Morgunblaðið - 19.05.2002, Blaðsíða 28

LISTIR
28 SUNNUDAGUR 19. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
HÉR leggja í púkk tvær kornung-
ar listakonur, myndlistarmaðurinn
Birta Guðjónsdóttir sem vakti athygli
á samsýningunni „Fyrsta“ í Lista-
safni ASÍ í fyrra fyrir hugvitsamlega
notkun kvenlíkamans sem tákn um
móður náttúru, og rithöfundurinn
Guðrún Eva Mínervudóttir, sem hef-
ur gefið út fjölda smásagna, skáld-
sagna og skrifað útvarpsleikrit. Alb-
úm, skáldsaga Guðrúnar Evu, er
nýkomin út.
Birtu gefst hér gott tækifæri til að
halda áfram vangaveltum sínum um
líkama kvenmannsins: kvenpersónur
verksins eru klæddar sem andstæð-
ur: Sigrún Sól er klædd ýktum bún-
ingi gjálífiskonunnar en Halla Mar-
grét var siðsamlega klædd í svart en
ávöl formin minntu á að meðganga
næstu kynslóðar er líka í verkahring
kvenna. Þröstur Guðbjartsson er þar
að auki klæddur í nælonsokkabuxur
með blúndubekk.
Persónur leiksins eru allar fastar í
kringumstæðum sem þeim virðist lík-
amlega hægðarleikur að losa sig úr:
Þröstur er fangi í búri úr frönskum
langbrauðum; Ólafur Guðmundsson
situr í bala og finnst hann verði að
nota munninn til að tæma hann, Halla
Margrét stendur keik og heldur á
pjáturbakka. Þremenningarnir
standa á hringlaga sviði sem Sigrún
Sól snýr stöðugt með þartilgerðri
sveif. Í raun eru þau öll fangar áráttu
sinnar; þeim finnst þau verða „að
standa sína plikt“. Sigrún Sól bendir
öllum hinum á að þeim væri í lófa lag-
ið að breyta lífi sínu en þau sjá sér það
ekki fært og bregðast illa við ábend-
ingum hennar. Sjálf stendur hún allt-
af við sveifina og snýr; jafnföst í sínu
hlutverki og þau hin.
Verkið fjallar um þessar persónur,
samskipti þeirra og mótbárur þeirra
við að aðstæðum þeirra sé breytt en
jafnframt þránni eftir því að losna úr
viðjum, hvort sem sú þrá lýsir raun-
verulegum löngunum þeirra eða að
þær vilji í raun engu breyta.
Þetta er mjög athyglisvert verk og
ætti að vekja fólk til umhugsunar um
stöðu sína, hvort það sé ánægt með
sinn hlut og hvort það sé ekki hugs-
unarháttur þess sem veldur því að
það er fast í sömu sporum, fremur en
ytri aðstæður. Hugmyndin er bráð-
snjöll, textinn heillandi og útfærslan
safarík. Ruglingur í texta olli
skemmtilegum viðsnúningi uns komið
var aftur á sama stað, hluti endurtek-
inn og svo haldið áfram að leiðarlok-
um. Þetta dró alls ekki úr áhrifamætti
verksins heldur endurspeglaði þetta
hringsól hringekjuna sem blasti við
áhorfendum á staðnum.
Útvarpshlustendur fengu aðeins
reykinn af réttunum því þetta örleik-
rit var sjónræn veisla fyrir áhorfend-
ur. Leikararnir stóðu sig allir frábær-
lega, sérstaklega hvernig þeim tókst
að taka heljarstökk afturábak til að
lenda aftur á réttum stað í textanum
og finna nýja túlkunarleið í endur-
tekna hlutanum. Sterkur leikur, út-
sjónarsöm leikstjórn, athyglisvert
verk og frábær útfærsla.
Kringumstæður
LEIKLIST
Útvarpsleikhúsið og
Listahátíð í Reykjavík
Höfundar: Guðrún Eva Mínervudóttir og
Birta Guðjónsdóttir. Leikstjóri: Ásdís
Thoroddsen. Hljóðstjórn: Hjörtur Svav-
arsson. Tæknimaður: Georg Magnússon.
