Morgunblaðið - 27.07.2001, Blaðsíða 38

MINNINGAR
38 FÖSTUDAGUR 27. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Ósk Ebba Guð-mundsdóttir
fæddist að Ásgerðar-
stöðum í Hörgárdal
14. ágúst árið 1916 .
Hún lést á Fjórð-
ungssjúkrahúsinu á
Akureyri aðfaranótt
19. júlí síðastliðins.
Foreldrar hennar
voru Guðmundur
Halldór Bjarnason
frá Hraunshöfða í
Öxnadal og Helga
Þorsteinsdóttir frá
Engimýri í sömu
sveit. Ebba, sem var
yngst í systkinaröðinni, missti föð-
ur sinn þegar hún var aðeins 6 ára
að aldri. Helga móðir hennar hélt
áfram búskap á Ásgerðarstöðum
ásamt börnum sínum og bjó þar
fram á efri ár. Systkini Ebbu eru
öll fallin frá en þau voru, eftir ald-
ursröð: Halldór, Rósa, Steinunn,
Sigríður, Búi, Gríma og Skúli.
Einn son á fyrsta ári misstu þau
Guðmundur og Helga.
Hinn 9. maí 1945 giftist Ebba
Gunnari H. Jósavinssyni frá
Auðnum í Öxnadal, f. 15. sept.
1923, d. 10. október 2000. Börn
þeirra Ebbu og Gunnars eru: 1)
Halldór, f. 8.2. 1943,
kvæntur Björgu
Dagbjartsdóttur. 2)
Svanhildur, f. 17.10.
1945, gift Magnúsi
Lárussyni. 3) Berg-
ljót, f. 4.3. 1947. 4)
Jósavin, f. 24.1.
1948, kvæntur Ingi-
björgu Helgadóttur.
5) Guðmundur
Helgi, f. 10.8. 1949,
kvæntur Þórhildi
Sigurbjörnsdóttur.
6) Sigrún Hlíf, f.
24.1. 1953. 7) Gunn-
ar, f. 5.4. 1954, sam-
býliskona Doris Maag. Barna-
börnin eru 18 og langömmu-
börnin 23.
Ebba stundaði nám við Héraðs-
skólann á Laugum í Reykjadal
1933-1935. Ebba og Gunnar hófu
búskap á Ásgerðarstöðum árið
1942, en árið 1946 keyptu þau
jörðina Búðarnes í Hörgárdal og
bjuggu síðan þar allan sinn bú-
skap. Í ágúst á síðastliðnu ári
fluttu þau til Akureyrar.
Útför Ebbu fer fram frá Akur-
eyrarkirkju í dag og hefst athöfn-
in klukkan 13.30. Jarðsett verður
að Myrká í Hörgárdal.
Veistu ef þú vin átt
þann er þú vel trúir
og vilt þú af honum gott geta.
Geði skaltu við þann blanda
og gjöfum skipta,
fara að finna oft.
(Úr Hávamálum.)
Nú þegar leiðir skilur streyma
myndir frá liðnum samverustundum
upp í hugann hver af annarri. Ég
kynntist Ósk Ebbu Guðmundsdóttur
fyrst sumarið 1960 þegar ég kom í
Búðarnes sem tilvonandi tengda-
dóttir. Kynni okkar hafa því varað í
rúm 40 ár. Hún tók á móti mér, korn-
ungum krakkakjánanum, með kost-
um og kynjum eins og um mikilvæg-
an gest væri að ræða og þannig var
það æ síðan og skipti þá engu, hvort
stutt var á milli heimsókna í Búð-
arnes eða lengra leið á milli.
Það var Ebbu mikið metnaðarmál
að taka vel á móti gestum og mér er
ekki grunlaust um að flestum, sem
heimsóttu þau hjónin, hafi liðið líkt
og mér, svo vel fórst henni það úr
hendi. Hún var undrafljót að útbúa
veisluborð er gesti bar að garði því
þótt daglegur verkahringur á hennar
stóra heimili hafi verið stór bjó hún
ætíð vel af betra brauði sem henni
var mikið ánægjuefni að geta gripið
til. Af miklum röskleika gekk hún til
verka sinna þessi smávaxna kona og
svo iðin var hún að henni féll sjaldn-
ast verk úr hendi. Um það leyti sem
börnin hennar sjö voru að vaxa úr
grasi þurftu konur að fata fjölskyld-
una, það er að sauma og prjóna þann
fatnað er til þurfti. Þessu hlutverki
skilaði Ebba með prýði og allt fram á
síðasta vor hafði hún á prjónum og
prjónaði plögg á smáa fætur og
stærri. Hún hafði og alla tíð yndi af
hannyrðum og greip stundir sem
gáfust til útsaums er prýddi heimili
þeirra Gunnars.
Ebba hafði mikið yndi af garðinum
