Morgunblaðið - 19.05.2002, Blaðsíða 58

ÍRSKA tónlistarmanninum VanMorrison hefur alltaf verið ínöp við flest það sem tengisttónlistariðnaðinum, hann hefur
lítið álit á blaðamönnum, hefur oft
látið það í ljós, og háð marga rimm-
una við plötufyrirtæki. Hann hafði
þo sitt fram að lokum og hefur sent
frá sér mikið safn af afbragðsskífum
á ríflega fjörutíu ára ferli, en plöt-
urnar eru orðnar vel á fjórða tuginn.
Fyrir skemmstu kom svo út ný skífa
með Morrison, Down the Road.
Van Morrison er kominn hátt á
sextugsaldur, fæddur í Belfast á
Norður-Írlandi 31. ágúst 1945. Hann
ólst upp við tónlist því móðir hans
var söngkona og afi hans einnig, en
faðir hans var mikill áhugamaður
um djass og blús sem sér stað í tón-
list Morrisons fram á þennan dag.
Í hljómsveit tólf ára
Snemma var Morrison farinn að
spila á saxófón, gítar og munnhörpu
og tólf ára gamall gekk hann í hljóm-
sveit sem kallaðist Deannie Sands
And The Javelin og lék með henni
skiffle, blöndu af djass og sveitablús,
sem naut mikillar hylli í Bretlandi
uppúr miðjum sjötta áratugnum.
Fjórtán ára var Morrison farinn að
spila rytmablús og soultónlist með
annarri sveit, The Monarchs, og fór
meðal annars með henni í tónleika-
ferðir um England og Þýskaland, en
í Þýskalandsferðinni lék sveitin inn á
smáskífu, en á henni leikur Morrison
á saxófón og munnhörpu og syngur.
Rokkaður rytmablús
Skömmu eftir að Monarchs sneru
aftur til Belfast fór Morrison að
ókyrrast, enda langaði hann að
breyta til. Á endanum stofnaði hann
nýja hljómsveit með liðsmönnum
annarrar sveitar sem hét Gamblers
1963. Þeir félagar kölluðu sig Them
og léku rokkaðan rytmablús í takt
við það sem var að gerast vestan
hafs. Fyrsta smáskífan, Don’t Start
Crying Now, kom út 1963 og vakti
nokkra athygli. Næsta skífa þar á
eftir, Baby Please Don’t Go, sem
kom út 1965 gekk öllu betur og náði
meðal annars inn á topp tíu á breska
smáskífulistanum, en lagið sem helst
hefur haldið nafni Them á lofti,
Gloria, gekk aftur á móti ekki eins
vel þegar það kom út, en er í dag tal-
ið með helstu rokklögum.
Upptökustjóri sveitarinnar og
umboðsmaður hét Bert Berns og
vildi ráða sem mestu um starf sveit-
arinnar. Hann beitti sér meðal ann-
ars fyrir því að félagar Morrisons
fengu æ sjaldnar að spila inn á plöt-
ur sveitarinnar, í þeirra stað komu
sjóaðir atvinnumenn. Þetta og fleira
tengt útgáfu sveitarinnar varð til
þess að Morrison fékk sig fullsaddan
af öllu umstanginu og eftir vel hepp-
aða tónleikaferð um Bandaríkin
1966 ákvað hann að hætta í tónlist og
sneri aftur heim til Belfast.
Vestur og aftur austur
Bert Berns, sem var bæði lunkinn
lagasmiður og ágætis upptökustjóri
og útsetjari, hafði starfað i Lund-
únum um hríð, meðal annars með
söngkonunni knáu Lulu. Hann flutti
sig um set til New York, en Berns
var Bandaríkjamaður, og setti þar á
stofn útgáfu með þeim Atlantic-
mönnum Ahmet og Nasuhi Ertegun
og Jerry Wexler sem hann kallaði
Bang! Með þeim fyrstu sem hann
leitaði til var Van Morrison sem þá
hékk yfir litlu í Belfast. Morrison
tók sig upp og hélt til Bandaríkjanna
þar sem hann tók upp nokkuð af tón-
list með Berns við stjórnvölinn, með-
al annars lagið Brown Eyed Girl
sem varð gríðarlega vinsælt. Þegar á
reyndi kunni Morrison ekkert betur
við að vinna með Berns einn en með
Them á sínum tíma og slettist upp á
vinskapinn þegar Berns gaf út
breiðskífuna Blowin’ Your Mind að
Morrison forspurðum 1967. Enn
sagði Morrison skilið við tónlistar-
iðnaðinn og sneri aftur til Belfast.
