Morgunblaðið - 09.02.2002, Blaðsíða 34

UMRÆÐAN
34 LAUGARDAGUR 9. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Á miðvikudaginn
birtust fréttir um það í
fjölmiðlum að Ragnar
Árnason prófessor
hefði skrifað skýrslu
fyrir LÍÚ um áhrif
auðlindagjalds á skatt-
tekjur ríkisins. Helsta
niðurstaða skýrslunn-
ar er sú að hækkun
skatttekna verði minni
en sem nemur auð-
lindagjaldinu og geti
jafnvel verið neikvæð
þar sem auðlindagjöld
hafi neikvæð áhrif á
hagvöxt.
Til að komast að
þessari niðurstöðu ger-
ir Ragnar sig sekan um ótrúlegan
tvískinnung. Á blaðsíðu fjögur telur
Ragnar upp þær forsendur sem
hann gefur sér um auðlindagjald.
Ein forsendan er þessi: „Auðlinda-
gjald hefur ekki áhrif á framleiðslu-
magn eða hagkvæmni í sjávarút-
vegi.“ Þessa forsendu rökstyður
Ragnar á eftirfarandi hátt í neðan-
málsgrein: „Einn helsti kostur auð-
lindagjalds sem skattstofns hefur
verið talinn sá, að það sé svokallaður
rentuskattur og hafi ekki áhrif á
hegðun sjávarútvegsfyrirtækjanna.
Hér er m.ö.o. gert ráð fyrir því að
það gangi eftir.“
Seinna í skýrslunni gerir Ragnar
síðan tilraun til þess að færa rök
fyrir því að auðlindagjald hafi nei-
kvæð áhrif á landsframleiðslu sem
aftur leiði til tekjumissis fyrir ríkið.
Þessu til stuðnings setur Ragnar
fram líkan þar sem þessi niðurstaða
gengur eftir. Vandinn er hins vegar
sá að líkanið er í engu samræmi við
þær forsendur sem Ragnar gefur
sér. Nánar tiltekið gerir Ragnar
ekki ráð fyrir að auðlindagjaldið sé
rentuskattur þegar
hann leysir líkanið og
því hefur auðlinda-
gjaldið áhrif á hegðun
sjávarútvegsfyrir-
tækja í líkaninu ólíkt
því sem Ragnar hafði
gefið sér fyrr í skýrsl-
unni. Ef líkanið er
leyst í samræmi við
þær forsendur sem
Ragnar gefur sér hef-
ur auðlindagjald engin
áhrif á landsfram-
leiðslu og langstærstur
hluti auðlindagjaldsins
leiðir til hækkunar á
tekjum ríkisins.
Þess má að lokum
geta að ef þeirri eðlilegu forsendu er
bætt við að skattar verði lækkaðir
sem nemur hluta af upphæð auð-
lindagjaldsins má nota líkan Ragn-
ars til þess að sýna að auðlindagjald
muni hafa jákvæð áhrif á hagvöxt og
tekjur ríksins af auðlindagjaldi geti
verið mun hærri en sem nemur
sjálfu auðlindagjaldinu.
Áhrif auðlindagjalds
á tekjur ríkisins
Jón
Steinsson
Auðlindagjald
Til að komast að þessari
niðurstöðu, segir
Jón Steinsson, gerir
Ragnar sig sekan um
ótrúlegan tvískinnung.
Höfundur stundar doktorsnám
í hagfræði við Harvard-háskóla
í Bandaríkjunum.
H
andbolti og aftur
handbolti. Það
hefur allt snúist
um handbolta síð-
ustu vikurnar.
„Strákarnir okkar“ stóðu sig vel
og uppskáru mikla aðdáun fyrir,
bæði í útlandinu sem og hér á
heimaslóðum. Þeir unnu mikið
afrek, höfnuðu í 4. sæti í Evr-
ópumeistarakeppninni, en líklega
í fyrsta sæti í huga okkar allra.
Það er þó ekki ætlunin hér að
fjalla um sigurgöngu íslenska
landsliðsins enn eina ferðina. Það
er löngu tæmt umfjöllunarefni þó
svo að liðið hafi staðið sig afar
vel. Reyndar er umhugsunarefni
hvað þjóðin er fljót að rjúka upp
til handa og fóta, taka sig til og
fylkja sér
um ákveðin
mál. Á þeim
tímabilum
sem ekki
hefur geng-
ið vel hjá
liðinu hafa liðsmenn eflaust mun
frekar þurft á stuðningi lands-
manna að halda, en þá var áhug-
inn lítill sem enginn.