sínum við íbúðarhúsið í Búðarnesi.
Skrautleg sumarblóm og fjölærar
jurtir prýddu garðinn og þar setti
hún einnig niður fjölmargar trjá-
plöntur. Þannig leitaðist hún við að
fegra umhverfi sitt og bæta. Var það
í fullu samræmi við lífsviðhorf henn-
ar því hún var mjög jákvæð og vel-
viljuð og lagði gjarnan gott til mála.
Þetta ræktunarstarf hennar bar góð-
an ávöxt og hefur orðið einn af mörg-
um þáttum í viðleitni hennar til að
létta henni og fólkinu hennar til-
veruna því að hún lifði öðrum og
sparaði ekkert til.
Ferðalög voru Ebbu mikið yndi og
áhugamál. Laust fyrir 1960 eignuð-
ust þau Ebba og Gunnar fyrsta bíl-
inn og var þeim það mikið kappsmál
að geta tekið einhverja daga á hverju
sumri til að skoða landið sitt. Þau
urðu afar fróð um byggðir landsins
og fræddu okkur sem yngri vorum
um svo ótal margt. Í júnílok 1999
hafði Ebba vegna sjúkdóms síns
gengið í gegnum erfiða meðferð í
Reykjavík og var á heimleið. Land-
leiðina kaus hún að fara þótt okkur
hinum sýndist að léttara mundi fyrir
hana að fljúga norður. Þessi ferð var
ótrúlega skemmtileg þar sem við
ferðafélagar hennar nutum fræðslu
sem frábærustu leiðsögumenn gætu
verið stoltir af að veita. Að ferðast
um blómlegar sveitir var henni mikið
yndi og dáðist hún þá jafnan að
reisulegum og snyrtilegum býlum
enda bar heimilið hennar í Búðarnesi
snyrtimennsku hennar vitni. En
glöðust var hún að koma heim í sveit-
ina sína, Hörgárdalinn, sem hún unni
svo mjög. Þar lágu bernskusporin.
Þar liðu uppvaxtarárin. Þar bjuggu
þau hjónin allan sinn búskap. Þar var
býlið þeirra hjóna, Búðarnes, stolt
þeirra og gleði.
Ebba las mikið og margar ánægju-
stundir áttum við saman við spjall
um skáldskap og ýmsan fróðleik um
menn og málefni. Hún kunni ógrynn-
in öll af vísum og kvæðum og orti
einnig sjálf, einkum vísur til barna
sinna og afkomenda í tilefni af ýms-
um tímamótum í lífi þeirra. Voru þær
vel gerðar og áttu það sameiginlegt
að bera vitni óendanlegri umhyggju
hennar í garð fólksins síns. Hún las
fjölmargar bækur um líf eftir dauð-
ann, framhaldslífið, grundvöll krist-
innar trúar sem hún trúði statt og
stöðugt á. Varð trú hennar án efa til
að létta henni baráttuna erfiðu við
sjúkdóminn sem hún stóð andspænis
vorið 1989. Æðrulaus háði hún þessa
baráttu og óttaðist ekki. Þrek henn-
ar og þrautseigja hafa verið aðdáun-
arverð.
Elskulega tengdamóðir mín.
Hjartans þökk fyrir þá fyrirmynd
sem þú varst okkur hinum. Hjartans
þökk fjölskyldu minnar allrar fyrir
það sem þú varst henni. Margs er að
minnast að leiðarlokum en ein er sú
stund sem af öðrum ber. Áramót,
þegar flestir gleðjast og fagna nýju
ári. Ég kom frá sjúkrabeði móður
minnar kvíðin og sorgmædd. Þá
bauðstu mér huggandi faðminn,
þann faðm sem ég hef alltaf getað
gengið að vísum eftir að ég missti
mína eigin móður. Ég mun ævinlega
verða þakklát fyrir að hafa átt þig
fyrir vin.
Þú trúðir og treystir því góða
og tengdir það för þinni hér.
Þú búin varst til þess að bjóða
það besta sem tilheyrði þér.
(H.G.)
Björg Dagbjartsdóttir.
Nú þegar norðlenskar sveitir
skarta sínu fegursta og við njótum
sumarsins eins og það best verður
með björtum nóttum og hlýrri golu
þurfum við að kveðja ömmu í Búð-
arnesi. Það er ef til vill í hennar anda
að kveðja þegar gróðurinn og blómin
sem hún elskaði svo heitt eru í hvað
mestum blóma. Alla tíð var það
