Morgunblaðið - 15.09.2002, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 15. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
TENGIGRIND
Hentugt í sumarbústaðinn!
Fyrir 80m2 rými miðað við 75-35°c
hitaveitu 70-30°c hringrásarkerfi
og 30% frostlög.
Breiddin er 65cm og hæðin 75cm
Heildsala - Smásala
VATNSVIRKINN ehf
Ármúla 21 · Sími 533 2020
www.vatnsvirkinn.is
„FISKVIÐSKIPTI við Þjóðverja hafa
vaxið mjög á undanförnum aldarfjórð-
ungi og í dag eru þau rekin á föstum
grunni þótt segja megi að þau hafi
dalað aðeins í seinni tíð,“ segir Krist-
ján Hjaltason, framkvæmdastjóri SH
þjónustu, en Kristján bjó ásamt fjöl-
skyldu sinni í Þýskalandi í þrettán ár,
frá 1986–1999. Hann bjó í Hamborg í
ellefu ár þar sem hann vann fyrir
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna og
síðan starfaði hann sjálfstætt í tvö ár í
Köln. „Mér fannst mjög gott að búa og
starfa í Þýskalandi og almennt held ég
að bæði veðrið og Þjóðverjar eigi vel
við okkur. Þjóðverjar tóku mjög vel á
móti okkur og eignuðumst við marga
góða vini. Hamborg er að sama skapi
skemmtileg og góð borg, sem hefur
upp á allt að bjóða sem stórborg.“
Að mati Kristjáns hafa viðskipti Ís-
lendinga við Þjóðverja verið farsæl
enda sé margt líkt með
þjóðunum. „Þeir taka Ís-
lendingum vel. Þeir
koma ekki síður hreint
fram og eru traustsins
verðir. Mér var fljótlega
kennt að ekki þyrfti
endilega skriflega
samninga við við-
skiptamenn í Hamborg
því ef þeir staðfestu
eitthvað munnlega eða
með handsali, stæði
það. Þetta reyndist rétt.
Þeir eru pottþéttir og
standa við orð sín.
Landhelgin hafði áhrif
Fiskútflutningur frá Íslandi til
Þýskalands fór að vaxa til muna eftir
að íslenska landhelgin var færð úr 50
sjómílum í 200 mílur árið 1975. Sú að-
gerð varð til þess að
Þjóðverjar misstu sín
veiðiréttindi við Íslands-
strendur, en fram að
þeim tíma höfðu þýsk
skip veitt 30–35 þúsund
tonn af karfa árlega við
landið eða svipað magn
og íslensk skip veiddu.“
Eftir 200 mílna útfærsl-
una, gáfu Þjóðverjar
fljótt eftir enda gerðu
þeir sér grein fyrir því
að þeirra framtíð var
ekki í fiskveiðunum sjálf-
um, heldur miklu fremur
í vinnslu og mat-
væladreifingu. Þeir sneru sér að því
að byggja upp gott samband við Ís-
lendinga til að tryggja að þeir fengju
áfram fiskinn frá okkur sem þeir og
fengu. Við tókum við karfaveiðum
Þjóðverjanna með þeim afleiðingum
að karfaveiði Íslendinga tvöfaldaðist á
tveimur til þremur árum. Þetta kom
sér auðvitað mjög vel fyrir okkur, en
Þjóðverjar héldu hinsvegar áfram að
fá karfa af Íslandsmiðum, ýmist beint
á uppboðsmarkað eða að einhverju
leyti unninn. Stærstu fiskréttaverk-
smiðjur Evrópu er að finna í Þýska-
landi og eru Þjóðverjar nú stórir kaup-
endur hráefnis, sem þeir vinna úr
fullunna vöru til dreifingar bæði innan
og utan Þýskalands.“
Markaðshlutdeild Íslands dalar
Af Íslendingum kaupa Þjóðverjar
aðallega karfa og ufsa, en að sögn
Kristjáns hefur markaðshlutdeild Ís-
lendinga dalað heldur að undanförnu
með tilkomu Alaska-ufsa frá Rúss-
landi og Kína. Hvað varðar framtíð-
arþróunina, segist Kristján telja að
Kristján Hjaltason, framkvæmdastjóri hjá SH
Koma hreint fram og eru traustsins verðir
„SAMSKIPTI Íslendinga og Þjóð-
verja hafa verið afar farsæl í gegn-
um tíðina og finnst mér bera hæst
hversu fjölbreytt þau hafa verið.