Hvað um það. Íþróttalýsingar
eru hvorki sérgrein undirritaðrar
né helsta áhugamál, en það var
engu að síður sérstaklega gaman
að fylgjast með innlifun Guð-
mundar Guðmundssonar þjálfara
á hliðarlínunni á meðan á leikj-
unum stóð. Tilfinningar hans –
vonbrigði, væntingar og gleði –
komu berlega í ljós. Þær mátti
lesa úr andliti hans og hreyf-
ingum og birtust ófáar myndir af
honum í blöðunum með ólík en
mjög svo skýr svipbrigði.
Þrátt fyrir mikinn eldmóð ís-
lenska liðsins gekk keppnin ekki
átakalaust fyrir sig. Undir lokin
var mikil pressa á liðinu, þeir
mættu sterkum liðum, sem á
endanum höfðu betur. Í sjón-
varpsviðtali eftir tapleik gegn
Dönum gat Guðmundur ekki
leynt vonbrigðum sínum. Hann
svaraði ekki spurningu sjón-
varpsfréttamannsins og leitaði
þess í stað huggunar hjá Einari
Þorvarðarsyni aðstoðarþjálfara.
En íslenska þjóðin lét tvo
ósigra í lok mótsins ekki eyði-
leggja aðdáun sína á liðinu og
stuðning við það. Íslendingar
mættu þvert á móti í þúsundatali
í Smáralind þar sem þeir tóku á
móti hetjunum fagnandi, enda
höfðu velviljaðir og góðhjartaðir
safnað milljónum til stuðnings
liðinu sem því voru afhentar í
Smáranum.
Landsliðsmennina setti hljóða
við þessar móttökur. Þeir voru
greinilega mjög hrærðir og með-
al annars mátti sjá hetjur eins og
Ólaf Stefánsson, sem leystur
hafði verið út með verðlaunum á
mótinu fyrir frækilega frammi-
stöðu, þurrka tárin úr augunum.
Viðbrögð Ólafs og annarra
landsliðsmanna við móttökunum,
og tilfinningasemi Guðmundar á
hliðarlínunni, er splunkuný upp-
lifun fyrir handboltaáhugamenn
og aðra landsmenn. Hingað til
hefur manni virst sem karlmenn
hafi lagt sig alla fram við að vera
harðir af sér, töff týpur sem
hvorki sýna vonbrigði né sorg á
almannafæri. Þessi harða ímynd
karlmannsins með þykku skelina,
hefur verið allsráðandi og hetjur
hafa hegðað sér í samræmi við
hana. Bjartur í Sumarhúsum var
kannski einum of harður og töff
en félagar hans úr kvikmynd-
unum, James Bond, Rambo, og
fleiri, hafa verið mjög töff og
harðir af sér. Það hefur ekki mik-
ið farið fyrir hinum „mjúka“
manni þrátt fyrir mikla umræðu
um að hann væri í raun og veru
til. Birtingarmynd mjúka manns-
ins hefur samt sem áður komið
fram í ýmsum bókmenntaverkum
og kvikmyndum, en það er eins
og hann hafi aldrei almennilega
verið samþykktur og tekinn í sátt
af samfélaginu.
Núna ætti hins vegar að verða
breyting á. Það þarf sterka
sjálfsmynd til að þora að láta til-
finningar sínar í ljós en hand-
boltahetjur nútímans virðast
vera ófeimnar við að sýna tilfinn-
ingar og jafnvel tjá sig um
„mjúk“ mál. Guðmundur Guð-
mundsson þjálfari liðsins við-
urkenndi til dæmis að mótið
hefði tekið verulega á og Ólafur
Stefánsson þakkaði velgengni
sinni á handboltavellinum far-
sælu hjónabandi og barneignum.
Sagðist hafa verið valinn í lands-
liðið eftir að hann kynntist eig-
inkonu sinni og farið að leika bet-
ur og orðið afslappaðri eftir að
hann eignaðist börn.