Áður en þeir náðu að jafna málin sín
á milli lést Berns svo úr hjartaáfalli
31. desember það ár og ekkja hans
samþykkti að sleppa Morrison af
samningi við fyrirtækið ef hann tæki
upp efni á eina breiðskífu til. Morri-
son tók upp þrjátíu lög svo klén að
þau voru ekki gefin út fyrr en löngu
síðar, en hann var frjáls til að gera
það sem hann vildi, samdi við Warn-
er-útgáfuna og tók til við að vinna
tónlist eftir eigin höfði.
Tímamótaskífa
Næstu mánuðina undirbjó Morri-
son sig fyrir upptökur á breiðskíf-
unni, samdi grind að lögum og text-
um og eftir nokkurra mánaða
pælingar fór hann í hljóðver í New
York með völdum hópi djasstónlist-
armanna. Platan, Astral Weeks, var
svo tekin upp á tveimur dögum að
djasskífusið og tónlistin harla spuna-
kennd á köflum, ekki síst innblásinn
söngur Morrisons
Astral Weeks seldist ekki ýkja vel
en hefur selst jafnt og þétt síðan,
enda er hún talin með höfuðverkum
dægurtónlistarinnar. Næsta plata
Morrisons, Moondance, er lítt síðri,
heldur auðveldari áheyrnar því lögin
eru í fastari skorðum, en áþekk
stemmning. Næstu plötur þar á eftir
eru líka afbragð, His Band and the
Street Choir, 1970, Tupelo Honey,
1971 og Saint Dominic’s Preview,
1972, en Hard Nose the Highway,
sem kom út 1973, er með lökustu
plötum Morrisons þótt á henni sé að
finna fyrirtaks lög.
Skilnaðarskífa
Morrison stofnaði hljómsveit til að
fylgja Saint Dominic’s Preview eftir,
kallaði hana Caledonia Soul Orch-
estra og nýtti einnig á Hard Nose
the Highway. Eitthvað bjátaði á í
einkalífinu því 1973 leysti hann upp
sveitina óforvarandis, skildi við eig-
inkonu sína og fluttist enn til Bel-
fast. Næsta skífa, Vedon Fleece,
dregur dám af skilnaðinum, en hún
er jafnan talin með bestu plötum
hans. Ekkert heyrðist frá Morrison
næstu árin en 1977 kom út A Period
of Transition, sem er ekki hátt skrif-
uð meðal Morrison-vina, en þó prýð-
isplata þrungin rytmablús.
Eftir A Period of Transition var
Morrison kominn vel af stað, því síð-
an eru komnar 23 skífur, Down The
Road sú 23. Þær eru upp og ofan
eins og gengur, ein safnskífa og tvær
tónleikaskífur, en fimm þeirra eru
hreint afbragð, Wavelength, Into
the Music, Inarticulate Speech of
the Heart, Poetic Champions Com-
pose og Avalon Sunset, aukinheldur
sem mikið gaman má hafa af Irish
Heartbeat þar sem Morrison bregð-
ur á leik með Chieftains, djasskíf-
unni How Long Has This Been Go-
ing On og skiffle-plötunni The
Skiffle Sessions: Live in Belfast
1998, sem kom út fyrir tveimur ár-
um, en á henni rifjar Morrison upp
tónlistina sem hann byrjaði á að
spila og hefur greinilega gaman af
enn.
Spáð í fortíðina
Eins og nefnt er í upphafi er
skammt síðan Van Morrison sendi
frá sér nýja skífu, Down the Road,
sem hefur almennt verið vel tekið. Á
skífunni er hann enn að spá í fortíð-
ina líkt og á mörgum undanförnum
plötum, sjá til að mynda útgáfu hans
á slagara Hoagy Carmichael
Georgia on My Mind og Evening
Shadows eftir Acker Bilk. Aðstoð-
armenn á plötunni eru ekki af verri
endanum heldur, til að mynda sjá
þeir David Hayes, sem oft hefur
leikið með Morrison, og sjálfur Mick
Green um gítarleik sem rokkvinum
þykja tíðindi í lagi, enda er Green
með bestu rafgítarleikurum Bret-
lands og hefur verið frá því á sjö-
unda áratugnum þótt ekki sé hann
gefinn fyrir að láta á sér bera.
