Morgunblaðið - 20.03.2002, Qupperneq 34

UMRÆÐAN
34 MIÐVIKUDAGUR 20. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
S
tendur einhvers staðar
skrifað á mér að lykill-
inn að lífshamingju
minni felist í því að „ég
eigi mér mann“? Ég er
satt best að segja farin að halda að
svo sé því æ oftar hljómar í mín
eyru setningin: „Ertu komin með
mann?“ Það er varla að ég hitti
kunningja lengur án þess að þess-
ari spurningu sé laumað að. Fyrst
er talað um almenna (og áhuga-
verðari) hluti eins og veðrið og
pólitíkina en síðan kemur rúsínan í
pylsuendanum: „jæja, ertu komin
með einhvern?“
Ég er jú
nýfráskilin og
þar með víst
komin á
„markaðinn“
að nýju, eins
og það er að
mér skilst
kallað. En það er ekki þar með
sagt að ég sé á barmi örvæntingar
og farin að leita mér að nýjum
manni. Hvað þá að hamingja mín
sé fólgin í því að hafa karlmenn
mér við hlið. Nei því fer fjarri. Svo
ég segi það bara hreint út þá lang-
ar mig bara alls ekkert í mann –
þessa stundina. Mér líður bara
fjandakornið vel einni; einni með
sjálfri mér og dóttur minni ynd-
islegri. Lífið hjá mér snýst með
öðrum orðum ekki um það að ná
mér í mann. Heldur snýst það um
það að stokka lífsmynstur mitt upp
að nýju; að kynnast sjálfri mér
betur og að læra að elska sjálfa
mig – ég veit þetta hljómar senni-
lega frasakennt en þannig er það
nú samt.
Líf mitt snýst um að læra að lifa
ein með sjálfri mér og dóttur
minni, að venjast nýjum að-
stæðum, nýrri þjóðfélagsstöðu og
síðast en ekki síst að njóta hennar.
Njóta þess að vera sjálfstæð móðir
– án manns. Njóta þess að geta
hagað lífi mínu, tíma og peningum
að eigin vild; draslað til þegar mér
sýnist, tekið til þegar mér sýnist,
sofið þegar mér sýnist, keypt mér
það sem mér sýnist, lesið það sem
mér sýnist, borðað nammi þegar
mér sýnist og verið hreint út sagt
alveg eins og mér sýnist.
En þar sem ég er „komin út á
markaðinn að nýju,“ verð ég lík-
lega að læra að umbera þessar ei-
lífu spurningar um það hvort ég sé
nú komin með mann. Sömuleiðis
verð ég víst að halda áfram að
tönnlast á því að ég sé ekki komin
með mann en „það sé nú bara allt í
lagi því mér líði nú bara hreint ansi
vel einni“.
Á hinn bóginn hlýt ég að velta
því fyrir mér hvað búi að baki
spurningum sem þessum. Getur til
dæmis verið að þjóðfélagið, sem þó
gerir svo margt til að stía hjónum
og þar með fjölskyldum í sundur,
gangi út frá því sem vísu að við
séum „öll í pörum“? Og um leið og
einhver verði fyrir því eða taki
ákvörðun um að vera einn miði allt
að því marki að koma þeim hinum
sama í samband að nýju? Eða lýsa
þessar spurningar kannski bara
hræðslu spyrjendanna sjálfra; ótta
þeirra við einveruna og einmana-
leikann sem henni hljóti að fylgja?
Finnst þeim þá kannski svo aga-
legt að sjá mig fara eina á ljós-
myndasýningar, eina út í bókabúð,
eina í bíó eða eina út að borða?
Finnst þeim jafnvel enn verra að
bjóða mér einni í hjóna- eða para-
boð?
Ég hef ekki svör á reiðum hönd-
um. Veit bara það eitt að það
stendur hvergi í minni kokkabók
að hamingja mín sé fólgin í því að
ég eigi mér mann. Ég leyfi mér
líka að efast um að hamingja hinna
rúmlega 9.900 sjálfstæðu mæðra
sem búa hér á landi felist í því að
þær eigi sér karlmann. Hvað þá að
hamingja hinna ríflega 34 þúsund
einleypu kvenna, 18 ára og eldri,
felist í því hinu sama. Ég tek þó
fram að ég er ekki að gera lítið úr
pörum eða hjónum. Síður en svo.
Ég er einungis að benda á að það
er líka hægt að lifa góðu lífi án
þess að vera með maka; hreint út
sagt ansi góðu lífi.