Það er ekki á hverjum degi
sem einstaklingar með svo sterka
karlmennskuímynd tjá sig um
„mjúk“ mál eins og barneignir og
tilfinningar. En það gerðu þeir
Ólafur og Guðmundur, og
kannski fleiri, fyrir framan al-
þjóð eins og ekkert væri sjálf-
sagðara.
Sums staðar hefur verið
spaugað með tilfinningasemi
þeirra og einlægni en líklega er
hún ekkert til að spauga með.
Skilaboðin sem þeir flytja eru að
það sé í lagi og fullkomlega eðli-
legt að tjá sig um tilfinningar sín-
ar og líðan. Viðhorf þeirra sýnir
ennfremur að hetjur, sem dýrk-
aðar eru af fjöldanum, eru mann-
legar, með innri mann sem hægt
er að særa og gleðja. Og það er
ánægjulegt að loksins hafi áber-
andi karlmönnum – sem eru
helstu fyrirmyndir þjóðarinnar
um þessar mundir, að minnsta
kosti meðal ungu kynslóðarinnar
sem flykkist nú á handboltaæf-
ingar – tekist að mynda snertiflöt
á milli karlmennsku og tilfinn-
inga. Þeir eru hetjur eftir sem
áður, bara aðeins mannlegri
hetjur en margar aðrar.
Tilfinn-
inganæm-
ar hetjur
„Viðhorf þeirra sýnir ennfremur að
hetjur, sem dýrkaðar eru af fjöldanum,
eru mannlegar, með innri mann sem
hægt er að særa og gleðja. Og það er
ánægjulegt að loksins hafi áberandi
karlmönnum tekist að mynda snertiflöt
á milli karlmennsku og tilfinninga.“
VIÐHORF
Eftir Rögnu
Söru Jónsdóttur
rsj@mbl.is
SÖGULEGT er það
kallað, samkomulag
forystumanna sjó-
manna og Landssam-
bands íslenskra útvegs-
manna (LÍÚ) um að nú
skuli þurrka út skip-
astól þeirra sem nefnd-
ir hafa verið kvótalaus-
ir og kvótalitlir. Þetta
skal gert að frumkvæði
LÍÚ og samtaka sem
eiga að starfa í hags-
munabaráttu sjó-
manna. Svoköllu for-
ysta sjómanna er lögst í
hernað gegn kvóta-
litlum útgerðum. Þær
eru nú orðnar óbæri-
legur þyrnir í augum þessara útvöldu
manna. Markmið „sátta“-tillagna
þessara höfðingja er víst einkum þrí-
þætt. Það á að draga úr brottkasti,
koma í veg fyrir þátttöku sjómanna í
kvótakaupum og fækka skipum.
Aumir forystusauðir
Sævar Gunnarsson, formaður Sjó-
mannasambandsins, er nú af ein-
hverjum annarlegum hvötum farinn
að fylgja stefnu stórútgerðarinnar.
Hann er alveg til í að fækka félögum
sínum um fleiri hundruð manns fyrir
sína nýju vini. Hann setti upp mikinn
gáfumannasvip í sjónvarpi. Nefndi
að þetta væri vegna hagræðingar.
Fórnarkostnaður væri sá að mönn-
um fækkaði eitthvað. Var Sævar kos-
inn til að sjá um hagræðingamál hjá
stórútgerðinni? Er hann hættur að
starfa fyrir sína umbjóðendur og
kominn í vinnu hjá hinum nýju vinum
sínum á skrifstofu LÍÚ, eða barst
honum kannski skipun frá stórút-
gerð í Grindavík?
Farmanna- og fiski-
mannasambandið er nú
greinilega undir dyggri
stjórn Samherjaskip-
stjórans Árna Bjarna-
sonar. það verður von-
andi ekki slæm
fjárfesting fyrir Sam-
herja að Árni fari úr
einum skipstjórastól
þeirra í annan og nú á
þurru landi.
Helgi Laxdal sýndi í
síðasta verkfalli að
hann er ávallt reiðubú-
inn að éta það sem að
honum er rétt úr lófa
stórútgerðarinnar. Þar
fer maðurinn sem í fyrra seldi sann-
færingu sína og meðbræður í barátt-
unni fyrir 30 silfurpeninga. Að hann
svíki lit nú þurfti því ekki að koma á
óvart.
