Morgunblaðið - 15.08.2002, Blaðsíða 43

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. ÁGÚST 2002 43
ÞAÐ er áhugavert að skoða hvað
Íslendingar voru í miklum viðskipt-
um við lönd Evrópusambandsins
(ESB á síðasta ári. Rúmlega 73% af
öllum útflutningi þjóðarinnar og 62%
af öllum innflutningi þjóðarinnar er
til og frá ESB. Þegar næstu stækk-
un ESB er lokið nálgast þetta hlut-
fall á Íslandi 80% af inn- og útflutn-
ingi þjóðarinnar til ESB Í þessu
samhengi er áhugavert að skoða
hvort ekki væri skynsamlegt fyrir
Íslendinga að taka evruna upp sem
gjaldmiðil.
Mikilvægustu rök fyrir sameigin-
legum gjaldmiðli í Evrópu, þegar sú
hugmynd kom upp, var að auka hag-
sæld í löndum bandalagsins með því
að útiloka gengissveiflur á milli land-
anna. Fyrirtæki í inn- og útflutningi
innan ESB losna við gengisáhættu í
sínum rekstri og geta nú gert örugg-
ari áætlanir fram í tímann. Þetta
gerir það að verkum að efnahagslíf
landanna verður stöðugra, fjárfest-
ingar fyrirtækjanna verða markviss-
ari, vinnumarkaðurinn stöðugri og
hagsæld fólksins í löndunum eykst.
Hlutfall inn- og útflutnings af þjóð-
artekjum er hátt á Íslandi. Íslend-
ingar myndu hagnast hlutfallslega
meira en margar aðrar þjóðir sem nú
þegar hafa stigið það skref eða eru
að stíga það.
Rök númer tvö er skilvirkari sam-
keppni. Neytendur í Evrulandi eiga
auðveldara með að bera saman verð
milli landanna og geta keypt vöruna
þar sem hún er ódýrust. Þetta gerir
það að verkum að svæðaeinokun
verður síður möguleg. Markaðirnir
verða opnari, samkeppni eykst sem
aftur skilar sér í betra vöruverði til
neytenda.
Þriðju rökin eru þau að í Evru-
landi er vísitölubinding útlána bank-
ana ekki leyfileg og vextir auk þess
næstum því helmingi lægri en á Ís-
landi. Heimili og minni fyrirtæki
landsins myndu spara hundruð millj-
óna á ári hverju í vaxtakostnað. Ég
segi minni fyrirtæki vegna þess að
stærri fyrirtæki landsins og bank-
arnir fjármagna sig nú þegar í Evru-
landi. Þessi þáttur er helsta ástæðan
fyrir því að bankarnir og fulltrúar
þeirra sem eiga peningana í landinu
eru á móti upptöku evrunnar. Evru-
málið er ekki bara mál fyrir sérfræð-
inga, það snýst um tugi þúsunda
króna lægri vaxtakostnað á hvert
einasta heimili í landinu á ári hverju.
En það er nauðsynlegt að skoða
rök þeirra sem eru á móti upptöku
evrunnar vel og vandlega. Fyrir utan
hagsmunagæslu sparifjáreigenda og
bankanna eru helstu rökin gegn upp-
töku evrunnar þau að þá afsali þjóðin
sér valdi sínu til þess að aðlaga pen-
ingamagn í umferð og gengisstjórn-
un miklum sveiflum í efnahagslífinu.
Þar er fyrst og fremst horft til
sveiflna í sjávarútvegi. Það gleymist
í þeirri umræðu að íslensk sjávarút-
vegsfyrirtæki myndu hagnast til
lengri tíma á stöðugu gengi við
helsta útflutningsmarkað okkar
Evruland. Eina hagstjórnartækið
sem eftir situr í höndum íslenskra
stjórnmálamanna er þá útgjalda-
stjórnun. Auðvitað eru ráðamenn
alltaf tregir til þess að afsala sér
völdum. Margir telja réttilega, að
þetta komi ekki til með að farast ís-
lenskum stjórnmálamönnum í dag
vel úr hendi. En kjósendur eiga eftir
að velja sér fólk í framtíðinni sem
það treystir til þeirra verka.
Forsætisráðherra hefur réttilega
bent á að ef við tökum upp evruna
hefur hann ekki lengur í upp- og nið-
ursveiflu möguleika á því að fjar-
stýra genginu í gegnum flokksbræð-
ur sína hjá Seðlabanka Evrópu eins
og hann getur hér á landi. Það að
halda því fram að þá hellist yfir þjóð-
ina atvinnuleysi sam-
bærilegt við atvinnu-
leysi t.d. í Þýskalandi
(9–10%) er mikil ein-
földun á staðreyndum
málsins. Atvinnulífið í
Þýskalandi er stirt og
þungt í vöfum og
byggðist upp í fádæma
efnahagsuppsveiflu
sem stóð í áratugi
(deutsches Wirt-
schaftswunder). Þá
varð til þunglamalegt
skipulag á vinnumark-
aði sem erfitt hefur
verið að brjóta á bak
aftur og breyta. Þýskt
efnahagslíf þarf auk þess 8–10 ár í
viðbót til þess að jafna sig eftir að
hafa tekið við gjaldþrota efnahagslífi
Austur-Þýskalands árið 1990. Okkur
væri nær að skoða og
bera okkur saman við
lönd eins og Holland
þar sem atvinnulífið er
sveigjanlegra og þess-
vegna líkara íslensku
atvinnulífi.
Við Íslendingar
verðum að sætta okkur
við þá tilhugsun að við
getum ekki byggt okk-
ar gjaldeyristekjur um
ókomna framtíð á sjáv-
arútvegi. Við erum að
ganga þar á náttúru-
auðlind sem erfitt er að
reiða sig á, jafnvel þó
að við teljum í augna-
blikinu að okkur farist fiskveiði-
stjórnunin sérlega vel úr hendi. Þess
vegna er nauðsynlegt að aðaláhersla
verði lögð á það að búa öðrum út-
flutningsgreinum, s.s. þjónustu, iðn-
aði og ferðaþjónustu umhverfi sem
tryggir samkeppnishæfni þeirra um
ókomna framtíð. Mesta og stærsta
gæfuspor sem íslenska þjóðin steig á
síðari hluta síðustu aldar var að
ganga í ESS. Bæði neytendur og fyr-
irtæki hafa notið góðs af því. Næsta
skref sem við eigum að stíga er að
taka upp evruna sem gjaldmiðil hér á
landi. Við höfum nú þegar tekið upp
80% af laga og regluverki ESB.
Ákvörðun um fara í aðildarviðræður
kemur væntanlega fljótlega, jafnvel
þó að forsætisráðherra óski þess
heitt og innilega að innganga í Evr-
ópusambandið verði ekki kosninga-
mál í næstu alþingiskosningum.
Jón Jónsson
í Evrulandi
Pétur Óskarsson
Höfundur er rekstrarhagfræðingur
og starfar við ferðaþjónustu í
Þýskalandi.
ESB
Við getum ekki, segir
Pétur Óskarsson, byggt
okkar gjaldeyristekjur
um ókomna framtíð á
sjávarútvegi.
Viltu léttast
um 1-4 kíló á viku
Símar 557 5446 og 892 1739