Morgunblaðið - 23.12.2001, Blaðsíða 8

8 B SUNNUDAGUR 23. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SIRRÝ Geirs bjó um ellefu ára skeið í
Bandaríkjunum. Hún komst í kynni
við kvikmyndaheiminn í Hollywood
og lék í bíómyndum og sjónvarpsþátt-
um undir nafninu Sirry Stef fen eftir
að hún tók þátt í Miss International
á Langasandi í Kaliforníu. Þá kom
hún einnig fram í auglýsingum og á
söngskemmtunum. Meðan á dvöl-
inni vestra stóð komst hún í kynni
við þotulið þess tíma.
Ég er að koma heim frá Íslandi
þegar ég fæ símtal frá vini mínum
sem spyr hvort ég vilji ekki koma
með sér í nýársboð hjá Frank Sin-
atra í Hollywood. Ég læt ekki segja
mér það tvisvar, hendi upp úr tösk-
unum, pakka nýjum fötum niður og
held beint út á flugvöll aftur. Veisl-
an er á veitingahúsi í Beverly Hills
og þar eru á annað hundrað frægir
leikarar. Gestgjafann, Sinatra, sé
ég hins vegar aðeins tilsýndar
þetta kvöld. Á þessum tíma er hann
kvæntur Miu Farrow.
Á hinn bóginn gerðist það ein-
hverju sinni þegar ég var að borða
á veitingahúsi í Beverly Hills að ég
fann að einhver horfði stíft á mig.
Ég leit við – og horfði beint í augu
Franks Sinatra. Daginn eftir fór ég
til Flórída en þá hringdi síminn í
íbúðinni minni og símaskilaboða-
þjónustan mín svaraði. Í símanum
var Frank Sinatra að spyrja eftir
Miss Steffen!
Inn og út úr hjónabandi
Eftir að Sirrý sneri aftur heim eftir
dvölina erlendis giftist hún Þorkatli
Valdimarssyni, en því hjónabandi
var ekki ætlað að endast.
Það er að líða að páskum árið
1975. Foreldrar mínir eru í útlönd-
um og ég hef engan nákominn til að
vera með yfir páskahátíðina. Ég
þigg því með þökkum þegar Þorkell
býður mér út að borða. Þorkell er
sonur Valdimars Þórðarsonar
kaupmanns, sem var betur þekktur
sem Valdi í „Silla og Valda“-versl-
ununum. Þorkell starfar hjá Lands-
banka Íslands þegar við kynnumst
og er þá 41 árs, tvífráskilinn og á
tvö börn með seinni konu sinni.
Sex vikum síðar geng ég inn
kirkjugólf Dómkirkjunnar með
pabba mér við hlið. Uppi við altarið
stendur Þorkell ásamt Sigurði
bróður sínum sem er svaramaður
hans. Séra Jón Auðuns, frændi
minn, sem hafði látið af prestsskap,
gefur okkur saman.
Það er mikið lagt í sjálfa brúð-
kaupsveisluna og um hana er
fjallað í blöðunum sem „brúðkaup
aldarinnar“. Sennilega er það
vegna þess að ég á í hlut og vegna
þess að Þorkell er sonur auðugs
manns, þótt hann sé snauður sjálf-
ur. Veislan er haldin á Hótel Sögu
og þangað er boðið 150 manns.
Meðal gestanna eru nokkrir stjórn-
málamenn, bankastjórar og aðrir
landsþekktir menn sem við þekkj-
um. Pabbi stendur straum af kostn-
aði við veisluna, eins og vera ber.
Í veislunni sé ég Þorkel smakka
áfengi í fyrsta sinn frá því við
kynntumst. Hann þolir það alls
ekki. Við Þorkell förum í þriggja
vikna brúðkaupsferð til Grikklands
og Krítar. Þremur mánuðum eftir
hjónavígsluna er ég flutt frá honum
og sæki um skilnað.
Leyndarmál Möggu Pálma
Margrét Pálmadóttir söngkona og
kórstjóri var sem barn dæmd af móð-
ur sinni og komið í fóstur hjá frænda
sínum og konu hans. Greinir hún
hér frá þeirri togstreitu sem átti sér
stað í barnssálinni þegar hún lenti á
milli tveggja kvenna: móður sinnar
sem missti forræðið yfir henni og fóst-
urmóður sem ól hana upp.
