Morgunblaðið - 22.08.2002, Blaðsíða 29

thlutfallið
inn 15.552
kin voru
ár er stað-
og per-
á mánuði.
sérstakur
af tekjum
þannig að
ss hóps er
? Jú, ekki
m bersýni-
katt hlut-
nig hærri
aðgreiðsl-
tíma. Það
ir sig að
aðgreiðsla
auðvitað
og aðrir
il breyst á
ígur ekki
na sögðu
við.
n
ægt hug-
hvað hver
fallslega í
skatt af heildartekjum sínum. Þótt
skatthlutfallið sé föst hlutfallstala
vill það oft gleymast að meðalskatt-
ur einstaklinga er stighækkandi í
tekjum. Vegna persónuafsláttarins
greiða hinir tekjuhærri hlutfallslega
meira af heildartekjum sínum í skatt
en hinir tekjulægri þó skatthlutfall í
staðgreiðslu sé hið sama fyrir alla og
breytir engu í þessu sambandi hvort
lagður sé á hátekjuskattur eða ekki.
Meðaltekjuskatturinn er nú á bilinu
0 og upp í það að nálgast 45,5% af af-
ar háum tekjum. Sem dæmi má
nefna að meðalskattur manns sem
hefur 100 þúsund krónur í tekjur á
mánuði er nú um 12,5%, þess sem
hefur 300 þúsund er tæp 30% og
þess sem hefur milljón á mánuði
tæpt 41%.
Sem fyrr segir hafa Félag eldri
borgara í Reykjavík, verkalýðsfélög
o.fl. bent á og gagnrýnt að skattleys-
ismörk hafi ekki hækkað í takt við
verðlag og segja að þar með hafi
skattbyrði launafólks með lágar
tekjur þyngst. Í þessu sambandi má
þó ekki gleyma að lækkun stað-
greiðsluhlutfallsins hefur sumpart
vegið upp á móti raunlækkun per-
sónuafsláttarins, staðgreiðsluhlut-
fallið var komið í nálega 42% árið
1996 en hefur farið lækkandi síðan.
Mörkin liggja við 138 þúsunda
króna mánaðartekjur
Ef við skoðum breytingar sem
hafa orðið á meðalskatti einstaklinga
síðustu fimm árin – algerlega án til-
lits til mögulegrar tekjutengingar,
frádráttar vegna lífeyrissjóðs-
greiðslna o.s.frv. – kemur á daginn
að lækkun staðgreiðsluhlutfallsins
frá árinu 1997 gerir meira en að
vega upp á móti raunlækkun per-
sónufrádráttarins hjá flestum venju-
legum launþegum, a.m.k. þegar mið-
að er við meðaltekjur hér á landi.
Meðalskattur einstaklings sem hafði
150 þúsund á mánuði vorið 1997 var
um 25,2% en væri nú 24,5% að gefn-
um óbreyttum raunlaunum.
Sá sem á hinn bóginn hafði 90 þús-
und í mánaðarlaun 1997 greiddi um
14,5% í meðalskatt en greiðir nú um
15,3% í meðalskatt. En hér er ekki
verið að tala um háar upphæðir, að
raungildi greiðir sá sem hafði 90
þúsund á mánuði árið 1997 tæpum
eitt þúsund krónum meira í skatt.
En hvar liggja þá mörkin? Jú, þeir
sem höfðu í kringum 112 þúsund í
tekjur árið 1997, jafngildi um 138
þúsunda króna nú, greiða sama með-
alskatt eða um 19,7%, m.ö.o. lækkun
