Morgunblaðið - 24.07.2002, Page 32

UMRÆÐAN
32 MIÐVIKUDAGUR 24. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
AÐ undanförnu hafa
svæsnar rangtúlkanir
birst í fjölmiðlum um
nýgerðan fiskveiði-
samning Möltu við
Evrópusambandið.
Þannig er það haft eftir
talsmanni Samtaka iðn-
aðarins á vefsetri sam-
takanna (sbr. Stak-
steina Morgunblaðsins
18. júlí sl.) að Malta
haldi 25 mílna fiskveiði-
lögsögu sinni og svipuð
fullyrðing hefur endur-
ómað í fleiri fjölmiðlum.
Kjarni málsins er sá
að Malta hefur haft 25
mílna einkalögsögu í rúm 30 ár og ein
helsta krafa Möltubúa í aðildarsamn-
ingum þeirra við ESB var einmitt sú
að veitt yrði undanþága frá megin-
reglu ESB um jafnan rétt ESB-ríkja
til veiðisvæða utan 12 mílna marka
án tillits til þjóðernis. En samninga-
nefnd ESB hafnaði því að Malta
fengi að halda 25 mílna einkalögsögu
sinni og fá því bátar Möltubúa engan
forgang á svæðinu milli 12 og 25
mílna umfram báta annarra ríkja
ESB. Þetta er raunar viðurkennt í
frásögn Samtaka iðnaðarns en þar
segir: „Þegar samningurinn er skoð-
aður kemur greinilega í ljós að ESB
hefur ekki hvikað frá meginreglu
sinni um bann við mismunun eftir
þjóðerni.“
Það er því vægast sagt villandi
þegar jafnframt er fullyrt að „Malta
haldi 25 mílna fiskveiðilögsögu sinni“
þegar einmitt hið gagnstæða er að
gerast. 25 mílna einkalögsaga Möltu
hefur verið við lýði í þrjátíu ár en
minnkar nú um meira en helming.
Hið nýja 25 mílna fisk-
verndarsvæði er allt
annars eðlis því að þar
fá öll aðildarríki ESB
jafnan rétt til veiða. Að
sjálfsögðu hafa sjó-
mannasamtökin á
Möltu snúist harkalega
gegn þessum samningi.
Í Möltusamningnum
er jafnframt gert ráð
fyrir því að innan 12
mílna markanna megi
einungis bátar undir 12
metra lengd vera að
veiðum en á fiskvernd-
arsvæðinu milli 12 og
25 mílna markanna
mega bátar ekki vera lengri en 24
metrar. Það svarar til að bátarnir
geti verið um 60–100 tonn að stærð.
Vissulega dregur þessi stærðartak-
mörkun úr sókn erlendra báta inn á
fiskverndarsvæðið en útilokar engan
veginn veiðar báta undir þessum
stærðarmörkum frá Sikiley, Suður-
Ítalíu og Spáni. Frá Sikiley að mörk-
um 25 mílna fiskverndarsvæðis
Möltu eru aðeins um 30 sjómílur og
þætti það ekki langur róður við Ís-
land hvað þá í blíðviðrinu á Miðjarð-
arhafi. Því er það harla ósvífið þegar
talsmaður Samtaka iðnaðarins laum-
ar eftirfarandi athugasemd að les-
endum sínum: „á hinn bóginn eru
reglurnar þannig sniðnar að þörfum
Möltubúa að í raun munu engir aðrir
en þeir sjálfir geta veitt á eigin mið-
um“.
Hvað er lærdómsríkt
við samninginn?
Í pistli Samtaka iðnaðarns er
fjallað um þann lærdóm sem Íslend-
ingar geti dregið af viðræðum ESB
og Möltu og er hann talinn sá „að það
er um eitthvað að semja og það er
hægt að semja um niðurstöðu sem er
viðunandi, bæði frá sjónarhóli ESB
og umsóknarlandsins.“
Heldur er það lítilfjörlegur lær-
dómur fyrir Íslendinga að um „eitt-
hvað“ sé að semja. En hvað er þá
helst lærdómsríkt við samninginn?