En aftur að eilífðarspurning-
unni um það hvort ég sé komin
með mann. Ég ákvað nefnilega að
breyta út af vananum um daginn
þegar ég var spurð að þessu, einu
sinni sem oftar, og svaraði því til –
vegna þess að ég var orðin leið á
nánast vélrænum svörum mínum –
að ég væri nú reyndar með einn í
sigtinu. Þá stóð ekki á viðbrögðum
spyrjandans og mér svarað um
hæl: „Er hann giftur?“ Jæja, hugs-
aði ég með sjálfri mér, enn ein goð-
sögnin sem þarf að fella, og sagði:
„Sjálfstæðar mæður hafa ekki
augastað á giftum mönnum. Að
minnsta kosti ekki þær sem ég
þekki“!!
Orðræða einhleypinga, þeirra
sem eru „á markaðnum,“ hefur
einnig valdið mér nokkrum heila-
brotum eftir að ég komst í þeirra
hóp. Ég hef stundum brugðið mér
út á lífið, eins og gengur, eftir að
ég varð sjálfstæð móðir og jú rætt
við karlmenn. En þar hef ég líka
dregið mörkin; hef einungis áhuga
á að ræða við þá. Þrátt fyrir það
hef ég fyrirvaralaust og alls óum-
beðið fengið yfir mig setningar á
borð við: „Ég tek það fram að ég
hef einungis áhuga á að tala við þig
– ekki sofa hjá þér.“ Allt í lagi,
hugsa ég, það er sanngjarnt. Ég er
reyndar hjartanlega sammála
enda hvarflaði síðarnefnda atriðið
alls ekki að mér.
En ég hef líka þurft að verjast
setningum á borð við: „Ég tek það
fram að ég hef bara áhuga á að
sofa hjá þér. Ekki tala“! Við slík-
um setningum er mér allri lokið.
Ég velti því reyndar fyrir mér
hvort það sé það eina sem komist
að hjá hinu kyninu, þ.e. kynlíf!
Jæja ég læt það, þ.e. hitt kynið, um
að svara þeirri goðsögn – ef þá um
goðsögn er að ræða.
Eða er þetta kannski bara það
sem gengur og gerist „á mark-
aðnum í dag“ og ég svo úti á þekju
að átta mig ekki á því um hvað
málið snýst? Það snúist semsé um
að vera ekki með neitt hálfkák;
koma því sem „skiptir mestu máli“
frá sér strax í upphafi kynna, þ.e.
því hvort „við eigum að sofa saman
eða bara tala.“
Nei, ég velti þessu bara fyrir
mér svona nýkomin á markaðinn.
Nei, ég er
ekki komin
með mann
„Óttinn við einveruna er verstur, því
einveran er auðug uppsprettulind en
aðeins fáum er gefið að nýta hana
þannig. En geti maður ekki nýtt sér ein-
veruna mun einmanaleikinn ríkja.“ –
VIÐHORF
Eftir Örnu
Schram
arna@mbl.is
Edith Rode.
HÉR er smáhugleið-
ing varðandi ný lög fyr-
ir sendibílstjóra og ein-
hliða ákvörðun
Samkeppnisstofnunar
um að hætta að gefa út
gjaldskrá og jafnframt
banna Sendibílastöðv-
unum að gefa út taxta
fyrir bílstjóra.
Sendibílastöðvar
hafa verið reknar á Ís-
landi frá 1949 og á ára-
tugnum 1980–1990 náði
fjöldi sendibílstjóra há-
marki, frá 1990 hefur
þeim fækkað úr rúm-
lega 500 niður í um það
bil 300 og hefur það
starfsumhverfi sem við höfðum fyrir
1990 breyst mjög mikið og með nýj-
um lögum og reglugerðum sem eru
að taka gildi virðist stefnt að því að
útrýma þessari stétt. Samkvæmt
lögum nr. 73/2001 skal sendibifreiða-
akstur settur undir Vegagerðina
sem er kannski ekki alvont.
Samkvæmt ákvörðun Samkeppn-
isstofnunar nr. 31/2001 16. nóvem-
ber er bannað að hafa samráð með
gjaldskrá, sem er ekki gott, hver og
einn á að ákveða sitt verð og ekki er
lengur skylda að vera á viðurkenndri
sendibílastöð eins og alltaf hefur
verið.
Trausti, félag sendibifreiðastjóra,
hefur um áratugaskeið gefið út taxta
fyrir alla sendibifreiðastjóra, og hafa
allar breytingar á þeim taxta verið
háðar samþykki samkeppnisyfir-
valda. Nú hefur Samkeppnisráð
ákveðið að frá 1. janúar 2002 fellur
úr gildi hámarksökutaxti fyrir sendi-
bifreiðar sem samþykktur hefur ver-
ið af Samkeppnisstofnun og gefinn
út af Trausta, félagi sendibifreiða-
stjóra og jafnframt bannað að sam-
ráð verði um taxta. En
nú horfir til þess að
sendibílastöðvarnar
muni hver um sig
semja sína hámarks-
taxta og setji reglur
þar um á sínum stöðv-
um.