tekjuskattshlutfallsins hefur alger-
lega vegið upp á móti raunlækkun
persónuafsláttarins. Því hefur með-
alskattbyrði á laun frá skattleysis-
mörkum og upp að 138 þúsundum á
núgildandi verðlagi hækkað frá
árinu 1997 og sá hópur því verr sett-
ur fyrir vikið.
Spurning um
pólitíska ákvörðun
Er þá ekki verið að auka á ójöfn-
uðinn með þessu? Með slíkum
spurningum eru menn farnir að fær-
ast hættulega nálægt því sem kalla
mætti pólitískt jarðsprengjusvæði.
Það er pólitísk ákvörðun hver skatt-
leysismörkin skuli vera og það er að
sjálfsögðu spurning um pólitíska
ákvörðun hvort þau skuli fylgja
verðbreytingum.
Einhverjum yrði væntanlega að
orði að verið væri að þyngja skatt-
byrði á þá sem síst skyldi. Aðrir
kynnu hins vegar að vera mjög sáttir
við þessa þróun og benda á að lengi
hafi það verið þannig að lítill hluti
skattgreiðenda hafi í reynd greitt
skatta til hins opinbera.
Athyglisvert væri að athuga í
þessu sambandi hvort hlutfall þeirra
sem greiða nettóskatta hafi hækkað
á undanförnum fimm árum.
Það viðhorf að sem flestir eigi að
greiða til samneyslunnar virðist
vera sterkara á meðal þeirra þjóða
sem við berum okkar gjarnan saman
við. Skattleysismörk hafa löngum
verið mun hærri hér en í öðrum
löndum OECD. Og einmitt vegna
hinna háu skattleysismarka er óvíða
innbyggð meiri jöfnun í skattkerfinu
en hér sem m.a. endurspeglast í stig-
hækkandi meðalskatti. Skattleysis-
mörk venjulegs launþega í Dan-
mörku losa til að mynda aðeins um
þrjátíu þúsund íslenskar krónur á
mánuði og þá tekur við staðgreiðslu-
hlutfall sem er hærra en Íslendingar
eiga að venjast. Auðvitað er skatt-
kerfi Dana flóknara en hér er lýst.
En engu að síður er útgangspunkt-
urinn sá að menn byrji tiltölulega
fljótt að greiða til samneyslunnar.
Og sem fyrr segir á þetta við um
miklu fleiri lönd en Danmörk.
En kannski er tekjuskattshlutfall-
ið og persónuafslátturinn alls ekki
helsta vandamálið eða hvort þessi
hópur eða hinn borgi örlítið meiri
skatta nú en fyrir fimm árum.
Þannig telur ASÍ að það séu ekki
óhóflegir skattar sem séu orsök þess
að margir sitji fastir í gildru
óbreytts ástands, þ.e. óbreyttra
rauntekna á tímum hækkandi launa.
„Það eru samspil tekjuskattskerfis-
ins og tekjutengingar barna- og
vaxtabóta sem er höfuðorsökin. Þeg-
ar tekjur lág- og millitekjufólks
hækka, hækka skattgreiðslur,
barnabætur lækka og vaxtabætur
sömuleiðis. Áhrifin geta verið mjög
mikil og allt að 62,34% fyrir ein-
stæða foreldra.“
yrði landsmanna á síðustu fimm árum

