Morgunblaðið - 18.12.2001, Qupperneq 51

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. DESEMBER 2001 51






































































































































































Jólaþjónusta starfsfólks
Jól í görðunum
Á jólum kemur fjöldi fólks í Fossvogskirkjugarð, Gufuneskirkjugarð og
Suðurgötugarð til þess að huga að leiðum ástvina sinna. Við munum
leitast við að leiðbeina ykkur eftir bestu getu.
Þjónustusímar 551 8166 og 587 3325
Aðalskrifstofan í Fossvogi, sími 551 8166 og skrifstofan í Gufunesi, sími
587 3325, eru opnar alla virka daga frá 8.30 — 16.00. Skrifstofurnar eru
opnar á Þorláksmessu og aðfangadag frá kl. 9.00 til 15.00. Þar veitum við
upplýsingar, gefum leiðbeiningar um aðhlynningu leiða og afhendum
ratkort ef þörf krefur.
Þjónusta á Þorláksmessu og aðfangadag
Á Þorláksmessu og aðfangadag, milli kl. 10:00 og 15:00, verða
Fossvogskirkja og þjónustuhús í Gufuneskirkjugarði opin fyrir þá sem vilja
staldra við í dagsins önn. Á aðfangadag munu prestar verða til staðar.
Starfsmenn Kirkjugarðanna verða á vettvangi í görðunum báða þessa
daga og taka á móti ykkur og leiðbeina frá kl. 9:00 til 15:00.
Tilkynning frá Kirkjugörðum
Reykjavíkurprófastsdæma
Gleðilega jólahátíð
Kirkjugarðar Reykjavíkurprófastsdæma
www.kirkjugardar.is









































ÞAÐ er vissulega
mikill fengur að fá í
hendur þessa myndar-
legu útgáfu á skrifum
Björns Bjarnasonar um
kaldastríðsárin og Ís-
land. Atburðarás ár-
anna frá 1949–1989 fól
vissulega í sér margar
hættur fyrir okkur, ný-
liðann, sem og alla aðra
í samfélagi þjóðanna.
Ísland bar gæfu til að
leggja sitt lóð á vogar-
skálina í giftusamlegu
samstarfi lýðfrjálsra
ríkja, sem varð til þess
að endi var bundinn á
þá miklu vá sem stafaði
af yfirgangi Sovétríkjanna. Á þessum
áratugum var í skrifum Björns í
Morgunblaðinu fjallað af raunsæi og
kunnáttu um þá afstöðu til þróunar
alþjóðamála, sem við Íslendingar
hlutum að deila með vina- og banda-
lagsþjóðum í NATO. Þótt forsendur
alþjóðasamstarfs í öryggis- og varn-
armálum hafi vissulega breyst frá
upphafi kalda stríðsins heyrir þörfin
fyrir slíka samvinnu greinilega ekki
sögunni til. Það er full nauðsyn á því
fyrir yngri sem eldri að kunna skil á
sögu íslenskrar öryggisstefnu og
þeirrar þróunar í heimsmálum sem
kallaði til viðbragða af okkar hálfu.
Í föðurgarði fékk Björn Bjarnason
hið besta veganesti, sem völ var á, til
mikils starfs og þátttöku í þeirri sögu,
sem hér um ræðir. Bjarni Benedikts-
son, faðir hans, gegndi hlutverki leið-
togans um ákvörðunina varðandi að-
ild Íslands að Atlantshafsbandalaginu
árið 1949 og gerð varnarsamnings við
Bandaríkin árið 1951. Skipar Bjarni
veglegan sess í sögu landsins. Bók
Björns hefst reyndar á afar fróðlegri
frásögn Bjarna Benediktssonar frá
1949 um viðræðurnar um norrænt
varnarbandalag og Ísland. Kemur
þar reyndar í ljós, að það var einkum
af hálfu Svía að áhugi var ekki fyrir
hendi á að Íslendingar yrðu með í
slíku samstarfi, ef af hefði orðið, og þá
vegna þess að þá væri komin of náin
tenging við Atlantshafsbandalagið.
