Morgunblaðið - 23.08.2002, Síða 24

UMRÆÐAN
24 FÖSTUDAGUR 23. ÁGÚST 2002 MORGUNBLAÐIÐ
TIL að skilgreina flókið við-
fangsefni, er ágætt að „fókusa“
mál úr annarri nýrri átt því það
eru sex hliðar á teningnum. Við
setjum fiskifræði Hafrannsókna-
stofnunar á hlið 1 á teningnum
enda fá þau fræði ekki hærri ein-
kunn. Skoðum svo fleiri hliðar.
Handfærarall
Á aðra hlið teningsins má nýta
ágætar heimildir LÍÚ um mikinn
afla handfærabáta sem viðmiðun í
„handfærarall“. Með eldri mæling-
araðferð Hafrannsóknastofnunar –
„Aldurs-afla-aðferð“ (WP grein-
ing) þýðir mikill afli = stór þorsk-
stofn. Svipaðir krókar eru á hand-
færum í dag og fyrir 25 árum og
tölvuvindur í dag vinda álíka hratt
og Elektra handfæravindur fyrir
25 árum. Afli á handfæri á tíma-
einingu er samt margfalt meiri í
dag en hann var fyrir 25 árum.
(Hve miklu meiri?) Hraði báta til
og frá fiskimiðum kemur afla á
tímaeiningu – á fiskimiðum – ekk-
ert við. Fagleg niðurstaða WP-
greiningar getur ekki orðið önnur
en að þorskstofninn sé a.m.k.
helmingi stærri í dag, en hann var
1975 (varlega áætlað). Þá var
stofninn um 900 þúsund tonn og er
þá um 1.800 þúsund tonn í dag –
samkvæmt „handfæraralli“ LÍÚ,
með WP greiningu.
Línurall
Á þriðju hlið teningsins förum
við í „línurall“ – með WP grein-
ingu. Afli á línubala (420 króka)
hefur aldrei verið
meiri í Íslandssögunni
en síðustu ár. Sam-
kvæmt línuralli er
þorskstofninn því, –
sá stærsti í Íslands-
sögunni. Aukin tækni
við línuveiðar hefur
einhver áhrif, (betri
krókar og segulnagl-
ar), en á móti kemur
að línan er úr mun
sterkari gerviefnum
og oftar dregin hrað-
ar á en áður. Við það
slitnar þorskur meira
af, – einkum stærstu
og þyngstu þorskarn-
ir þegar dregið er í
veltingi. Tækni við
línuveiðar má því telja álíka og
fyrir 25 árum, – en afli á hvern
línubala er sá mesti í Íslandssög-
unni = stærsti þorskstofn í Ís-
landssögunni ( WP greining).
Þetta styður niðurstöðu úr hand-
færaralli LÍÚ að þorskstofninn
geti verið um 1.800 þúsund tonn í
dag – varlega áætlað með þessari
aðferð.
Togararall
Fjórða hlið teningsins er þá að
velta fyrir sér, – hvers vegna tog-
ararall Hafrannsóknastofnunar og
LÍÚ kemur svo illa út í mælingu
undanfarin ár. Skýring er til, – ef
menn vilja leita. Það finnst ekkert
nema leita að því, – „leitið og þér
munuð finna“ er enn í gildi.
Líkleg skýringin á rýrum afla í
togararalli, er að
þorskstofninn hafi
dreift sér um land-
grunnið í ætisleit.
Fyrir því eru margar
afar sterkar röksemd-
ir. Fyrsta og sterk-
asta röksemdin er
niðurstaða um „línu-
rall“. Þorskur fæst nú
á línu úti um allar
trissur, – þar sem
hann fékkst ekki áður,
og í langtum meira
magni! Horaður
þorskur, víða kringum
Ísland styður þetta
sjónarmið enn frekar.
Væri þorskstofninn í
reynd í sögulegu lág-
marki, – þá væri afli á línu líka í
sögulegu lágmarki, – ekki satt?