Sendibifreiðastöðvar
hafa verið aðsetur
sendibifreiðastjóra.
Þeir hafa fengið vinnu í
gegnum stöðvarnar og
á móti þurft að fara að
þeim reglum sem þar
gilda. Með banni á há-
markstaxta og það að
stöðvarskylda sé af-
numin fyrir sendibif-
reiðar, munu stöðvarnar ekki geta
haft afskipti af samskiptum milli bif-
reiðastjóra og viðskiptavina sem
skyldi, né veitt bifreiðastjórum það
aðhald sem nauðsynlegt er.
Hvað gerist þegar stöðv-
arskyldan er afnumin?
Mér er spurn hvar og hver er rétt-
ur viðskiptavina sem hringja á
sendibíl hvort sem það er á stöð eða
beint í bílstjóra og biðja um bíl til að
flytja fyrir sig t.d. búslóð eða eitt-
hvað annað, á það að vera geðþótta-
ákvörðun bílstjóra í lok flutnings
hvað á að taka fyrir vinnuna?
Þetta virðist í fyrstu líta þannig
út, að þetta muni grafa undan trausti
á sendibílstjórum en nú er það okkar
bílstjóranna sem erum á stöðvum og
okkar stöðva að vinna það traust
sem þarf til að viðskiptavinir velji
frekar að versla í gegnum sendibif-
reiðastöð sem hefur sinn hámarks-
taxta og reglur um þjónustu og slíkt,
frekar en versla við einyrkjann sem
er ekki undir neinum reglum eða
verðtöxtum.
Ef viðskiptavinur er óánægður
eða ósáttur við verð eða vinnu ein-
yrkjans, hvers er þá að vinna úr
þannig málum? Verður Vegagerðin
með einhvers konar aganefnd? Hver
leysir úr ágreinigsmálum?
Þá vil ég geta þess að allar þessar
breytingar hafa farið ansi hljótt ef
frá er talinn fundur sem Trausti fé-
lag sendibílstjóra boðaði til í desem-
ber og haldinn var á Grand Hótel og
mættu þar á annað hundrað bílstjór-
ar ásamt fulltrúum samgönguráðu-
neytis og Vegagerðar. Á þessum
fundi lýstu þessir fulltrúar því yfir
að þessi lög tækju ekki gildi á ára-
mótum eins og boðað hafði verið þar
sem enn væri verið að vinna við
reglugerð.
Ágætu sendibifreiðastjórar, nú er
það okkar að standa saman sem
aldrei áður og reyna að byggja stöð-
ugan grundvöll á því sem við höfum,
í dag eru þessar stöðvar að verða svo
litlar einingar að við vitum og skilj-
um flestir að það kemur að því fyrr
eða síðar að sameining er óumflýj-
anleg og ég segi því fyrr því betra .
Þar sem ég veit að aðalfundir
sendibílastöðvanna eru um þessar
mundir, þá datt mér þetta í hug.
Er verið að útrýma
sendibifreiðastéttinni?
Sigurður Ingi
Svavarsson
Sendibílar
Nú horfir til þess, segir
Sigurður Ingi Svav-
arsson, að sendibíla-
stöðvarnar semji sína
hámarkstaxta.
Höfundur er stjórnarformaður
Sendibílastöðvarinnar hf.
MÖRG fyrirtæki,
einkum svokölluð ný-
sköpunarfyrirtæki, eru
um þessar mundir að
ljúka viðamiklum verk-
efnum sem þau hafa
unnið að á undanförn-
um misserum en hafa
nú engan kost til að
fjármagna lokaskrefin
og markaðssetninguna
nema með því að taka
lán á allt of háum vöxt-
um miðað við getu.
Fjölda þessara fyrir-
tækja verður vart
bjargað úr því sem
komið er, ekki einu
sinni með því að af-
skrifa allt það fjármagn sem lagt
hefur verið í þau í formi hlutafjár.
Það kann hins vegar að vera mögu-
leiki á að bjarga einhverjum þeirra
ef þau fá aðgang að fjármagni á eðli-
legum kjörum.
Með því að lækka vexti myndi
bæði fjármagnskostnaður fyrirtækj-
anna minnka og það yrði áhugaverð-
ara fyrir fjárfesta að fleyta fjár-
magninu inn í þessi fyrirtæki og
atvinnulífið almennt, frekar en að
geyma það á bankareikningum. Lok-
un og gjaldþrot þessara fyrirtækja
munu hvort eð er, þegar upp verður
staðið, lenda á bönkunum með sama
hætti og gerðist í síðustu niður-
sveiflu.