Benda má á að Norðmenn og Danir
lögðu fast að íslenskum stjórnvöldum
að við gerðumst stofnaðilar að NATO.
Sjálfsagt hefur norrænum ráðherrum
gengið gott til að Íslendingar gerðu
viðeigandi ráðstafanir vegna öryggis
landsins. Á hinn bóginn hlaut það að
vera grundvallaratriði
fyrir varnarþörf þeirra
sjálfra, að þátttaka Ís-
lendinga í slíku sam-
starfi yrði tryggð. Vert
er að benda á, að án að-
ildar Íslands að varnar-
samstarfinu gat ekki
verið um að ræða hern-
aðarlegan stöðugleika í
Norður-Atlantshafi eða
með öðrum orðum t.d.
trúverðugar varnir
Noregs.
Björn Bjarnason hef-
ur lagt afar mikið til
umræðu þjóðarinnar
um varnar- og öryggis-
mál. Hann kynnti sér
ávallt til hlítar hina hernaðarlegu hlið
mála og tæknileg atriði varðandi
vopnabúnaðinn, ekki hvað síst kjarna-
vopn og eldflaugar. Á þeim málum
gat hann tekið beint og teprulaust í
Morgunblaðsgreinum sínum og kveð-
ið niður margan drauginn sem sjálf-
skipaðir friðarsinnar, sem svo kynntu
sig, mögnuðu upp. Á þeim áratugum
sem um ræðir sótti hann fjölda mál-
þinga á vegum fremstu rannsókna-
stofnana á sviði varnar- og öryggis-
mála á Vesturlöndum og hafði
persónuleg tengsl við marga hinna
þekktustu aðila á því sviði. Hann upp-
lýsti og lesendur sína um heræfingar
og herstöðvar ýmsar, sem hann heim-
sótti, í því skyni að kynna sér og koma
á framfæri sjónarmiðum hernaðaryf-
irvalda. Sá sem þetta skrifar átti þess
kost nokkrum sinnum að taka þátt í
slíkum heimsóknum, fundum og mál-
þingum erlendis með Birni og getur
borið um að hann naut mikils álits og
virðingar annarra fyrir kunnáttu sína
á þessu sviði. Sem þáverandi formað-
ur utanríkismálanefndar Alþingis
stjórnaði hann heimsókn nefndarinn-
ar til Washington árið 1994 í sendi-
herratíð minni þar. Var það fyrsta slík
heimsókn nefndarinnar til Bandaríkj-
anna og átti hún þar mjög gagnlega
fundi í þinginu, í utanríkis- og varn-
armálaráðuneytunum og þjóðarör-
yggisráðinu. Þess mætti geta að
sendiráðið kynnti sér nokkuð aðrar
slíkar þingmannaheimsóknir til
Washington þá og varð ekki betur séð
en að Íslendingum hefði verið veitt
mjög mikil athygli.
Vegna annasamra starfa hans sem
menntamálaráðherra frá 1995 hefur
eðlilega minna kveðið að Birni en áður
á sviði utanríkis- og varnarmála. Hann
hefur þó ekki látið þau mál fram hjá
sér fara. Í afmælisritinu um Davíð
Oddsson fimmtugan skrifar Björn yf-
irgripsmikla ritgerð undir heitinu
„Gildi varnarsamningsins eftir lok
kalda stríðsins“. Þar gerir hann með
sinni miklu rökfestu grein fyrir því
sjónarmiði að varnarsamningurinn við
Bandaríkin skapi okkur ekki aðeins
hernaðarlegt öryggi heldur einnig póli-
tískan stöðugleika í íslenskum stjórn-
málum og samskiptum við aðrar þjóð-
ir. Þótt undirritaður sé ekki á þeirri
skoðun Björns, að þróun Evrópusam-
bandsins og tilkoma myntbandalags-
ins og evrunnar skapi einhvern nýjan
valkost um öryggis- og varnarmál, ber
að sjálfsögðu að treysta samstarfið við
Bandaríkin svo sem frekast er unnt.