Aftur og aftur hafa stuðnings-
menn aðildar Íslands að ESB reynt
að telja okkur trú um að skip ESB-
ríkja hafi enga sögulega veiðireynslu
við Ísland þar sem miðað sé við veiði-
reynslu seinustu ára og því muni skip
frá ESB ekki fá neinn kvóta á Ís-
landsmiðum. Bent hefur verið á að
hér sé um hreina óskhyggju að ræða
enda gerði ESB kröfu um veiðirétt-
indi í íslenskri og norskri landhelgi
þegar EES-samningurinn var gerð-
ur og sama gerðist þegar samið var
um aðild Noregs að ESB 1994 (sem
felld var í þjóðaratkvæði.) Eitt af því
sem Möltusamningurinn kennir okk-
ur er að trúa ekki falsrökum af þessu
tagi því að ESB hefur nú knúið full-
trúa Möltu til að hleypa bátum ann-
arra ríkja ESB inn í 25 mílna einka-
lögsögu sína enda þótt skip frá
þessum ríkjum hafi enga veiði-
Einkalögsaga Möltu
minnkar um helming
við aðild að ESB
Ragnar Arnalds
Rangtúlkanir
Þessar blekkingar, seg-
ir Ragnar Arnalds, hafa
þegar verið raktar beint
til upplýsingaskrifstofu
ESB á Möltu.
UNDANFARIÐ eitt
og hálft ár hefur und-
irrituð ásamt kollega
krafist lögmætra or-
lofsgreiðslna á fasta yf-
irvinnu fyrir þann tíma
sem þær unnu sem sál-
fræðingar á Skólaskrif-
stofu Suðurlands.
Hvorki hefur þokast
lönd né strönd í máli
þessu. Síðustu skilaboð
stjórnar, í formi illskilj-
anlegrar lögfræðimála-
misku, voru þess efnis
ef rétt er skilið að mál
þetta yrði að sækja fyr-
ir dómstólum ef eygja
ætti nokkra von um að
greiðslurnar yrði inntar af hendi.
Það er erfitt að átta sig á hvers
vegna stofnunin gerir ekki það sem
einfaldast og réttast væri, að greiða
viðkomandi aðilum orlofið eins þegar
hefur verið gert gagnvart fyrrver-
andi samstarfsmönnum eftir að bæði
Héraðsdómur Suðurlands og Hæsti-
réttur dæmdi þeim í hag eftir mála-
ferli. Þurfa starfsmenn raunverulega
að fara með samsvarandi mál fyrir
dómstóla oftar en einu sinni og oftar
en tvisvar svo stjórnendur megi
fremur neyðast til að greiða starfs-
mönnum það sem þeim ber heldur en
gera það af fúsum og frjálsum vilja?
Þetta litla mál er þó aðeins angi af
stærri hlutum, þ.e.a.s. stefnumiðum
Stjórnar samtakanna almennt. Á
Skólaskrifstofu Suðurlands hafa á
undanförnum árum átt
sér stað mikil starfs-
mannaumskipti og
stöðug málaferli. Þegar
undirrituð kom umbeð-
ið til afleysingastarfa á
skrifstofuna í byrjun
árs 2000 ríkti uppnám
hjá starfsfólki vegna
þess að sérkennilega
hafði verið staðið að
tímabundinni ráðningu
forstöðumanns skrif-
stofunnar. Í stuttu máli
voru þar hvorki vönduð
né fagleg vinnubrögð
viðhöfð eins og reyndar
félagsmálaráðuneytið
gerði athugasemdir við.
Tveir starfsmenn, karl og kona, gáfu
kost á sér til starfans en í stað þess að
kynna þau bæði fyrir stjórninni form-
lega, var karlinn ráðinn án þess að
nafn hins umsækjandans væri getið í
fundargerðum.
Starfskonan sem hafði djörfung til
að bjóða sig fram til forstöðustarfans
kvartaði við framkvæmdastjóra og
stjórn Samtakanna og benti á hversu
ranglega hafði verið staðið að ráðn-
ingu afleysingarforstöðumannsins og
henni lítil virðing sýnd, en allt kom
fyrir ekki. Ákvörðunin hafði verið
tekin og hvorki stjórn né fram-
kvæmdastjóri vildu bakka með gjörð-
ir sínar til að ná fram réttlæti og sátt.
