Morgunblaðið - 12.06.2002, Blaðsíða 20

ERLENT
20 MIÐVIKUDAGUR 12. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
meistar inn. is
GULL ER GJÖFIN
TÆKIST hryðjuverkamönnum að
sprengja geislasprengju í miðborg
Washington yrði manntjónið að öllum
líkindum frekar lítið en geislameng-
unin gæti valdið ofsahræðslu meðal
almennings, sem myndi leiða til öng-
þveitis á sjúkrahúsum og akbrautum
og jafnvel langvarandi efnahags-
vandamála.
Líklegt er að fólk á mengaða svæð-
inu freistaðist til að forða sér í burtu,
annaðhvort á sjúkrahús eða til fjöl-
skyldna sinna, í stað þess að vera um
kyrrt og bíða eftir hjálp, og yki þann-
ig hættuna á að geislamengunin
breiddist út, að sögn bandarískra sér-
fræðinga.
„Við höfum aldrei þurft að taka á
slíku vandamáli,“ sagði Phil Ander-
son, fræðimaður við bandarísku rann-
sóknarstofnunina Center for Strate-
gic and International Studies, sem
stóð fyrir æfingu í Washington í mars
þar sem æfð voru viðbrögð við geisla-
sprengingu í bandarísku höfuðborg-
inni.
Skýrt var frá því í fyrradag að
bandarísk yfirvöld hefðu handtekið
meintan liðsmann hryðjuverkasam-
takanna al-Qaeda sem lagt hefði á
ráðin um að smíða og sprengja geisla-
virka sprengju.
Anderson og fleiri sérfræðingar
sögðu að þessi tíðindi sýndu ekki að-
eins að bandarísk yfirvöld þyrftu að
vera viðbúin slíkri árás, heldur þyrfti
einnig að fræða almenning um afleið-
ingarnar.
Geislasprengjur eru tiltölulega ein-
föld vopn. Tilræðismaðurinn vefur
öflugu sprengiefni utan um einhvers
konar geislavirkt efni og sprengir
það. Við það breiðist geislavirka efnið
út í næsta nágrenni við sprengingar-
staðinn.
Geislasprengjur eru ólíkar kjarna-
vopnum sem leysa gífurlega orku úr
læðingi í kjarnahvörfum.
Viðbrögð almennings
myndu skipta sköpum
Michael Levi, eðlisfræðingur hjá
Bandalagi bandarískra vísinda-
manna, FAS, kvaðst efast um að
bandarísk yfirvöld væru nógu vel
undir það búin að leysa þau vandamál
sem gætu komið upp eftir geisla-
sprengjuárás, til að mynda við að
flytja fólk á brott, eyða geislavirkum
efnum á stóru svæði og sjá óttaslegnu
fólki fyrir læknisaðstoð. „Við höfum
ekki haft neina lokaæfingu í þessu og
hún á aldrei eftir að fara fram,“ sagði
hann. „Ef læknarnir okkar verða ekki
þjálfaðir í því að greina veikindi vegna
geislamengunar frá geðvefrænum
einkennum er hætta á að opinbera
heilbrigðiskerfið sligist undan álag-
inu.“
Mohammed Akhter, framkvæmda-
stjóri Bandaríska lýðheilsufélagsins,
APHA, sagði að viðbrögð almennings
myndu skipta sköpum. „Læknis-
fræðilega erum við undir þetta búin.
Óttinn er hins vegar sá þáttur sem við
þurfum að búa okkur undir.“
Hreinsunin yrði mjög dýr
Að sögn Andersons yrði það líklega
óhemju dýrt að hreinsa mengaða
svæðið. Henry Kelly, eðlisfræðingur
sem fer fyrir Bandalagi bandarískra
vísindamanna, sagði þegar hann kom
fyrir utanríkismálanefnd öldunga-
deildar Bandaríkjaþings nýlega að ef
geislasprengja spryngi í National
Gallery of Art í Washington, safni
sem er undir yfirstjórn Smithsonian-
stofnunarinnar, kynni að þurfa að
loka þinghúsinu, dómhúsi hæstarétt-
ar Bandaríkjanna og bókasafni þings-
ins í mörg ár, jafnvel áratugi.
Geislasprenging gæti einnig valdið
langvarandi efnahagsvandamálum
flýðu margir íbúanna borgina og neit-
uðu að mæta til vinnu.
Sprengingin mannskæðari
en geislavirknin
Sérfræðingarnir vildu ekki gera of
lítið úr hættunni sem stafar af geisla-
sprengjum en nokkrir þeirra sögðu