Atburðirnir 11. september og eftirmál
þeirra eru óþyrmileg áminning um
það. Og í því sambandi skal að lokum
minnt á eina af þeim framsæknu og
raunsæju tillögum sem Björn Bjarna-
son hefur borið upp. Í blaðagrein frá
því í maí síðastliðnum minnist hann á
að hafa áður vakið máls á nauðsyn þess
að komið sé upp íslenskri öryggissveit.
Svo sem hann réttilega segir er það
frumskylda stjórnvalda að gera áætl-
anir um að verja borgara sína og land.
Ekki sé til frambúðar unnt að setja allt
sitt traust á Bandaríkjamenn í þeim
efnum. Sú ógn sem öllum stafar af
hryðjuverka- og ofbeldishópum hlýtur
að vekja okkur til umhugsunar um
þær vangaveltur Björns Bjarnasonar
hvort ekki sé unnt að þjálfa fámennan
hóp Íslendinga, hann nefnir 500 til
1.000 manns, til starfa að vörnum
landsins.
Aðalatriði varðandi skrif Björns
Bjarnasonar um varnarmálin öll þessi
ár er þó þetta: Þar stóð allt heima og
engu þurfti að breyta í endurútgáf-
unni.
Í hita kalda stríðsins
Einar
Benediktsson
Varnir
Björn Bjarnason hefur
lagt afar mikið, segir
Einar Benediktsson, til
umræðu þjóðarinnar um
varnar- og öryggismál.
Höfundur er fv. sendiherra.
getur verið talsverður og
EDI gerir einnig kröfu
um nokkra tölvuþekk-
ingu notenda. Engu að
síður stendur íslenst við-
skiptalíf sig vel hvað
varðar útbreiðslu og
notkun á þessum við-
skiptamáta samanborið
við önnur lönd.
Ein stærsta ástæða
þess að EDI hefur náð
núverandi útbreiðslu, er
sú að atvinnulífinu hefur
auðnast að samræma
vinnubrögð og notast við
staðla. Innan vébanda
ICEPRO, nefndar um
rafræn viðskipti, hafa
viðskiptalífið og opinberar stofnanir
náð sátt um sameiginlegar verklags-
reglur og notkun staðla við þessi við-
skipti. Internetið er orðið aðgengilegt
flestum landsmönnum en er jafn-
framt samskiptaleið sem hagnýta má
í viðskiptum milli fyrirtækja, sam-
skiptum við hið opinbera og fjármála-
stofnanir. Fyrir dyrum stendur nú
umfangsmikið starf við samræmingu
og stöðlun netviðskipta, líkt og átti
sér stað þegar EDI var að ryðja sér
braut á fyrstu árum þess.
Meðal þeirra fremstu
Fátt er því til fyrirstöðu að íslenskt
viðskiptalíf og stjórnsýsla geti orðið í
fararbroddi í notkun rafrænna við-
skipta á heimsvísu. Ein mikilvægasta
forsenda þess er að atvinnulíf og
stjórnvöld sameinist um að móta sam-
skiptastaðla í rafrænum viðskiptum
og breiði þá út á markvissan hátt.
Netið er aðgengilegasti og ódýrasti
miðillinn fyrir flest fyrirtæki, þótt enn
sem komið er uppfylli það ekki alla þá
getu sem EDI býður þó þess sé
skammt að bíða. ICEPRO hefur þeg-
ar hafið vinnu við gerð og innleiðingu
þessa starfs, en brýnir fyrir hags-
munasamtökum viðskiptalífsins, fyr-
irtækjum og stjórnvöldum að leggjast
á sveifina og tryggja þar með bætt
skilyrði fyrir hagkvæmara og sam-
keppnisfærara viðskiptalíf.