Starfskonunni var því nauðugur einn
kostur að leita ásjár kærunefndar
jafnréttismála. Kærunefndin taldi að
stjórn SASS hefði brotið lög og taldi
konuna hæfari til starfans. Beindi
nefndin þeirri ósk til stjórnar SASS
að bæta henni skaðann.
Því má við bæta að í kjölfarið á
þessu undarlega ráðningarferli for-
stöðumannsins var í raun búið að fyr-
irgera trausti starfsmanna til stjórn-
enda Samtakanna. Svo þegar
starfsmenn uppskáru ekki annað en
fálæti og óþýðleika framkvæmda-
stjóra og formanns stjórnar Skóla-
skrifstofu gagnvart tillögum um
nauðsyn þess að stuðla að breyting-
um og þróun á starfsemi Skólaskrif-
stofunnar, tók steininn úr. Fimm há-
menntaðar fagkonur sögðu upp
störfum sínum hjá skrifstofunni og
fluttu annaðhvort burtu úr bæjar-
félaginu eða hurfu til annarra starfa.
Sumir stjórnendur á landsbyggðinni
hefðu grátið minni atgervisflótta.
Sumir stjórnendur hefðu meira að
Opið bréf til stjórnar
Samtaka sunnlenskra
sveitarfélaga (SASS)
Guðrún
Einarsdóttir
Orlof
Enn ein málaferlin við
stjórn Samtaka sunn-
lenskra sveitarfélaga
eru bæði til óþurftar og
hreinasta óráðsía, segir
Guðrún Einarsdóttir,
í opnu bréfi.
FYRIR nokkru rit-
aði Haraldur Stur-
laugsson, fram-
kvæmdastjóri Har-
aldar Böðvarssonar hf.,
grein í Morgunblaðið
um auðlindagjald sem
fyrirhugað er að leggja
á sjávarútvegsfyrir-
tæki á Íslandi. Mikil
umræða hefur átt sér
stað um „réttlæti“ hvað
varðar aðgang að auð-
lindum landsins og
sýnist sitt hverjum.
Auðlindagjald á
sjávarútveg er það sem
pólitískur meirihluti
hefur orðið um á Alþingi og telja
menn að sú aðferð sé lausnin á þræt-
um um aðgang að fiskistofnunum.
Ekki bólar á sams konar lausnum
varðandi aðgang að öðrum auðlind-
um þjóðarinnar. Þegar auðlinda-
gjaldið verður lagt á er gert ráð fyrir
innheimtu um 2,2 milljarða króna af
sjávarútveginum í landinu og þrátt
fyrir að einhver breyting verði á öðr-
um gjöldum stendur eftir að veru-
legar fjárhæðir renna til ríkissjóðs
sem ný skattheimta. Svo nefnd séu
dæmi um þetta gjald þá blasir við að
á Akranesi verða innheimtar á ári
um 112 mkr., á Akureyri um 263
mkr., í Vestmannaeyjum um 216
mkr., í Fjarðabyggð um 109 mkr. og
á Ísafirði um 100 mkr. Af þessu má
sjá að þessi fimm byggðarlög munu
standa undir um 800 mkr. af þessari
skattheimtu og ekki verða þessi fjár-
munir nýttir til þróunarverkefna eða
uppbyggingar í fyrirtækjunum á
stöðunum.
Nú kunna einhverjir sem búa á
þessum stöðum að spyrja hvers
vegna í því sé fólgið svo mikið rétt-
læti að leggja á burðarása byggða-
laga þessar álögur – án þess að
nokkuð skili sér til
baka til þess sam-
félags. Réttlæti getur
verið afstætt hugtak og
það sem einn telur
réttlátt telur annar
ranglátt. Öllum er ljóst
að þau sveitarfélög
sem byggja á fiskveið-
um og fiskvinnslu
standa í öflugri varnar-
baráttu. Aðgerðir
stjórnvalda hafa með
ýmsum hætti – og ef til
vill af nauðsyn – tak-
markað aðgang að
fiskistofnum og þrýst á
um hagræðingu sem
hefur þýtt að fyrirtækjum hefur
fækkað og einingarnar orðið stærri.