Þegar ég er níu ára eignast ég
leyndarmál sem ég má engum
segja. Það hef ég heldur engum
sagt – fyrr en núna, í þessari bók.
Vatnið finnur alltaf sinn farveg.
Frumkraftur, eins og móðurtilfinn-
ingin er, finnur sér líka alltaf leið.
Móðir mín fann sér leið að mér.
Hún hringir í skólann og biður um
að fá að tala við mig. Hún biður mig
að hitta sig í Freyjusjoppu í Hafn-
arfirði. Ég fæ vinkonu mína með
mér. Mamma mín er eins og Holly-
wood-leikkona! Hún er með upp-
sett hárið og fallega máluð. Hún
kaupir handa okkur sælgæti, faðm-
ar mig og heldur mér þétt að sér.
Svo fer hún sína leið, með rútunni
til Keflavíkur, þar sem hún býr.
Hún biður mig að segja engum að
við höfum hist.
Mér finnst þetta ekkert tiltöku-
mál. Þetta er minn veruleiki. Mér
finnst þetta léttvægt en það skapar
þó örlitla sektarkennd hjá mér að
segja ekki Siggu mömmu frá því að
ég hafi hitt Ollu mömmu! Stundum
skapast verund eða vitund; eitthvað
sem er, en skaðar ekki þann sem
ekki veit. Það er sitt hvað, það sem
er og það sem maður heldur að sé.
En þegar ég lít til baka og hugsa
um þennan tíma veit ég að ég
myndi sjálf ekki óska dóttur minni
þess að vera á milli tveggja kvenna
sem hún elskar, og halda að önnur
þeirra verði afbrýðisöm þegar hún
er með hinni.
Válegur draumur
Hinn 20. september 1974 féll snjó-
flóð á Neskaupstað. Anna Margrét
Jónsdóttir var þá búsett þar ásamt
eiginmanni sínum, Högna Jónas-
syni, sem var starfsmaður í síldar-
bræðslunni. Hún var þá 38 ára og
saman áttu þau Högni átta börn,
það yngsta hálfs árs og til stóð að
skíra það á jóladag. Þetta var á
föstudegi – síðasta vinnudegi fyrir
jól.
Það hefur snjóað gríðarlega mik-
ið og vart sést út úr augum fyrir
snjómuggu. Högni er í fríi, enda
liggur ekkert fyrir í bræðslunni,
þar sem hann hefur starfað síðasta
árið. Kvöldið áður höfðu á annað
hundrað manns lokið við að gera að
aflanum. Högni gerðist trillukarl
sumarið 1973, gerir út á sumrin og
vinnur í bræðslunni á veturna.
Hann segist verða að fara og moka
frá trillunni svo hún sökkvi ekki
undan snjóþunganum. Í leiðinni
ætlar hann að koma við og sækja
launin sín á skrifstofu bræðslunnar
því við ætlum að kaupa jólagjaf-
irnar eftir hádegi.
Hann kemur heim í hádeginu.
Launaumslögin höfðu verið sótt á
skrifstofuna, en ekki skilað sér nið-
ur í bræðslu. Hann segist því ætla
að skreppa eftir hádegismatinn og
sækja launin og málningu, því hann
ætlar að mála heima fyrir jólin.
Hann situr með kaffibollann sinn
við eldhúsborðið og lítur til fjalls-
ins: „Það er skrýtið að það skuli
ekki hafa komið snjóflóð,“ segir
hann. „Mig dreymdi líka mömmu í
nótt og það var svo mikill söngur í
kringum hana.“
„Þú og þínir draumar!“ segi ég
bara og held áfram með eldhús-
störfin. Við kveðjumst með þeim
orðum að hann komi og sæki mig
klukkan tvö. Þá ætlum við í Kaup-
félagið að kaupa inn til jólanna og
gjafirnar handa börnunum. Ég
ákveð að fara strax í Kaupfélagið
og kaupa jólagjöfina handa Högna,
svo hann viti ekki hvað hann fær.
Ég klæði mig vel og fer út í óveðrið.