ÞEGAR kreppir að í
rekstrarumhverfi fyr-
irtækja eru eðlileg við-
brögð fyrirtækja að
leita hagræðingar í
rekstri. Þeir kostir
sem staðið er frammi
fyrir eru jafnan fjöl-
breyttir en misfýsileg-
ir og víðtækir. Fjár-
festingaáætlanir eru
teknar upp og endur-
skoðaðar með tilliti til
breyttra framtíðar-
horfa og minni væntr-
ar eftirspurnar, dregið
er úr þjónustu á völd-
um sviðum og starfs-
fólki er fækkað svo fátt
eitt sé nefnt. Afleiðingarnar geta jafn-
framt verið afdrifaríkar, ekki bara
fyrir fyrirtækið sjálft og starfsmenn
þess, heldur einnig viðskiptavini og
birgja.
Oft eru hagræðingarúrræði því
marki brennd, að til þeirra er gripið
vegna þess að neyðin rekur menn til
þess fremur en það að verið sé að búa
í haginn. Á tímum þenslu og mikillar
eftirspurnar er minni tíma varið til að
leiða hugann að hagræðingu í rekstri;
meðan tekjurnar streyma viðstöðulít-
ið inn er allt kapp er lagt á að stækka
og anna eftirspurn. Þegar innflæði
tekna tekur að gerast seigfljótandi,
breytist hins vegar þankagangurinn,
stefnumörkun er endurmetin og
innra skipulag fyrirtækja og við-
skiptatengsl fá aukna athygli.
Hefur mönnum yfirsést?
Rafræn viðskipti hafa verið mikið í
umræðunni á allra síðustu árum.
Stjórnendur fyrirtækja hins „nýja
hagkerfisins“ sem svo hefur verið
nefnt, og einnig hins „gamla“, hafa
verið meðvitaðir um jákvæða ímynd
sem rafræn viðskipti geta gefið fyr-
irtækjunum. Ýmislegt bendir til þess
að áherslan á þennan þátt hafi að
nokkru leyti verið á kostnað þess að
koma á rafrænum viðskiptum við
önnur fyrirtæki og samræma þau.
Þannig hefur of mikið kapp verið lagt
á að setja upp vefverslanir á heima-
síðum verslunar- og þjónustufyrir-
tækja í stað þess að beina kröftunum
að því að setja upp lausnir sem styðja
samræmd rafræn viðskipti milli fyr-
irtækja. Slík viðskipti eru forsendur
þess að ná megi fram hagræðingu í
innkaupum, meðhöndla reikninga raf-
rænt og þar með ná fram betri nýt-
ingu á starfsmönnum. Ekki skal gert
lítið úr hinu fyrrnefnda, en ekki er
víst að hugað hafi verið nægjanlega
að forgangsröðun þegar haft er í huga
að virði rafrænna neytendaviðskipta
er talið vera um tíundi hluti af heild-
inni, sem aftur þýðir að verðmæti raf-
rænna viðskipta milli fyrirtækja
svara til níutíu af hundraði.
Stórfellt hagræði viðskiptalífs
Hér á landi eru rafræn viðskipti
ekki nýtt fyrirbrigði. Þau hafa verið
við lýði í meira en áratug. Þótt ná-
kvæm úttekt hafi ekki farið fram má
ætla að skjalasendingar milli tölva –
EDI – hafa sparað íslensku viðskipta-
lífi hundruð milljóna króna árlega.
Nægir þar að nefna víðtæka notkun á
EDI við innkaup dagvörukeðjanna
sem og meðal inn- og útflutningsfyr-
irtækja við rafræna tollmeðferð. Það
sem hefur þó staðið í vegi fyrir enn út-
breiddari notkun þessa viðskiptamáta
er að hann hentar smærri fyrirtækj-
um síður en stórum. Stofnkostnaðar
Rafræn viðskipti á
tíma hagræðingar
Stefán Jón
Friðriksson
Höfundur er viðskiptafræðingur og
framkvæmdastjóri ICEPRO, nefnd-
ar um rafræn viðskipti.
Hagræðing
Íslenskt viðskiptalíf og
stjórnsýsla, segir Stef-
án Jón Friðriksson get-
ur orðið í fararbroddi í
notkun rafrænna við-
skipta á heimsvísu.