Samskipti þjóðanna, sem eru allt í
senn á sviði stjórnmála, menning-
ar, verslunar og viðskipta, standa
á aldagömlum merg auk þess sem
almennur áhugi á Íslandi virðist
hafa ríkt í Þýskalandi lengi. Mér
hefur í það minnsta fundist sem
forystumenn í stjórnmála-, menn-
ingar- og viðskiptalífi Þjóðverja
þekki meira til Íslands en algengt
er hjá forystumönnum margra
annarra Evrópuþjóða,“ segir Ólaf-
ur Davíðsson, ráðuneytisstjóri í
forsætisráðuneytinu, en hans
fyrstu kynni af Þýskalandi voru
árið 1957 þegar hann var sendur
þangað í fjóra mánuði til sum-
ardvalar til kunningjafólks for-
eldra sinna. „Ég fann þá strax fyr-
ir þessum mikla Íslandsáhuga og
velvilja í garð Íslendinga. Þetta
fann ég líka mjög vel á námsárum
mínum í Heidelberg og Kiel á ár-
unum 1962–1969. Það var gott að
vera Íslendingur í Þýskalandi. Í
seinni tíð hef ég svo farið nokkrum
sinnum til Þýskalands til að tala
um efnahags- og stjórnmál á
mannamótum á vegum Íslendinga-
félaga sem yfirleitt eru vel sótt af
Þjóðverjum. Það er heldur enginn
vafi á því að Þjóðverjar hafa oft
verið okkur hliðhollir. Til að
mynda tel ég að í EES-samning-
unum hafi það komið fram oftar en
einu sinni að Þjóðverjar voru betri
en enginn þegar leysa þurfti erfið
mál,“ segir Ólafur.
Í ár er hálf öld liðin frá því að
Ísland og Þýskaland tóku upp
stjórnmálasamband. Af því tilefni
ætlar Þýsk-íslenska verslunarráðið
ásamt sendiráði Þýskalands í
Reykjavík að minnast tímamót-
anna með umfangsmikilli kynningu
á vörum, þjónustu og menningu.
Efnt verður til þýskra daga víðs-
vegar á höfuðborgarsvæðinu dag-
ana 19.–22. september þar sem ná-
lega tuttugu þýsk fyrirtæki og
íslenskir umboðsmenn þeirra ætla
að kynna þýskar framleiðsluvörur
og bregða ljósi á sögu þýskrar
tækni undangengin 50 ár. Meðal
annarra viðburða má nefna þýskt
brúðuleikhús í Salnum í Kópavogi,
hátíðarsýningu þýska ballett-
flokksins Folkwangtanzstudio frá
Essen í Borgarleikhúsinu og
hljómlistarmenn. Þýskum dögum
lýkur næsta sunnudag með kosn-
ingavöku í Tjarnarsal Ráðhússins
frá kl. 15.00–18.00, en þann dag
kjósa Þjóðverjar til þings og verð-
ur þar boðið upp á beina útsend-
ingu frá þýska sjónvarpinu.
Þýsk gæði í 50 ár
Í tengslum við þessi tímamót
verður í dag, sunnudag, afhjúp-
aður minnisvarði um drukknaða
þýska sjómenn og íslenska björg-
unarmenn. Minnisvarðanum hefur
verið fundinn staður í Vík í Mýr-
dal. Áhugamenn um þýska og ís-
lenska sjósóknarsögu hafa unnið
að þessu verkefni í samvinnu við
þýsk og íslensk söfn, en smíði
minnisvarðans og uppsetning er
fjármögnuð af fyrirtækjum og ein-
staklingum. Um eitt þúsund þýskir
sjómenn týndu lífi við Íslands-
strendur á árunum 1898–1952.
Óþarft er að rekja í löngu máli
náin tengsl Þýskalands og Íslands
í gegnum tíðina, hvort heldur er á
sviði viðskipta, ferðaþjónustu eða
menningarmála. Þýsk-íslenska
verslunarráðið vonast til að þýskir
dagar geti orðið til þess að treysta
þessi tengsl enn frekar í sessi, að
sögn Kristínar S. Hjálmtýsdóttur,
framkvæmdastjóra Þýsk-íslenska
verslunarráðsins, en meðal þeirra
íslensku fyrirtækja, sem koma
munu við sögu á þýskum dögum
undir yfirskriftinni „þýsk gæði í 50
ár“, eru: Allianz Ísland-söluum-
boðið, Ásbjörn Ólafsson, B&L, Bíl-
heimar, Bræðurnir Ormsson, Edda
miðlun, Eimskipafélag Íslands,
Eirvík, Flugleiðir, Háess, Hekla,
Pfaff, Borgarljós, Ræsir og Smith
& Norland.