Sú þróun hefur komið hart niður á
sjávarbyggðunum.
Nokkuð víst er að staðan í dag er
enginn endapunktur á þeirri þróun
sem verið hefur á liðnum árum og
enn má búast við því að fyrirtækjum
fækki og víst er að auðlindagjald
þrýstir þar á. Þá er sveitarstjórnum
ljós sú þróun að þrátt fyrir afbragðs
hafnir víða um land og uppbyggingu
þeirra þá fer löndunarstöðum fækk-
andi og nú vilja flestir landa frystum
fiski í Reykjavík eða Hafnarfirði.
Kann það að vera út frá sjónarmiði
útgerðarinnar hagkvæmara heldur
en að landa aflanum úti á landi og
aka með til útflutnings í Reykjavík.
Ekki telur ríkisstjórnin ástæðu til að
löndun auðlindarinnar á þeim stöð-
um kalli á sérstaka gjaldtöku og
vafalaust teldu þessar hafnir ekki
sanngirni í slíku fólgið. Úti á landi
standa heimamenn hins vegar ráða-
lausir yfir því að afla, sem fyrirtæki í
byggðarlögunum verða skattlögð
fyrir, sé landað á höfuðborgarsvæð-
inu og án þess að hann skili krónu til
viðkomandi sveitarfélags.
Byggðirnar utan höfuðborgar-
svæðisins sem byggja stóran hluta
afkomu sinnar á fiskveiðum og fisk-
vinnslu eru því í harðri varnarbar-
áttu og auðlindagjald ríkisins verður
ekki til að létta róðurinn heldur til að
gera stöðuna enn snúnari og verri.
Í grein Haraldar sem nefnd var
hér að ofan kemur fram sú hugmynd
að ríkið skili auðlindagjaldinu til
þeirra byggða þar sem gjaldið verð-
ur til. Í nafni réttlætis finnst mörg-
umtalsmönnum auðlindagjalds ekki
gott mál – en frá sjónarhóli lands-
byggðarinnar er sjálfsagt réttlætis-
mál – að svo verði.
Leggja mætti þetta auðlindagjald
í Jöfnunarsjóð sveitarfélaga og ætla
því hlutverk í framkvæmdum sveit-
arfélaga utan höfuðborgarsvæðisins.
Fyrst fiskistofnarnir eru sameign
þjóðarinnar og réttlæti byggist á að
skattleggja þau fyrirtæki sem sækja
í þess stofna og halda með því uppi
atvinnu á landsbyggðinni, þá er það
sjálfsögð krafa að þessir fjármunir
skili sér á þá staði sem búa þessa
fjármuni til. Margt hefur verið rætt
um byggðastefnu en fátt gert.
Helstu afrekin í byggðamálum hafa
verið fyrir atorku og dugnað heima-
fólks fremur en fyrir atbeina eða
stefnu stjórnvalda. Útlit er fyrir að
svo verði áfram og því er sjávar-
byggðunum utan höfuðborgarsvæð-
isins brýn nauðsyn að taka saman
höndum og verjast, en hluti af því er
að fá sanngjarna niðurstöðu í þeirri
nýju skattheimtu sem auðlinda-
gjaldið er.
Auðlindagjald
og byggðamál
Gísli Gíslason
Byggðastefna
Það er sjálfsögð krafa,
segir Gísli Gíslason, að
þessir fjármunir skili
sér á þá staði sem búa
þessa fjármuni til.
Höfundur er bæjarstjóri á Akranesi.
Gjafavara – matar- og kaffistell .
All ir verðflokkar.
- Gæðavara
Heimsfrægir hönnuðir
m.a. Gianni Versace.
VERSLUNIN
Laugavegi 52, s. 562 4244.
Stórhöfða 21, við Gullinbrú, s. 545 5500.
www.flis.is
netfang: flis@flis.is
lím og fúguefni
Nýjar
línur
á
nýjum stað
undirfataverslun
Síðumúla 3-5