að hún væri tiltölulega lítil miðað við
ógnina af efna- og sýklavopnum og
ekki sambærileg við eyðilegginguna
sem kjarnavopn geta valdið.
„Menn geta skotið mörgu fólki
skelk í bringu, án þess að skaða það,
með því að dreifa geislavirkum efnum
yfir stórt svæði,“ sagði Andrew Ka-
ram, sérfræðingur í geislafræði við
Rochester-háskóla. „Ég veit hins veg-
ar ekki hvernig hægt er að skaða
marga á stóru svæði með slíkri
sprengju.“
Karam kvaðst telja að ef geisla-
sprengjuárás yrði gerð myndu fleiri
láta lífið af völdum sprengingarinnar
en vegna geislavirku efnanna. „Van-
þekkingin myndi þó valda mestu
manntjóni, vegna þess að fólk myndi
flykkjast á sjúkrahúsin að óþörfu,
lenda í bílslysum eða fá hjartaáfall.“
Karam og fleiri sérfræðingar sögðu
að hættan sem stafaði af ofanfalli
geislavirkra efna eftir slíka spreng-
ingu væri tiltölulega lítil, fólk myndi
að öllum líkindum ekki veikjast nema
það dveldi í mörg ár á menguðu
svæði. 2.000 manns létu lífið af völd-
um kjarnorkuslyssins í Tsjérnóbyl-
verinu í Úkraínu árið 1985 en geisla-
mengunin þar var miklu meiri en
nokkur geislasprengja er talin geta
valdið.
„Þegar geislasprengja springur
hafa langflestir nægan tíma til að
bregðast við,“ sagði Norman Cole-
man, sérfræðingur í rannsóknum á
geislamengun við Bandarísku
krabbameinsstofnunina, NCI. „Þetta
snýst næstum eingöngu um heil-
brigða skynsemi. Menn fara inn, þvo
sér og losa sig við efnin.“
Talið er að lítið hlutfall þeirra, sem
komast í snertingu við geislavirku
efnin, geti fengið krabbamein síðar,
en ekki nema þeir séu berskjaldaðir
fyrir efnunum í mörg ár.
Ólíklegt að al-Qaeda
smygli efnunum
Sérfræðingarnir telja að hryðju-
verkamenn myndu nota geislavirkar
kóbalt-, sesíum- eða strontíumsam-
sætur – sem notaðar eru þegar mat-
væli eru meðhöndluð með geislum til
að drepa sýkla eða við sótthreinsun
tækja á sjúkrahúsum – eða ameríkí-
um, tilbúið geislavirkt frumefni sem
notað er við olíuleit.
Bandarísk yfirvöld telja að al-
Qaeda eigi nógu mikið af slíkum efn-
um til að geta gert geislasprengju-
árás í Bandaríkjunum en bandaríska
leyniþjónustan telur nánast öruggt að
samtökin geymi þau enn í Suður- og
Mið-Asíu. Bandarísku hermennirnir í
Afganistan hafa ekki fundið nein
merki um geislavirk efni og sérfræð-
ingar telja ólíklegt að al-Qaeda reyni
að smygla þeim til Bandaríkjanna og
taki þá áhættu að þau finnist. Lík-
legra sé að þeir reyni að kaupa geisla-
virku efnin eða stela þeim í Banda-
ríkjunum.
Geislavirkir hlutir í reiðuleysi
Birgðir Bandaríkjamanna af plú-
toni og auðguðu úrani, sem notað er í
kjarnorkusprengjur, eru í öruggri
geymslu, en öðru máli gegnir um efn-
in sem þarf í geislasprengjur. Þús-
undir fyrirtækja, háskóla og sjúkra-
húsa nota sesíum, strontíum, kóbalt
og ameríkíum í Bandaríkjunum. Fá
þessara fyrirtækja og sjúkrahúsa eru
með nógu öfluga öryggisgæslu til að
geta komið í veg fyrir að vopnaðir
menn steli efnunum.
Bandarísk yfirvöld birtu nýlega
skýrslu þar sem fram kemur að frá
árinu 1996 gátu bandarísk fyrirtæki
ekki hent reiður á hvar 1.500 geisla-
virkir hlutir í eigu þeirra voru nið-
urkomnir og rúmur helmingur þeirra
fannst aldrei. Talið er að allt að 30.000
geislavirkir hlutir hafi verið skildir
eftir í reiðuleysi eða að þeim hafi verið
fleygt, að sögn Umhverfisverndar-
stofnunar Bandaríkjanna, EPA.
Talið er að geislasprengjuárás í miðborg Washington myndi ekki valda mjög miklu manntjóni
Geislamengunin gæti
valdið ofsahræðslu