Ef engan mat væri að fá í há-
deginu á Skúlagötu 4 – þá færi
starfsfólk auðvitað út úr húsinu í
hádeginu og keypti sér pylsu með
öllu hjá SS í Hafnarstræti, – eða
eitthvað annað í nágrenninu.
Starfsmenn Hafró myndu þannig
dreifast í ætisleit um bæinn í há-
deginu og sanna kenninguna sam-
stundis! Þarf að „rannsaka“ svo
augljósa hluti?
Týndur þorskur og glataðar
væntingar WorldCom
Skýringin Hafrannsóknastofn-
unar um „ofmat“ á 600 þúsund
tonnum fyrir tveim árum er ein-
hver ábyrgðarlausasta tilgáta út í
loftið sem sett hefur verið fram í
Íslandssögunni. Fyrir tilgátu þess-
ari eru engar röksemdir. Engar.
Það er því skylda LÍÚ og annarra
(fjölmiðla líka) að fjalla betur og
faglegar um um hvað hafi orðið um
þessi týndu 600 þúsund tonn af
þorski. Núverandi ástand er gjör-
samlega óþolandi. Sjórinn fullur af
hungruðum þorski, – fyrir framan
nefið á þessum svokölluðu „fag-
mönnum“ en samt er þorskurinn
ekki til! Svo er þessi endaleysa lát-
in viðgangast!
Einhver hluti af þorskinum hef-
ur að öllum líkindum drepist
vegna þess að við veiddum of lítið
(einkum kynþroska hluti stofnsins)
Það vantar einmitt stóran þorsk í
„bókhald“ Hafrannsóknastofnunar
sem rökstyður þá þetta sjónarmið.
Sé hungur hjá þorskstofninum –
verðum við annaðhvort að veiða
meira af þorski eða þá að gefa
þorskinum fóður sem er ekki
framkvæmanlegt. Þá er bara eftir
möguleikinn um að veiða meira.
Það er og verður niðurstaðan.
Mistök í fiskveiðistjórn virðast
hafa leitt til þess að það týndust
um 600 þúsund tonn af þorski fyrir
tveim árum. Sett markmið tókst
ekki og þess vegna átti löngu að
vera byrjuð umræða um breyttar
áherslur – í ljósi þess að fyrri
áform mistókust. Verðmæti í
brostnum væntingum reiknað á
kvótasöluverði LÍÚ 1.000 kr/kg er:
600 þús Tn x 1.000 kr/kg = 600
milljarðar ísl. kr.
Þetta er sama upphæðin, – í
glötuðum væntingum um „árangur
í fiskveiðistjórn“, – og glataðar
væntingar um símabisness hjá
hluthöfum WorldCom (607 millj-
arðar, forsíðu Mbl. 10 ágúst sl.).
Er þá nema von að maður
spyrji: hvers vegna varð allt sjóð-
andi vitlaust út af þessum brostnu
væntingum í WorldCom, – en hér-
lendis komast menn upp meða að
ástunda feluleik um „ofmat“? Sum-
ir láta svo eins og ekkert hafi
breyst, – þegar frávik frá settu
markmiði er ekki nema 600 þús-
und tonn af þorski, – 600 millj-
arðar! Meira að segja finnast
menn á Íslandi sem enn monta sig
erlendis af „bestu fiskveiðistjórn í
heimi“ og selja fræðibækur sem
uppskriftinni í erlendum Háskól-
um, – á fullu verði og ferðast um
að SagaClass með fíniríið í fartölv-
unni!
Ef WorldCom hefði glatað vænt-
ingum í þorski, – en ekki síma-
bissness, – væri þá sem sagt allt í
lagi? Bara „ofmat“! Getur kannski
einhver snillingurinn sent World-
Com uppskriftina – hvernig eigi að
reikna út svona almennilegt „of-
mat“ – og skorið þá niður úr snör-
unni?
Kristinn
Pétursson
Fiskveiðistjórnun
Verðmæti í brostnum
væntingum reiknað
á kvótasöluverði LÍÚ er
um 600 milljarðar, segir
Kristinn Pétursson,
eða svipaðar upphæðir
og hjá hluthöfum
WorldCom.