Leikarar: Halla Margrét Jóhannesdóttir,
Ólafur Guðmundsson, Sigrún Sól Ólafs-
dóttir og Þröstur Guðbjartsson. Föstu-
dagur 17. maí.
HRINGLEIKUR
Sveinn Haraldsson
Í TILEFNI af Listahátíð verður Ár-
bæjarsafn opið annan í hvítasunnu
frá kl. 13–17 og kl. 14 verður frum-
flutt dagskrá á léttum nótum í hús-
inu Lækjargötu 4. Dagskráin nefnist
Spekúlerað á stórum skala og bygg-
ist á lífshlaupi hins litríka athafna-
manns Þorláks Ó. Johnson en hann
bjó eitt sinn í húsinu. Leikhópurinn
ITAT (The Icelandic Take Away
Theatre) blæs lífi í gamlar sögur,
túlkar persónur fortíðar, fær þær til
að spjalla og segja okkur frá lífinu í
Reykjavík fyrrum. Leikari er Árni
P. Reynisson og leikstjóri Ágústa
Skúladóttir en þau sáu um leikgerð
og handrit. Katrín Þorvaldsdóttir og
Guðrún Öyahals sáu um leikmynd og
búninga. Einnig koma fram í sýning-
unni leiðsögumenn Árbæjarsafns.
Dagskrá á léttum nótum í Árbæjarsafni
Sagnfræði og leiklist í fléttu
Í EIRÍKS sögu rauða er eftirtekt-
arverð frásögn af Þorbjörgu lít-
ilvölvu er hún framdi seið og sagði
mönnum það er þeim „þótti mest
forvitni að vita“. Þegar að öllu
hafði verið búið, svo hún mætti
fremja seiðinn, bað hún að „fá sér
konur þær, er kynni fræði þat,
sem til seiðsins þarf ok Varðlokur
hétu“.
Þegar Guðríður hafði kveðið
„kvæðit svá fagrt ok vel, at engi
þóttist heyrt hafa með fegri rödd
kvæði kveðit, sá er þar var hjá“,
þakkaði spákonan „henni kvæðit
ok kvað margar þær náttúrur nú
til hafa sótt ok þykkja fagrt at
heyra, er kvæðit var svá vel flutt,
– er áðr vildu við oss skiljast ok
enga hlýðni veita“.
Þessi frásögn er fyrir margra
hluta sakir mjög fróðleg en ekki
er vitað til þess að kvæðið Varð-
lokur væri til í letur fært en sam-
kvæmt frásögninni, er nefnt
kvæði einhvers konar nauðsynleg-
ur „formáli“ eða forspjall fyrir þá
trúarathöfn, sem hér er tilgeind
að vera seiður.
Þegar ég las grein Jónasar
Kristjánssonar í Lesbók Morgun-
blaðsins 27. apríl sl. um kvæði það
sem kallað er Hrafnagaldur og
einnig er nefnt Forspjallsljóð,
blasti það við mér og söng í huga
mér, að hér væri ef til vill komið
það forspjallskvæði, sem Guðríð-
ur söng mönnum á Grænlandi fyr-
ir þúsund árum.
Þessa hugmynd set ég fram,
ekki af því að ég hafi til þess gefið
nokkurn tíma í athugunum eða
hafi kunnáttu til að styðja við þá
hugmynd, heldur einungis vegna
þess, að ég mátti til, eftir að hafa
lesið kvæðið, að þar sé ef til vill að
finna frumgerð af þeim Varðlok-
um, er Guðríður kvað forðum
daga. Ef það er rétt, að frumgerð
þessa kvæðis hafi verið eins konar
forspjall trúarathafna, svo sem
fræðimönnum hefur í hug komið,
fellur það vel inn í þá mynd sem
brugðið er upp í Eiríks sögu
rauða. Ef tilgáta mín reynist rétt,
að Hrafnagaldur sé það kvæði
sem öðru nafni kallast Varðlokur,
er það hið best mál en ef ekki, „þá
er skylt at hafa þat heldr er sann-
ara reynist“.
Jón Ásgeirsson
Eru Varðlok-
urnar fundnar?
Höfundur er tónskáld.