    


  
 

 !"# ! $$%#$#
$%
#$ &%$'()
*
$%#$ 

$%
+#
##$ ,
#



 

        
   
   

   
 ,-./ 0*/
123/..2.
.*04
"##








 



 





!

"


  




#$%"&
0*/
145
0*/
14 6/1 120
6782
   



  !""#
$
 

% 
& 
' ()  
$
 
%
 
&  ' ()
$
 
%
& 
&  


 

   
  
 *++
  
 *,+++
  
 *+,+++
,
#
!



$



 &%$'(

#-
(

.
/.01





#
#







3) 45665- 




!"




#
$ . 
'(
The Washington Post, Los Angeles Times, Newsday.
’ Vanþekkinginmyndi valda
mestu manntjóni ‘
JOSE Padilla, sem nú kallar sig
Abdullah al Muhajir, er meðal-
maður að hæð en þrekvaxinn, hann
er Bandaríkjamaður og ættaður
frá Puerto Rico sem er bandarísk
eyja í Karíbahafi. Hann er nú í
haldi, grunaður um að hafa ætlað
að myrða fjölda óbreyttra borgara
í Washington með sprengju er
dreifa myndi geislavirkum efnum
um stórt svæði. Geislasprengjur af
þessu tagi eru stundum nefndar
„skítugar sprengjur“. Muhajir mun
hafa snúist til íslamstrúar í fang-
elsi og var um hríð í Pakistan og
Afganistan í búðum al-Qaeda sam-
takanna þar sem hann lærði meðal
annars að fara með sprengiefni.
Að sögn dagblaðsins The Wash-
ington Post er Muhajir 31 árs,
fæddur í Brooklyn í New York en
alinn upp af móður sinni í fátækra-
hverfi í Chicago í Illinois og átti
heima í grennd við Logan-torg.
Föður sinn missti hann í æsku.
Borgarhverfið var áður hverfi
pólskra innflytjenda og afkomenda
þeirra en er nú að mestu byggt
fólki sem á ættir að rekja til Róm-
önsku Ameríku. Mannlíf á staðnum
er þjakað af hárri glæpatíðni og fá-
ir unglingar þar ljúka prófi í fram-
haldsskóla. Nelly Ojeda, 64 ára
gömul kona í hverfinu, man vel eft-
ir Jose, hún bjó í sama fjölbýlis-
húsi. „Ég held að þessi strákur hafi
ekki gert neitt af sér,“ segir hún
og minnist þess að hann hafi haldið
sig mikið heima við. „Hann var
vanur að heilsa með „hæ“ og brosti
oft.“ Aðrir nágrannar segja að
Jose hafi verið stilltur drengur,
hann hafi gengið undir gælunafn-
inu „Pucho“.
Dómur fyrir vopnað rán
Í hverfum af þessu tagi er mikill
þrýstingur á alla drengi að taka
þátt í afbrotum unglingagengj-
anna og erfitt að halda sig utan við
þau. Er Jose var ung-
lingur var hann hand-
tekinn að minnsta kosti
fimm sinnum og var
þrisvar dæmdur, meðal
annars fyrir vopnað
rán. Eitt sinn mun
hann hafa verið grun-
aður um aðild að morði
þegar hann var 13 ára
en óljóst er hvort hann
hlaut dóm og vegna
ungs aldurs var málið
ekki fært inn á saka-
skrá hans.
Hann var á stofnun
fyrir vandræðaungl-
inga í Illinois 1985–
1988 en upp úr 1990 flutti hann bú-
ferlum til Flórída og starfaði með-
al annars á Holiday Inn-hóteli í
Fort Lauderdale þar sem hann bjó
með unnustu sinni. En ekki liðu
nema tvær vikur þar til hann
komst enn í kast við lögin. Hann
lenti í árekstri á svörtum Toyota
Tercel-bíl sínum og veifaði þá silf-
urlitaðri skammbyssu framan í
hinn ökumanninn. Maðurinn elti
hann til að reyna að ná bílnúm-
erinu, Padilla skaut að honum en
missti marks þótt færið væri innan
við tíu metrar.
Lögreglan handtók Padilla á
heimili hans og reyndi hann þá að
seilast til byssunnar en var yfir-
bugaður eftir harðar
stympingar. „Hann
var fjári sterkur,“
segir Wilbur Kegler,
lögreglumaður sem
tók þátt í handtök-
unni og segir hann
að Padilla/Muhajir
hafi verið mjög of-
beldisfullur.
Er sakborning-
urinn kom fyrir rétt
neitaði hann að tala
við nokkurn mann,
að sögn Keglers. Í
réttarskýrslum kem-
ur fram að hann
kvartaði við dómara
yfir slæmri meðferð á sér. Er dóm-
arinn spurði Padilla hvað hann
vildi svaraði hann: „Ég vil bara að
fólk sé heiðarlegt við mig, segi mér
hvað gangi á.“
Eftir árs fangelsisvist og með-
ferð vegna fíkniefnaneyslu var
hann margsinnis handtekinn fyrir
umferðarlagabrot. Konan sem
hann leigði hjá, Norma Leon, sagði
móður hans hafa síðustu árin borið
sig illa yfir því að sonurinn hefði
farið úr landi og gengið í trúar-
söfnuð. „Hún var hrædd um hann,“
segir Leon. Er móðirin var yfir-
heyrð sagðist hún ekki hafa heyrt
frá syni sínum eftir að honum var
sleppt síðast úr fangelsi í Flórída.
„Pucho“ komst fljótt
í kast við lögin
Geislasprengjumaðurinn Abdullah al Muhajir, öðru nafni
Jose Padilla, ólst upp í fátækrahverfi í Chicago
Abdullah al Muhajir