Höfundur er fiskverkandi.
kristinn@gunnolfur.is
Glataðar væntingar –
í þorski og WorldCom?
ÞAÐ VAR fróðlegt
að taka þátt í hring-
borðsumræðu um ofan-
greint efni með frú
Vike-Freiberga, for-
seta Lettlands, í Þjóð-
menningarhúsinu 12.
ágúst s.l. Forsetinn
gerði þar grein fyrir
fyrirætlunum Letta um
aðild að NATO og Evr-
ópusambandinu. Var í
umræðunni m.a. spurst
fyrir um „Evrópuher“
og hvort ekki mætti líta
svo á, að þátttaka í
sameiginlegri öryggis-
og varnarmálastefnu
ESB myndi rekast á
skuldbindingar í NATO og veikja
það samstarf. Ekki taldi forsetinn
svo vera, né heldur ESB-aðild verða
til neins trafala í samstarfi Lettlands
sem aðildarríki í NATO við hlutlausu
ríkin í ESB, sem verða væntanlega
áfram utan Atlantshafsbanda-
lagsins. Gaf hún þær athyglisverðu
upplýsingar að Austurríki, Svíþjóð
og Finnland veittu Lettlandi aðstoð í
varnarmálum, m.a. með því að láta
þeim í té hergögn. Allt væri þetta í
fullu samráði við Atlantshafs-
bandalagið og hefðu þeir Robertson
lávarður, aðalframkvæmdastjóri
þess og Ralston, yfirhershöfðingi,
nýlega verið í Riga til viðræðna.
Lettar sýna að hugur fylgir máli með
að verja 2% þjóðarútgjalda til varn-
armála, taka upp tilheyrandi staðla
og stjórnunarfyrirkomulag NATO
og að senda herlið til þátttöku í frið-
argæsluátakinu í Bosníu og Kosóvó.
Forseti Lettlands tók fram, að sam-
starf Evrópuríkja í varnarmálum
væri aðeins af hinu góða fyrir Atl-
antshafsbandalagið
enda hefðu Bandaríkin
mjög hvatt til þess.
Þetta hefði hún sann-
reynt í viðræðum í
Washington og Ottawa.
Ummæli forsetans
skýrast af þróuninni í
öryggis- og varnarsam-
starfi Evrópusam-
bandsins og samskipt-
um þess við NATO hin
síðustu ár. Þess má
geta til sögulegs fróð-
leiks, að fyrsta alvöru-
tilraunin um Evrópu-
samstarf eftir stríðið
var einmitt um stofnun
varnarbandalags, sem
ekki náði fram að ganga, en í kjölfar
þess, árið 1957, var það að sömu að-
ilarnir, sex-veldin svokölluðu, gerðu
Rómarsáttmálann um stofnun Evr-
ópusambandsins núverandi. Grunn-
urinn að varnarsamstarfi Evrópu-
ríkja við Bandaríkin er Vestur-
Evrópusambandið (VES), sem varð
til árið 1954 þegar Ítalía og Sam-
bandslýðveldið Þýskaland urðu
aðilar að Brusselsamningi Breta,
Hlutverk
smærri ríkja
í NATO
Einar
Benediktsson
Bandalag
Smærri ríkin í
NATO, segir Einar
Benediktsson, geta
vissulega gegnt mik-
ilvægu hlutverki á
eigin forsendum.
Í BYRJUN sumars
voru birtar auglýsingar
í Morgunblaðinu þar
sem Harpa Sjöfn og
Reykjavíkurborg sögðu
„veggjakroti stríð á
hendur“. Mála átti yfir
„ósómann“ með mörg
hundruð lítrum af
Hörpu Sjöfn málningu
og afrakstur erfiðisins
átti að vera hrein og fal-
leg borg. Það voru ekki
margir sem kipptu sér
upp við þessar yfirlýs-
ingar Reykjavíkur-
borgar og Hörpu Sjafn-
ar enda eru raddir sem
þessar ekkert nýjar af
nálinni. Umrætt „veggjakrot“ er
gjarnan kallað „veggjalist“ eftir
hentisemi en ég hef kosið að kalla
þetta fyrirbæri „graff“ vegna hlut-
leysisins sem felst í því orði.