Ég er vart komin inn í Kaupfélagið,
þar sem ég stend á tali við vinkonu
mína, þegar maður vindur sér inn
úr dyrunum: „Hvað er þetta … Þið
standið bara hér og talið og talið og
ströndin er öll í snjóflóði. Það gerir
enginn neitt, það gerir enginn
neitt!“ segir maðurinn og er greini-
lega ekki í nokkru jafnvægi. Ég
reyni að róa hann en hann bara
tautar áfram fyrir munni sér.
Það er allt farið
Þá ákveð ég að ganga inn með
firðinum og athuga sjálf hvort eitt-
hvað sé að. Á götunni hitti ég unga
frænku mína sem kemur hlaupandi
í miklu uppnámi. Unnusti hennar
er að vinna í saltfisksvinnslunni og
hún spyr hvort ég viti hvað hafi
komið fyrir. Alls staðar er fólk á
hlaupum. Það er mikið öngþveiti.
Fólk spyr um sína nánustu.
Við göngum inn með firðinum og
þá blasir við skelfileg sjón. Hús,
sem hafði staðið nær bænum en
bræðslan, er farið af grunninum og
liggur í sjónum. Lengra er ekki
hægt að komast. Þarna eru menn
að leita að rútu sem hefur farið
fram af með flóðinu. Maður kemur
gangandi á móti okkur, úr þeirri átt
sem bræðslan og fiskvinnslustöðin
eru. „Uss, uss, það er allt farið, allt
farið,“ segir hann þegar ég spyr
frétta. Mér finnst heldur ótrúlegt
að allt skuli vera farið, held bara að
maðurinn sé í svona miklu upp-
námi.
„Er bræðslan farin?“ spyr ég.
„Já, já, allt farið, það er allt farið,“
svarar hann. „En saltfisksvinnsl-
an?“ „Nei, hún stendur enn.“ Þar
með veit systurdóttir mín að unn-
usti hennar er heill á húfi. Ég veit
hins vegar ekkert um Högna. Var
hann inni í bræðslunni þegar snjó-
flóðið féll?“
Ég get smyglað þér
inn í Austurríki
Þuríður Billich hélt til Vínarborg-
ar árið 1946 til að ná eiginmanni
sínum, Carli Billich, til Íslands.
Hann var tekinn til fanga af breska
hernámsliðinu á Íslandi árið 1940
og hafður á eyjunni Mön en var eftir
stríðið fluttur til Vínarborgar. Ætl-
unarverk Þuríðar var í raun talið
vonlaust: annars vegar var nánast
útilokað að ferðast um Evrópu á
þessum árum og hins vegar voru litl-
ir möguleikar á því að Carl fengi far-
arleyfi. Hún komst til Parísar með
bandarískri herflugvél og þar fór hún
á þá skrifstofu sem sá um málefni
Austurríkis:
Tveir menn taka á móti okkur.
Ég kynni mig og segist hafa sent
þeim skeyti. Þeir fórna höndum:
„Eruð þér ekki með öllum mjalla?!
Við sendum svarskeyti um hæl. Það
er útilokað að þér komist til Vín-
arborgar!“ Þar með vissi ég það …
Við erum með fleiri spil á hendinni
og leggjum leið okkar í skrifstofu á
vegum bandaríska hermálaráðu-
neytisins. Þar ber ég upp sama er-
indið: Hvort ég geti fengið leyfi til
að ferðast til Vínarborgar. Þar er
þvertekið fyrir það.
Það eru vonsviknir Íslendingar
sem koma á Hótel Bonaparte síð-
degis. Við förum í matsalinn. Þar
eru laus sæti við borð bandarískra
hermanna. Þeir spyrja hvers vegna
við séum í París. Ég vil ekkert
segja en förunautur minn ráðlegg-
ur mér að segja sannleikann; ég
hafi engu að tapa. „Ég er að reyna
að komast til Vínarborgar að hitta
manninn minn, sem ég hef ekki séð
í sex ár,“ segi ég. „Ég get hjálpað!“
segir einn hermannanna. ,,Ég er
flugmaður og get smyglað yður inn
í Austurríki.“ Ég segist ekki geta
þegið það boð, þar sem ég eigi á
hættu að lokast inni í landinu ef ég
hef ekki gild skilríki. Ég er orðin
vondauf og langar eitt augnablik að
gefast upp og snúa aftur heim. Ég
hef fengið neitun á tveimur stöðum.