Óseðjandi kvótafíkn
En mikið er nú gott að hafa nú loks
fengið að sjá hið sanna andlit og eðli
samvinnu forystusveita LÍÚ og sjó-
mannasamtaka þessa lands.
Verra er kannski að svo margar
brotalamir er að finna í hinum hátíð-
legu „sátta“-tillögum. Atvinnuhags-
munir sjómanna verða ekki tryggðir
á nokkurn hátt með auknum tak-
mörkunum á framsali. Að hafa þann
hátt á að skip megi leigja frá sér 25%
og hækka veiðiskyldu í 75% gerir við-
skipti með tonn á móti tonni gróða-
vænleg. Aukin veiðiskylda gerir ekk-
ert af því sem forystumenn sjó-
manna fullyrða hrærðir í fjölmiðlum.
Nema þá að fækka þeirra eigin um-
bjóðendum.
Um árabil höfum við fengið að
heyra Kristján Ragnarsson og aðra
postula kvótakerfisins dásama hið
frjálsa framsal. Einhvern tímann
hefur maður heyrt væl yfir því að
25% veiðiskylda væri of há. Frjálst
framsal væri hornsteinn hins dýrlega
kerfis, og forsenda hagræðingar. En
allir sem kæra sig um, vita að þeir
hjá LÍÚ verða fyrst sáttir þegar þeir
fá alla auðlindarkökuna og restin af
þjóðinni ekki neitt. Þeim er ekkert
heilagt í að ná því markmiði. Það að
skipta um skoðun á einni nóttu og
fleygja fyrir borð eldri prinsippum er
smámunir fyrir þessa menn. Þeir
kalla hvort eð er ekki allt ömmu sína
þegar kemur að því að þegja og
fleygja bæði einu og öðru út fyrir
lunninguna.
Tilgangurinn helgar meðalið. Með
tillögunum nú um að kasta þeim
kvótalitlu fyrir borð og reyna í leið-
inni að klína brottkastvandanum á þá
eina, reynir stórútgerðin að slá tvær
flugur í einu höggi. Að sölsa undir sig
veiðiheimildir þeirra kvótalitlu (þó
litlar séu) sem hrökklast út úr grein-
inni (margt smátt gerir eitt stórt), og
blekkja þjóðina til að trúa því að
töfralausnin á brottkasti sé að út-
rýma þessum „drullupungum“. Þess-
ir menn halda greinilega að fólk sé
þau fífl að það sjái ekki hvað býr að
baki í þessari ömurlegu leiksýningu
sem flutt er eftir handriti LÍÚ.
Ráðherra
tortímingarinnar
Árni Mathiesen verður seint öf-
undaður af verkum sínum. Þau verða
vafalítið orðin kaunum sett og daunill
djúpu sárin eftir strengjabrúðuvinn-
una í farandleikhúsi LÍÚ, þegar
Sáttagerð
nýrra samherja
Sigurður Grétar
Marinósson
„ER ÞAÐ rétt að alþingismenn
hafi skipt um skoðun í boxfrum-
varpinu vegna þrýstings frá
„handrukkurum“? Þeim þykja víst
boxhanskar hentugri við iðju sína
en hnífar.
Hafa þingmenn ekki kynnt sér
árásina á Alþingishúsið 30. mars.
1949? Þar fór fremstur í flokki
árásarmanna einn þekktasti
hnefaleikari þeirra tíma. Reyndi
hann að afvopna Guðbrand Þor-
kelsson lögregluvarðstjóra, taka
af honum kylfuna, en það fór á
annan veg, Guðbrandur sló hann í
rot með kylfu sinni. Þetta stolt:
„The noble art of selfdefense“,
eins og breskir kalla lamabarning,
varð að lúta í lægra haldi, en fékk 5
mánaða fangelsi fyrir árásina.
Virðing Alþingis er nú í algeru lág-
marki. Verði boxfrumvarpið sam-
þykkt, fer sú virðing niður í núll.
Leifur Sveinsson
Fyrirspurn til
alþingismanna
Höfundur er lögfræðingur
í Reykjavík.
Kvótatillögur
Það á, segir Sigurður
Grétar Marinósson, að
draga úr brottkasti.