Í málflutningi fulltrúa Seðlabank-
ans hefur komið fram að þeir óttast
að vaxtalækkun nú muni leiða til
aukinnar verðbólgu. Fulltrúar at-
vinnulífsins hafa margítrekað bent
þeim á að það muni ekki gerast ein-
faldlega vegna þess að fyrirtækin
muni ekki nota það fjármagn sem
þau fá inn í rekstur sinn til að þenja
út starfsemina heldur til að ljúka
tekjuskapandi verkefnum og minnka
skuldir.
Þá er full ástæða til að vekja at-
hygli á því sjónarmiði
sem fram hefur komið
hjá ýmsum fulltrúum
atvinnulífsins að verð-
bólgan nú sé að hluta til
afleiðing af stefnu
Seðlabankans á síðustu
misserum. Með fast-
gengisstefnu sinni bjó
Seðlabankinn til falskt
öryggi. Þrátt fyrir að
staða atvinnulífsins,
einkum fyrirtækja í
sjávarútvegi, væri orð-
in sú að gengið hefði
þurft að síga, hélt
Seðlabankinn því uppi
og hækkaði á sama
tíma vexti hér innan-
lands. Með þessu ýtti Seðlabankinn
fyrirtækjum til að flytja skuldir sín-
ar yfir í erlenda gjaldmiðla þar sem
vextir voru mun lægri. Eðlilega
sprakk þessi blaðra og gengið féll,
því það var orðið rangt, m.a. vegna
rangrar stefnu Seðlabankans. Við
þetta hækkuðu m.a. fjölmargir liðir
sem notaðir eru við mælingu verð-
bólgunnar og hún rauk upp.
Þá hefur það komið fram í máli
fjölmargra stjórnenda fyrirtækja á
undanförnum vikum að þeir telja sig
þurfa að hækka vöruverð vegna
rekstrartaps fyrirtækja sinna sem
nú sé einkum til komið vegna hins
mikla fjármagnskostnaðar. Það er
því ekki allt sem sýnist þegar fullyrt
er í Seðlabankahúsinu að hávaxta-
stefnan haldi niðri verðbólgu!
Seðlabankinn getur ekki flaggað
árangursríkum aðgerðum síðustu
misserin við að besta hagsveifluna
eins og þó er meginhlutverk hans.
Þess vegna er mjög eðlilegt að menn
beri í dag ekki fullt traust til stefnu
hans.
Það alvarlegasta sem við blasir, er
þó að mati undirritaðs þau áhrif sem
þessi þróun er greinilega farin að
hafa á vilja og metnað einstakling-
anna til þess að ráðast í uppbygg-
ingu atvinnustarfsemi. Á undanförn-
um árum höfum við upplifað meiri
hugarfarsbreytingu hér á landi hvað
varðar vilja og áhuga til þess að
byggja upp atvinnustarfsemi en í
langan tíma þar á undan.
Eftir langt tímabil stöðnunar og
afturhalds í atvinnumálum, sem or-
sakaðist öðru fremur af neikvæðu
viðhorfi stjórnvalda til atvinnulífsins
og óstjórnar í efnahagsmálum, varð
mikil breyting á eftir 1991 þegar ný
viðhorf og nýir vindar hófu að blása
um íslenskt samfélag. Síðan þá hafa
ríkisstjórnir Davíðs Oddssonar for-
sætisráðherra leitt þessa þróun og
þá uppsveiflu sem verið hefur í at-
vinnulífinu.
Fyrirtæki eins og Bakkavör, De-
code, Delta, Flaga, Marel, Pharma-
co, Össur, fjöldi fyrirtækja í hugbún-
aðargeiranum og fjölmörg óskráð
félög náðu flugi og hafa sýnt og sann-
að að nýsköpun er veigamikill þáttur
í þróun okkar annars einsleita efna-
hagslífs.
Það er alveg rétt sem fram hefur
komið í máli Birgis Ísleifs Gunnars-
sonar bankastjóra Seðlabankans, að
of mikill hagvöxtur í of langan tíma
kann að vera hættulegur, en til þess
er góður Seðlabanki að mýkja slíka
þróun án þess að hlaupa öfganna á
milli.
Vextir og verðbólga
Páll Kr.
Pálsson
Vextir
Með því að lækka vexti,
segir Páll Kr. Pálsson,
myndi fjármagnskostn-
aður fyrirtækjanna
minnka.
Höfundur er verkfræðingur.