Þuríður lét þó ekki deigan síga
heldur komst með ævintýralegum
hætti til Vínarborgar þar sem
margt var öðruvísi en hún hafði
ætlað.
Draumur og von um annað líf
Sigurjóna Marsibil Lúthersdóttir
missti eiginmann sinn úr heilablæð-
ingu og síðar son þeirra úr sama
sjúkdómi. Þegar Billa, eins og Sig-
urjóna Marsibil er kölluð, sá son
sinn á gjörgæsludeild eftir áfallið bað
hún Guð um líf handa honum. Líf-
inu sem honum var gefið næstu árin
tók hún af æðruleysi.
Ég trúi því að ég eigi eftir að
hitta son minn að nýju. Hann fékk
aðeins tæp 25 ár hér á jörðinni; þar
af var hann lamaður og mállaus í
tæp fimm. Það hlýtur að bíða hans
eitthvað betra á himni.
Ég sit oft við leiði hans, kveiki á
kerti og laga blómin hans eða fer
með ný blóm á leiðið. Best þykir
mér að horfa á mynd af þeim feðg-
um, tala við þá og biðja fyrir sálu
þeirra. Stundum velti ég fyrir mér
hvort hann sé virkilega til, þessi
Guð sem við áköllum. Oft er ég reið
við hann fyrir að taka frá mér
manninn minn og börnin mín, Víði
Óla og drenginn sem fæddist and-
vana, en svo spyr ég sjálfa mig
hvort ég hefði komist í gegnum
þessa erfiðleika ef ekki er til Guð,
sem er manninum æðri. Stundum
hvarflar að mér hvort það sé rétt að
með þessu lífi séum við að gjalda
fyrir það sem við gerðum í fyrra lífi
og þá spyr ég sjálfa mig: „Hvað
gerði ég svo slæmt?“ Oftast get ég
þó ýtt svona vondum hugsunum úr
huga mér.
Ég efaðist lengi eftir andlát Víðis
Óla um að til væri annað líf. Svo
dreymdi mig hann eftir andlátið.
Mér finnst ég vakna við að hann
stendur hjá mér, tólf ára gamall.
Þótt ég vissi að hann væri dáinn
fann ég gleðina gagntaka mig, þeg-
ar ég tók utan um hann og spurði:
„Víðir Óli, er eitthvað annað til?“
Þá brosti hann svo undurfallega og
hvíslaði: „Já, mamma mín, en það
má ekki segja frá því!“ Þessi
draumur færði mér einhverja innri
ró. Hann færði mér fullvissu um að
þeim feðgum líði vel og að við eig-
um eftir að hittast að nýju.
Litróf lífsins
Hvernig bregst fólk við þegar aðstæður breytast
skyndilega eða takast þarf á við hið ómögulega?
Anna Kristine Magnúsdóttir grípur hér niður í
sögu fimm kvenna sem allar eiga það sameiginlegt
að hafa ekki látið erfiða lífsreynslu buga sig.
Þuríður og Carl Billich, en í æv-
intýralegri ferð sinni til Vínarborgar í
lok stríðsins hitti hún eiginmanninn
loks eftir sex ára aðskilnað.
Margét Pálmadóttir ásamt móður
sinni Ólöfu Emmu Kristjánsdóttur.
Forræðið var dæmt af Ólöfu og Mar-
gréti komið fyrir hjá fósturforeldrum,
sem hafði mikil áhrif á líf hennar.
Anna Margrét Jónsdóttir og Högni
Jónasson á góðri stund í Bergen.
Nokkrum árum síðar féll snjóflóð á
Neskaupstað og líf Önnu Margrétar
umturnaðist.
Bókin Litróf lífsins er eftir Önnu Krist-
ine Magnúsdóttur. Þar er rætt við fimm
konur úr ólíkum áttum, þær Sirrý
Geirs, Margréti Pálmadóttur, Önnu
Margréti Jónsdóttur, Þuríði Billich og-
Sigurjónu Marsibil Lúthersdóttur. Út-
gefandi bókarinnar er Vaka-Helgafell.
Sigurjóna Marsibil Lúthersdóttir (Billa) og Guðmundur Óli Þorláksson ásamt
sonum sínum tveimur áður en sorgin knúði dyra.