Listasafn
Reykjavíkur –
Kjarvalsstaðir
Einar Falur Ing-
ólfsson mynd-
stjóri Morg-
unblaðsins leiðir
gesti um ljós-
myndasýninguna
American Odyss-
ey kl. 15. Einar
Falur hefur
kynnst lífi og starfi hins virta,
bandaríska ljósmyndara Mary Ellen
Mark öðrum betur. Hann bæði nam
hjá henni og starfaði um þriggja ára
skeið. Sýningin er í samvinnu við
Ljósmyndasafn Reykjavíkur og
Listahátíð í Reykjavík.
Mánudagur
Ýmir, Skógarhlíð Vortónleikar
Karlakórsins Þrasta í Hafnarfirði kl.
20. Stjórnandi er Jón Kristinn Cort-
ez og undirleikari Hólmfríður Sig-
urðardóttir.
Hásalir, Hafnarfirði Vortónleikar
Tónlistarskóla Hafnarfjarðar hefjast
kl. 16 með tónleikum Kammersveit-
ar Tónlistarskólans. Stjórnandi er
Óliver Kentish. Að tónleikum lokn-
um efnir foreldrafélag Kammer-
sveitarinnar til kaffisölu til ágóða
fyrir sveitina sem heldur í tónleika-
ferð til Danmerkur í lok maí.
Skólaslit og vortónleikar forskól-
ans verða þriðjudag og miðvikudag,
21. og 22., kl. 18. Á fimmtudag kl. 18
verða vortónleikar grunndeildarinn-
ar og kl. 20 verða vortónleikar mið-
deildarinnar. Á föstudag kl. 20 verða
vortónleikar framhaldsdeildarinnar
en á tónleikunum koma fram nem-
endur sem lengst eru komnir í námi.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
Einar Falur
Ingólfsson
Kammersveit Tónlistarskóla
Hafnarfjarðar.
„GUÐ, helgur andi“ er yfirskrift
vortónleika Mótettukórs Hallgríms-
kirkju, sem haldnir verða á morg-
un, annan í hvítasunnu, kl. 17.
Með tónleikunum á morgun lýk-
ur kórinn tuttugasta starfsári sínu,
sem verið hefur einkar við-
burðaríkt að sögn Harðar Áskels-
sonar, stjórnanda kórsins. „Efnis-
skrá tónleikanna verður fjölbreytt
og spennandi að vanda. Hún reynir
nokkuð á tungumálakunnáttu kór-
félaga, eins og viðeigandi er á
hvítasunnu, því sungið verður á
fjórum málum: ensku, þýsku, latínu
og íslensku. Auk verka frá ólíkum
tímum og löndum hljóma nokkrir
sálmar sem sérstaklega tengjast
þessari hátíð heilags anda.“
„Í tilefni af aldarminningu
franska tónskáldsins Maurice
Duruflés flytur kórinn hinar frægu
mótettur hans ópus 10, sem eru
fjórar að tölu. Duruflé var ein-
staklega vandvirkur maður og setti
ekki nótu á blað án þess að hafa velt
henni fyrir sér frá öllum sjón-
arhornum. Þess vegna liggja fá en
að sama skapi meistaraleg verk eft-
ir hann. Annað franskt meistara-
verk á efnisskránni er O sacrum
convivium eftir Olivier Messiaen.
Þessi litla perla er af sumum álitin
fullkomnasta mótetta tuttugustu
aldar,“ segir Hörður. Mótettukór-
inn hefur í starfi sínu lagt áherslu á
að kynna Íslendingum vandaða
kórtónlist frá hinum Norðurlönd-
unum. Að þessu sinni flytur kórinn
því verk eftir Norðmennina Knut
Nystedt og Kjell Mørk Karlsen.
Verk hins síðarnefnda, Songs from
the Revelation, er nýtt af nálinni og
hefur aldrei heyrst áður hér á
landi. „Lokaverk tónleikanna er
eitt af mestu snilldarverkum kór-
bókmenntanna, mótettan Der Geist
hilft unser Schwachheit auf eftir
Bach. Það hefur ekki glatað öreind
af gildi sínu frá því að það heyrðist
fyrst við útför í Leipzig 1729.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Mótettukórinn á æfingu fyrir vortónleika sína í Hallgrímskirkju.