Tónlist á sunnudegi
Árni Matthíasson
Söngvarinn
mikli
Þótt Van Morrison sé ekki með söluhæstu tónlist-
armönnum eru fáir honum áhrifameiri. Fyrir
stuttu kom út nýr diskur þar sem Morrison lítur
um öxl í leit að gamalli stemmningu.
FÓLK Í FRÉTTUM
58 SUNNUDAGUR 19. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Reiðskólinn Hrauni 2002
Reiðskóli fyrir 10-15 ára
Upplýsingar í síma 897 1992
Skoðið vefsíðu reiðskólans
www.vortex.is/reidskoli/
Reiðskólinn Hrauni, Grímsnesi
þar sem hestamennskan hefst
FREYDÍS Kristófersdóttir hefur
komið víða við þrátt fyrir ungan
aldur. Hún lék annað aðalhlutverk-
anna í kvikmyndinni Stikkfrí, sem
fjallaði um tvær ungar stúlkur sem
lenda í ýmsum ævintýrum þegar
þær eru skyndilega komnar með
lítið barn upp á armana. Einnig fór
hún með hlutverk í kvikmyndinni
Ikingut. Á síðasta ári söðlaði Frey-
dís svo rækilega um og kom, sá
og sigraði á árlegri keppni í rímna-
flæði í félagsmiðstöðinni Mið-
bergi, og varð þar með fyrsti kven-
kyns sigurvegari þessarar keppni.
Nú á dögunum kom svo út diskur
sem ber heitið Rímnaflæði 2001
og hefur hann meðal annars að
geyma sigurlag Freydísar, Drusla.
En hvernig skyldi þessi efnilegi
rappari og textahöfundur hafa
það í dag?
Ég hef það frábært.
Hvað ertu með í vösunum?
Debetkortið mitt og húslyklana.
Er mjólkurglasið hálftómt eða
hálffullt?
Hálffullt.
Ef þú værir ekki rappari hvað vild-
irðu þá helst vera?
Leikari.
Hefurðu tárast í bíói?
Já ég hef oft tárast í bíó...hmmm
ég held að það hafi verið seinast
á Deep Impact sem átti að vera
spennumynd en ég grét allan tím-
ann.
Hverjir voru fyrstu tónleikarnir
sem þú fórst á?
Ég man það ekki.
Hvaða leikari fer mest í taug-
arnar á þér?
Tom Cruise fer mjög í taugarnar á
mér.
Hver er þinn helsti veikleiki?
Minn helsti veikleiki er hvað ég er
mikil dramadrottning.
Finndu fimm orð sem lýsa per-
sónuleika þínum vel.
Góðhjörtuð, soldið frek, sjálfstæð,
drama og skemmtileg.
Public Enemy eða Wu Tang?
Wu Tang. „Wu Tang-clan aint no-
thing to fuck with,“
eins og maður-
inn sagði.
Hver var síðasta bók sem þú last
tvisvar?
Eva Luna.
Hvaða lag kveikir blossann?
Bridge over troubled water.
Hvaða plötu keyptirðu síðast?
Safndisk Vilhjálms Vilhjálmssonar.
Hvert er þitt mesta prakkara-
strik?
Að svindla í útihlaupi í leikfimi
þegar ég var í 9. bekk og allir
héldu að ég væri næsta Vala
Flosadóttir Íslands, ekki nógu
gott.
Hver er furðulegasti matur sem
þú hefur bragðað?
Strútskjöt
Hverju sérðu mest eftir í lífinu?
Að hafa ekki verið betri vinkona
bestu vinkonu minnar, henn-
ar Helgu Óskar.
Trúir þú á líf eftir
dauðann?
„No comment...
aight.“
Dramadrottning og
næsta Vala Flosa
SOS
SPURT & SVARAÐ
Freydís
Kristófersdóttir
Morgunblaðið/Jim Smart