hennar mesta yndi að rækta garðinn
sinn og ef eitthvað bjátaði á leitaði
hún þangað og þegar hún var þreytt
fór hún út og hlúði að gróðri og reytti
arfa en það veitti henni hvíld. Skóg-
rækt var henni líka hugleikin og hún
þekkti hverja plöntu með nafni sem
vex í hálsinum fyrir ofan Búðarnes.
Það var ósjaldan sem maður vaknaði
við að heyra ömmu vera að vinna í
garðinum og eitt af því skemmtileg-
asta sem gert var á vorin var að fara í
bæinn og velja blóm í garðinn. Ef
veðrið síðan versnaði var amma rok-
in út með fötur og bala til að hlífa
þessum nýjustu börnum sínum við
íslenskri veðráttu. Því eru orð henn-
ar viðeigandi;
Í garðinum úti blómin mín búa
bíða vorsins, skammdegið þreyja,
teygja sig móti sumri og sólu
síðan að haustinu fölna og deyja.
Þegar ég flaug yfir Eyjafjörð í lið-
inni viku og sá túnin misgræn að lit
leitaði ég eftir dreifum til að raka eða
böggum til að tína. En slíkt var ekki
að finna, einungis hvítar rúllur úr
plasti á víð og dreif. Margt hefur
breyst á stuttum tíma. Eins og amma
sagði í vísunni munum við öll deyja
rétt eins og blómin. Og nú var ekki
flogið norður til að hitta foreldra og
ættingja við glaum og gleði heldur til
að kveðja ömmu í hinsta sinn.
Amma fæddist á Ásgerðarstöðum
í Hörgárdal 14. ágúst 1916, yngst níu
systkina, en af þeim komust átta á
legg. Hún var dóttir hjónanna Guð-
mundar Bjarnasonar og Helgu Þor-
steinsdóttur. Hún hlaut hefðbundið
barnaskólanám og síðar á Laugum í
Þingeyjarsýslu þar sem hún meðal
annars nam orgelleik. Hún bjó með
móður sinni og elsta bróður heima á
Ásgerðarstöðum þegar hugurinn fór
að hvarfla að Auðnum í Öxnadal. Þar
bjó ungur maður, Gunnar Heiðmann
Jósavinsson, ásamt móður sinni og
systkinum og hafa ferðir hans yfir
hálsinn eflaust verið margar. Þau
hófu síðan búskap á Ásgerðarstöð-
um, afi og amma, og fæddust þar tvö
börn þeirra en alls urðu þau sjö. Síð-
ar keyptu þau jörðina Búðarnes í
Hörgárdal og bjuggu þar til ársins
2000 er þau fluttu til Akureyrar.
Hann hefur oft verið langur vinnu-
dagurinn hjá henni ömmu. Það þurfti
að yrkja jörðina og huga að bústofn-
inum. Byggingar risu og jörðunum
fjölgaði. Börnin þurfti að fæða og
klæða og oft var vinnufólk og iðn-
aðarmenn þar í fæði og húsnæði.
Hagsýni húsmóður er ekki oft þakk-
að en það er vandasamt að hafa
marga munna að metta en úr litlu að
moða og þurfa samt alltaf að reiða
fram veisluborð. En það voru vissu-
lega alltaf veisluborð í Búðarnesi og
aldrei undir tíu tegundum af brauð-
meti með kaffinu. Það var líka gest-
kvæmt í Búðarnesi og alltaf tók
amma innilega og brosandi á móti
fólki og miðlaði þeim kærleika sem
henni einni var lagið. Heimili hennar
var fallegt og alltaf var þrifið út úr
dyrum en amma var reglusöm kona.
Hún var ósérhlífin við störf sín og
átti erfitt með að biðja fólk um að-
stoð, heldur vaknaði hún aðeins fyrr
sjálf til að klára verkin ef eitthvað
mikið stóð til. Hins vegar var gaman
að vinna með henni og ég á margar
góðar minningar frá hauststörfum í
sveitinni við sláturgerð og hrein-
gerningar að ónefndum óteljandi
ferðum í berjamó. Það var eitt af því
skemmtilegasta sem við gerðum og
alltaf var mest í fötunni hennar
ömmu þegar haldið var heim.
Til að létta lund sína við húsmóð-
urstörfin raulaði hún kvæði fyrir
munni sér og þá var það ósjaldan
Davíð Stefánsson frá Fagraskógi
sem varð fyrir valinu. Davíð skildi
