, árið
2001, finnst mér að persónulega skít-
kastið beinist ekkert síður að körlum
en konum. Þróunin hefur á þessum
áratugum sem ég hef verið í stjórn-
málum verið í þá átt að persónulegar
árásir hafa orðið nánast daglegt
brauð.“
Þegar Anker Jørgensen gerði þig
að ráðherra 1973, aðeins 32 ára
gamla, sögðu andstæðingarnir að þú
værir bara fallegt andlit.
Hæfileikar hefðu ekki
ráðið neinu ...
„Það var mynd af mér
þá á forsíðu dagblaðs og
fyrirsögnin var: Nýja
opnustelpan hans Ank-
ers. En við erum nú ekki
lengra á veg komin en svo að þegar
síðast var stokkað upp í stjórn og
nokkrir ungir kvenkyns ráðherrar
bættust í hópinn var fyrirsögn í einu
blaðinu: Skrautið hans Poul Nyrups!
Sumt hefur breyst en það er enn
langt í land,“ segir Ritt Bjerregaard.
Morgunblaðið/Golli
Ritt Bjerregaard, sjávarútvegsmálaráðherra Danmerkur: „Annars vegar verðum við að taka ráð fiskifræðinganna alvarlega, við vitum hvað gerðist
við Nýfundnaland. Hins vegar getum við heldur ekki fyrirvaralaust komið og kippt á brott lifibrauði sjómanna.“
Eplatré víkja fyr-
ir stjórnmálum
kjon@mbl.is
Því meiri sem
fjarlægðin er
þeim mun
minni verður
áhuginn
Stjórnmála-
menn er alltaf
í lagi að berja,
þá má alltaf
skamma
Ritt Bjerregaard, ráðherra matvæla,
landbúnaðar og sjávarútvegs í Danmörku,
sat í vikunni norrænan ráðherrafund í
Reykjavík. Kristján Jónsson ræddi við
hana í fundarhléi um sjómenn, öldugang
á ferlinum og Evrópusamstarf.