Fjölbreytt og spennandi
EIN mesta óperu-
söngkona okkar
tíma, bandaríska
sópransöngkonan
June Anderson,
syngur á tónleikum
á Listahátíð í Há-
skólabíói á morgun
kl. 16.00.
June Anderson
var sautján ára
þegar hún komst í
úrslit söngvara-
keppni Metropolit-
an-óperunnar í New
York, yngst allra
sem þá höfðu náð
slíkum árangri.
Frumraun hennar á
sviði var í hlutverki Nætur-
drottningarinnar, hjá New York
City Opera 1978. Þaðan lá leiðin
til Evrópu þar sem hún gerði
garðinn frægan; í Róm, Genf,
Feneyjum, London, París og
Flórens. Þannig var hún eigin-
lega búin að festa sig í sessi sem
evrópsk söngkona þegar hún
steig fyrst á svið Metropolitan-
óperunnar, þar sem hún söng
hlutverk Gildu í Rigoletto á móti
Luciano Pavarotti árið 1986.
Upp frá því hefur June Ander-
son verið ein af stóru stjörnun-
um í óperuheiminum. Hún hefur
sungið í öllum þeim óperuhúsum
sem söngvurum þykir eftirsókn-
arvert að syngja í og með öllum
þeim hljómsveitarstjórum sem
eitthvað kveður að.
Í viðtali við Morgunblaðið fyr-
ir skömmu sagði June Anderson
um efnisskrá tónleikanna:
„Þetta verður mjög fjölbreytt.
Ég ætla að byrja á gömlum
ítölskum söngvum, syngja næst
lög eftir Liszt og einnig lög eftir
Rakhmaninov. Eftir hlé syng ég
lög eftir Tsjaíkovskíj og spænsk
lög eftir Joaquín Rodrigo en lýk
tónleikunum með lögum eftir
Kurt Weill, á ensku, frönsku og
þýsku. Þetta eru allt sönglög og
engin aría, nema kannski að ég
taki eina sem aukalag. Mér
finnst ekki spennandi að syngja
tónlist sem krefst
hljómsveitarundir-
leiks á einsöngstón-
leikum með píanói.
Ég geri ráð fyrir
því að aukalagið
verði Gimsteina-
arían úr Faust.
Hún er þannig, að
píanóútsetningin er
mjög góð og hljóm-
sveitarundirleikur
aríunnar hvort sem
er ekki mjög sterk-
byggður og í þannig
tilfellum er þetta í
lagi. Svo rímar hún
líka ágætlega við
þýskan söng Liszts,
Kónginn í Túle, sem er í raun-
inni sama efni og í aríunni.“
June Anderson hefur mikið
dálæti á sönglögum Liszts og
segir þau standa hjarta sínu
nærri, en þau verða einmitt í
öndvegi á tónleikum hennar.
„Ég elska þessa tónlist svo mik-
ið. Það er svo dásamlegt hvernig
Liszt notar ljóðin; bæði hvernig
hann velur sér ljóð og hvernig
hann vinnur úr þeim. Ég upp-
götvaði Liszt ekki fyrr en ég var
að leita mér að einhverju lagi um
Lorelei. Næstum öll þýsk tón-
skáld á rómantíska tímanum
sömdu lög við þetta fallega ljóð
eftir Heine. Það sem mér fannst
skara fram úr var lag Liszts. Þá
fór ég að skoða lögin hans betur
og fann fleiri þar sem ég sann-
færðist enn betur um sérstakan
hæfileika hans til að dramatís-
era ljóð í tónum. Hann samdi
líka ótal lög við frönsk ljóð, sem
mér finnst alveg einstaklega fal-
leg, en frönsk ljóð og franskar
bókmenntir hafa alla tíð staðið
mér nærri og verið mér hjart-
fólgin. En þýsku ljóðin eru líka
stórkostleg.“
Seinni tónleikar June Ander-
son á Listahátíð verða í Há-
skólabíói á miðvikudagskvöld kl.
20.00. Meðleikari hennar á tón-
leikunum er landi hennar, píanó-
leikarinn Jeff Cohen.
June Anderson á tónleikum
á Listahátíð á morgun
Elskar Liszt
June
Anderson