Það graff sem finnst einna helst
hér á landi er hluti af þeirri hipp hopp
menningu sem hefur sprottið upp á
Íslandi síðastliðin ár.
En þeir menn sem eru
fróðastir í þeim málum
vita vel að hipp hoppið
samanstendur af fjór-
um grundvallaratrið-
um, það er að segja
graffi, rappi, plötusnúð-
um og break-dansinum.
Graffið er því stór hluti
af þessari borgarmenn-
ingu sem lifir góðu lífi
hér á landi sem og ann-
ars staðar í heiminum.
Undirflokkar hipp
hopp graffsins eru þrír,
tagg, bombur og pís
(dregið af enska orðinu
master piece) og er það
allt saman hluti af sömu sneið, eitt er
til vegna tilstuðlanar annars og má
segja að þessir þrír þættir séu órjúf-
anleg heild sem skapa fyribærið
graff.
Fram að þessu hafa graff og graff-
arar átt sinn hlut í að gera menning-
arnóttina að skemmtilegum viðburði.
Sem dæmi voru reynslumeiri graff-
arar á menningarnóttinni í fyrra að
kenna þeim yngri og óreyndari ýmis
handbrögð tengd greininni, einnig
mátti sjá þá skreyta veggi í porti Ný-
listasafnsins svo eitthvað sé nefnt.
En í dag er öldin önnur og stríð hefur
verið háð. Í ár voru graff uppákomur
ekki auglýstar þó svo að graffararnir
væru virkir þátttakendur á menning-
arnóttinni og sýndu hæfni sína til
dæmis á veggjum Gallerí Rifs. Fyrir
hinn almenna borgara gæti afstaða
borgarinnar til þessa fyrirbæris ver-
ið nokkuð óljós. Er Reykjavík með
eða á móti graffi?
Gróflega skilgreiningu á graffi
mætti útfæra sem tímabundna merk-
ingu á vegg sem oftar en ekki er al-
menningseign. Merkingin fær að
vera í friði uns annar graffari kemur
og málar yfir hana. Graffið er því
næst lifandi fyrirbæri, það stoppar
ekki lengi við og endurnýting pláss-
ins er stöðug. Graffarar þvælast oftar
en ekki með málingardollu samhliða
spreybrúsunum til að mála yfir göm-
ul verk svo að ný fái að njóta sín. Nú
hafa Reykjavíkurborg og Harpa
Sjöfn bæst í hópinn og sparar þar af
leiðandi gröffurum mikinn tíma, pen-
ing og fyrirhöfn þar sem þeir þurfa
ekki að mála yfir myndirnar sjálfir.
Enda hafa glöggir menn séð að graff-
ið er ekki minna áberandi í sumar en
það var í fyrrasumar eða sumarið þar
áður.
Því má segja að Reykjavíkurborg
og Harpa Sjöfn séu virkir þátttak-
endur í að halda graffinu lifandi hér í
borg. Takk fyrir „Fröken Reykjavík“
þú ert svo sannarlega menningar-
borg!
Með eða á móti
menningu
Marín
Þórsdóttir
Höfundur er mannfræðingur.
Graff
Graff og graffarar áttu
sinn hlut í, segir Marín
Þórsdóttir, að gera
menningarnóttina að
skemmtilegum viðburði.
Toppárangur
með
þakrennukerfi
þakrennukerfi
Fagm
enns
ka
í
fyrir
rúmi
BLIKKÁS EHF.
SKEMMUVEGUR 36
200 KÓPAVOGUR
SÍMI 557 2000 - FAX 557 4111
Söluaðilar um land allt
Brúðargjafir
Mörkinni 3, s: 588 0640
Opið mánudag-föstudags 11-18.
Lokað á laugardögum í sumar
Ísskálar frá
Kr. 4.290