það fólk sem bjó í eyfirskum sveitum,
hann skildi þau fræ sem aldrei verða
blóm en alltaf breytti amma samt
síðustu hendingunni í lítil börn sem
verða góðir menn.
Ég var svo lánsöm að fá að kynn-
ast afa og ömmu mjög náið en ég var
hjá þeim í sveit í mörg sumur. Mínar
fyrstu minningar eru samt þegar ég
var sjö ára og dvaldi í Búðarnesi í
þrjár vikur að amma söng mig í svefn
á hverju kvöldi. Þá lærði ég Dalakof-
ann eftir Davíð Stefánsson utan að.
Þarna kveikti hún áhuga minn á
kveðskap og tónlist en amma lék á
orgelið sitt þegar tími gafst til og
söng þá gjarnan með. Saman höfum
við oft krufið hin ýmsu kvæði til
mergjar og reynt að skilja skáldin og
haft af því bæði gagn og gaman.
Síðar þegar ég varð eldri og fór að
vera í Búðarnesi til að hjálpa til
kynntumst við á annan hátt og urð-
um bestu vinkonur. Hún var hógvær
falleg kona sem hafði mikið aðdrátt-
arafl. Hún var hæglát en hörkudug-
leg og lét sjaldan verk úr hendi falla.
Þegar hún settist niður á kvöldin var
hún oft með prjónana sína og á tíma-
bili kepptist hún við að selja vesti,
sjöl og trefla og prjónapeningana,
sem hún kallaði svo, notaði hún til að
kaupa jólagjafir og tækifærisgjafir
handa börnum og barnabörnum.
Gjafmildi hennar var mikil og hún
mundi eftir öllum afmælum en vildi
ekki gera upp á milli fólks. Hún hafði
metnað fyrir börn sín og barnabörn
og fylgdist ætíð vel með námi þeirra
og velgengni í þeim störfum sem þau
tóku sér fyrir hendur. Hún tók þátt í
sigrum og ósigrum okkar allra. Hún
lagði mikla áherslu á kærleika og
hlýju í uppeldi sínu og beitti aldrei
hörku svo ég viti til. Hún breiddi sig
yfir alla og allir sem kynntust henni
elskuðu hana og virtu. Börn sem
voru í sveit í Búðarnesi og vinnufólk
hélt margt mikla tryggð við hana.
Þetta má glöggt sjá í ljóðum hennar
en hún orti oft ljóð í tilefni af afmæl-
um og viðburðum í lífi fjölskyldunnar
og bera þau öll vott um mikinn kær-
leika og hlýju. Á ættarmótum sem
haldin hafa verið bæði í hennar ætt
og afa hafa verið lesin upp hennar
ljóð um æviferil langömmu og lang-
afa og þar lýsir hún vel aðstæðum og
kostum þess tíma. Þessi ljóð eru nú
perlur í minninganna sjóði sem við
afkomendur eigum og hlýja okkur nú
þegar hennar nýtur ekki lengur við.
Jóladagur er sá dagur ársins sem
amma gerði ógleymanlegan. Þá var
hefð fyrir því að allir færu fram í dal-
inn og þar beið veisluborð og skraut-
legt hús og þar var spjallað og spilað
fram á nótt. Ekki létum við ófærð
hamla för okkar og þennan dag hafði
amma undirbúið lengi og hún naut
þess að hafa alla hjá sér. Eftir að ég
flutti að norðan er þetta sá dagur
sem ég hef hvað mest saknað og oft
leiðst að ekki eru flugsamgöngur
þennan dag. En á seinni árum hef ég
markvisst reynt að fara oft norður
EBBA
GUÐMUNDSDÓTTIR



 


 



 0
1
"6% +># CH
  
 
 
%
  
"!("()"

(  , $&
B5"  0
('(%%# <#
 -#&

(* 
!#$
('(%%#   # 1" 6&
"
(
(&
! # #%>#
(&
& ) # )-#
*
 

   %
 


%

% 


% @ 
<
%(# = &#  !' "
% #=$  %>"
 
 
%9
 
  

 7"#"!."
, ##D% # '(%%#
I -#J # @ #"&
1"-6  "' @ #"'(%%#

!#$ @ #"'(%%# &
G  &
) # )-# & ) # ) # )-#
*
2 




B9 09
1
! "%#3% 7E
9 6#!
  
 
 % /
%

  

 7"#"!."))"
 #
 #!&
#$ #'(%%#

#D% #
 #!& 
!#$
 #! #'(%%#

% # 9 # 0" & # 6*"' #
K#
" 0" &
!6 
!+ ''(%%#
< 

-
   - = 

# 
=
 %%

#%&  

 %&  
 

%& 
%



%


 ,



! #*#  8;

#'  
B%#
!#$
%65'(%%#
& 6-""'