  

  






 

 
   
 

          






 % 




 
 

 



 






 



% 













  


 




      



  
     







arnorg@mbl.is
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. ÁGÚST 2002 29
i 160 þúsund krónur í laun vorið 1992 og
ddi þá tæpar 39.800 krónur á mánuði í
heildarlaunum. Laun Eiríks hafa hækkað í
r en ekki umfram það. Þau voru 178.800 vor-
ddi þá rúmar 49.600 krónur í skatt eða tæp-
um. Í vor voru laun Eiríks komin í 221.100
krónur í skatt eða 27% af heildarlaunum.
í heldur hagstæðari nú en fyrir fimm árum
fyrir áratug.
umaður og hafði 60.144 krónur á mánuði
2 og greiddi ekki tekjuskatt enda alveg á
Laun Gísla hafa hækkað í takt við verðlag og
hans 67 þúsund krónur í mánaðarlaun og
00 krónur í skatt eða 5,4% af heildarlaunum.
n með 83.115 krónur í mánaðarlaun og
ga sex þúsund í tekjuskatt eða 7,25% af heild-
kjumaður og hafði 300 þúsund í laun vorið
greiddi þá tæpar 95.600 krónur í skatt eða
um sínum. Laun Helga hafa hækkað í takt
en ekki umfram það. Laun Helga námu lið-
orið 1997 og Helgi var í hópi þeirra sem lentu
tekinn var upp 1993. Helgi greiddi þá rúm-
a eða 35,5% af heildartekjum sínum. Í vor
í tæpar 414.600 krónur og Helgi greiddi af
þar af 7% í hátekjuskatt af launum umfram
lskattbyrði hans var 33,8% þannig að skatt-
að nokkuð frá árinu 1997 en var þó hlutfalls-
árum.
ÆVILÍKUR ís-lenskra kvenna áað fá brjósta-krabbamein eru
um 10%, en meðal arfbera stökk-
breytingar í geninu BRCA2 eru
líkurnar hinsvegar um 40%. Þetta
er meðal efnis í nýrri grein tíu ís-
lenskra vísindamanna sem birtist í
vísindatímaritinu Journal of Med-
ical Genetics. Í fyrstu var álitið að
áhætta hjá arfberum á að fá
brjóstakrabbamein væri mun
meiri, eða yfir 80%. Heiti greinar
íslensku vísindamannanna er „The
Effect of a Single BRCA2 mut-
ation on Cancer in Iceland“ eða
„Áhrif einnar stökkbreytingar í
BRCA2 geni á krabbamein á Ís-
landi“. Höfundar greinarinnar eru
frá Krabbameinsfélagi Íslands og
frá Rannsóknastofu í frumulíf-
fræði á Rannsóknastofu Háskól-
ans í meinafræði. Þau Hrafn Tul-
inius fyrrverandi prófessor í
heilbrigðisfræði og fyrrverandi yf-
irlæknir Krabbameinsskrárinnar,
Jórunn Erla Eyfjörð yfirmaður
erfðarannsóknarstofu Krabba-
meinsfélagsins og dósent við
læknadeild Háskóla Íslands og
Laufey Tryggvadóttir faralds-
fræðingur og framkvæmdastjóri
Krabbameinsskrárinnar ræddu
við blaðamann um helstu niður-
stöður rannsóknarinnar.
Aðeins fundist ein stökk-
breyting í BRCA2-geninu hér
Þau segja að tilgangur rann-
sóknarinnar hafi verið að kanna
líkur á ýmsum krabbameinum í
ættingjum brjóstakrabbameins-
sjúklinga sem höfðu stökkbreyt-
ingu í geninu BRCA2 og bera þær
saman við líkur þjóðarinnar á
krabbameinum. Einnig að gera
hið sama við ættir þeirra sjúklinga
sem ekki höfðu stökkbreytinguna
en í rannsókninni voru alls raktar
ættir 995 sjúklinga sem greinst
höfðu með brjóstakrabbamein á
árunum 1910 til og með 1985. Í
sjúklingahópnum voru 90 arfberar
íslensku stökkbreytingarinnar í
BRCA2 geninu, en á Íslandi hefur
aðeins fundist ein stökkbreyting í
þessu stóra geni sem tengist
brjóstakrabbameini, en í flestum
öðrum löndum finnast fjölmargar
stökkbreytingar í geninu. Þetta
gerir rannsóknir á afleiðingum
stökkbreytingarinnar einfaldari á
Íslandi en víðast hvar annars stað-
ar.
Hrafn segir að það sem ein-
kenni þessa rannsókn og geri hana
ábyggilegri heldur en margar aðr-
ar sé í fyrsta lagi að þegar ættvís-
arnir 995 voru valdir var þess gætt
að úrtakið gæfi rétta mynd af ís-
lenskum brjóstakrabbameins-
sjúklingum og að ekki væri valið
þannig að um óvenjumikla ættar-
sögu væri að ræða. Laufey bætir
við að erlendu rannsóknirnar sem
sýnt hafi fram á mun hærri áhættu
hafi margar hverjar verið skekkt-
ar þar sem rannsóknaraðilar
höfðu ekki annan efnivið en valdar
ættir sjúklinga þar sem óvenju-
mikið var um brjóstakrabbamein.
Öll gögn dulkóðuð áður
en úrvinnsla hófst
Hrafn segir að ein mikilvæg nið-
urstaða rannsóknarinnar sé að þó
að áhætta á sjúkdómnum sé aukin
hjá arfberum sé einnig um fjöl-
skyldugengi að ræða hjá ættingj-
um sjúklinga sem ekki eru arfber-
ar íslensku stökkbreytingarinnar í
BRCA2.
„Aðrar mikilvægar niðurstöður
rannsóknarinnar eru þær að við
sýnum að ættingjar arfbera eru í
aukinni áhættu á að fá krabba-
mein í nýru og krabbamein í
blöðruhálskirtil og eggjastokka.
Auk þess fundum við tengsl við
krabbamein í nýrum og krabba-
mein í maga.“ Einnig segir hann
að söfnun upplýsinga hafi staðið
yfir í tæp 30 ár, en hún hófst árið
1972, og að í ættunum komi fyrir
tæplega 60.000 einstaklingar,
karlar og konur.
Hrafn, Jórunn og Laufey benda
á að öll gögn hafi verið dulkóðuð
áður en úrvinnsla hófst þannig að
rannsakendur vissu ekki um
hvaða einstaklinga var að ræða.
Þau segja að tilgangur rann-
sókna sem þessarar sé að auka
skilning á eðli krabbameina. Enn
vanti talsvert upp á að við skiljum
ferli krabbameinsmyndunar.
Jafnframt segja þau að því betri
skilning sem við öðlumst, því lík-
legra sé að hægt verði að þróa
nýja og betri möguleika á meðferð
sjúklinga eða til forvarna. Vitn-
eskja um að meðaláhættan sé þó
ekki meiri en 40% nýtist hins veg-
ar beint við erfðaráðgjöf. Jórunn
bætir við að í framtíðinni verði
væntanlega hægt að laga meðferð
brjóstakrabbameinssjúklinga
meira að hverjum einstaklingi fyr-
ir sig.
Laufey bendir á mikilvægi sam-
starfs erfðafræðinga á rannsókna-
stofu Krabbameinsfélagsins og
faraldsfræðinga við Krabbameins-
skrána. „Slíkt samstarf er algengt
erlendis og þetta góða samstarf
hefur þegar skilað dýrmætum nið-
urstöðum. Krabbameinsfélag Ís-
lands hefur gert þessar rannsókn-
ir mögulegar,“ segir Laufey.
Áhrifin missterk
eftir ættum
Jórunn segir að sá breytileiki
milli ætta sem komið hafi í ljós
þegar áhrif stökkbreytingarinnar
í BRCA2 geninu voru skoðuð hafi
komið á óvart. „Í sumum ættum
eru áhrifin mjög sterk en þau eru
mun minni í öðrum ættum. Einnig
er tíðni annarra krabbameina í
ættum mjög breytileg, sem dæmi
má nefna blöðruhálskirtilskrabba-
mein. Ein breyting af sama upp-
runa sem er eldri en landnám Ís-
lands hefur þannig misjöfn áhrif
eftir ættum. Þessi ólíka birtingar-
mynd bendir til þess að áhrif um-
hverfis og annarra gena séu mun
mikilvægari en talið var fyrst eftir
að BRCA stökkbreytingarnar
voru einangraðar,“ segir Jórunn.
Morgunblaðið/Jim Smart
Laufey Tryggvadóttir, Hrafn Tulinius og Jórunn Erla Eyfjörð eru meðal vísindamannanna sem standa
að greininni sem birtist nýverið í vísindatímaritinu Journal of Medical Genetics.
Áhætta á brjóstakrabba-
meini hjá arfberum
minni en áður var talið
10 íslenskir vísindamenn birtu nýlega grein í þekktu
vísindatímariti um rannsóknir sínar á brjóstakrabbameini.
Þar kemur meðal annars fram að ævilíkur meðal arfbera
stökkbreytingar í geninu BRCA2 á að fá brjóstakrabbamein
eru um 40%, en í fyrstu var álitið að áhættan hjá arfberum
væri yfir 80%. Hrafn Tulinius, Jórunn Erla Eyfjörð og
Laufey Tryggvadóttir eru meðal höfunda greinarinnar.
Ný vísindagrein um áhrif einnar stökkbreytingar
í BRCA2-geni á krabbamein á Íslandi