Hálfrar aldar stjórnmálasam-
bandi þjóðanna tveggja var fagnað
í Þýskalandi í apríl síðastliðnum
með hátíð í Berlín undir yfirskrift-
inni „Islandhoch“. Gerhard Schrö-
der, kanslari Þýskalands, og Davíð
Oddsson forsætisráðherra opnuðu
hátíðina á afmælisdegi Halldórs
Laxness og stóð Þýsk-íslenska
verslunarráðið þá fyrir lokuðum
hádegisverðarfundi í Berlín þar
sem Davíð Oddsson ávarpaði val-
inn hóp forsvarsmanna úr þýsku
stjórnmála- og viðskiptalífi.
Mikilvægasta viðskiptalandið
Ísland og Þýskaland geta rakið
upphaf viðskipta sinna allt aftur á
miðja 15. öld. Á Íslandi sóttust
Þjóðverjar einkum eftir lýsi og
skreið, en keyptu auk þess brenni-
stein, vaðmál, gæru, æðardún og
fálka. Til Íslands voru fluttar mat-
vörur, tjara, timbur til smíða, járn-
vörur, álnavara og bjór. Á 17. öld
voru oft tíu til tuttugu skip sam-
tímis á siglingu á milli Hamborgar
og Íslands þannig að um umtals-
verð viðskipti hefur verið að ræða
ef tekið er tillit til mannfjölda og
lífskjara á Íslandi á þeim tíma.
Viðskipti landanna hafa aukist
jafnt og þétt í gegnum tíðina og
við upphaf seinni heimsstyrjald-
arinnar árið 1939 nam innflutn-
ingur frá Þýskalandi liðlega 16%
af heildarinnflutningi Íslendinga.
Á síðustu árum hefur hlutfall þetta
verið í kringum 12%, en í verð-
mætum talið fluttu Íslendingar inn
vörur frá Þýskalandi fyrir 27 millj-
arða króna. Útflutningur Íslend-
inga til Þýskalands nam á hinn
bóginn í fyrra 29,3 milljörðum
króna sem er 14,9% af okkar heild-
arútflutningi.
Í dag er Þýskaland því mik-
ilvægasta viðskiptaland Íslendinga
ef lagður er saman heildar inn- og
útflutningur. Óhætt er að fullyrða
að þýskar vörur hafi unnið sér rík-
an sess í huga Íslendinga og það
er reyndar gagnkvæmt á nokkrum
sviðum. Ísland er til að mynda
fjórði stærsti innflytjandi fisks til
Þýskalands. Rúmur helmingur
hérlendrar álframleiðslu er fluttur
út til Þýskalands og meira en
helmingur alls útflutts íslensks
vikurs fer til Þýskalands.
Haukur í horni
Gríðarlega löng hefð er fyrir
samskiptum Íslendinga og Þjóð-
verja enda má segja að þjóðirnar
beri virðingu hvor fyrir annarri og
að finna megi margt í fari hvorrar
þjóðar fyrir sig sem hin vildi
gjarnan hafa, að sögn Páls Kr.
Pálssonar, formanns Þýsk-íslenska
verslunarráðsins. „Þjóðverjum
finnst Íslendingar mjög áhugaverð
þjóð fyrir þær sakir hvernig okkur
hefur tekist að lifa af og skapa
háþróað samfélag og mannlíf hér á
norðurhjara veraldar. Og þó svo
að við gerum gjarnan grín að
stundvísi Þjóðverja, finnst okkur
mikið til koma um öguð og skipu-
lögð vinnubrögð þeirra. Þá má
ekki gleyma því að Þjóðverjar eru
mjög vinnufúsir og bera gjarnan
virðingu fyrir þeim, sem það eru
líka.“
Saga þjóðanna er samofin að
ýmsu leyti og hafa Þjóðverjar sýnt
það í verki að þeir verja okkar
hagsmuni í samfélagi evrópskra
stórþjóða. „Þegar þýskir Hansa-
kaupmenn komu hingað til lands
og sóttu mjög fram í viðskiptum,
ögruðu þeir dönsku einokunar-
versluninni sem varð síðan tilefni
deilna milli Dana og Þjóðverja.
Þetta hafði þau áhrif að Danir
urðu einfaldlega að bæta sína
verslunarhætti til að standa sig
betur í samkeppninni auk þess
sem ýtt var undir betri sam-
göngur.
Að sama skapi má segja að
Þjóðverjar hafi varið okkur í land-
helgisdeilunni 1975 þegar ákveðið
var að færa landhelgina úr 50 í 200
sjómílur. Þeir tóku að sér hlutverk
sáttasemjara og áttu sinn þátt í
Virðing og
viðskipti á
báða bóga
Hálf öld er nú liðin frá því að Íslendingar og Þjóðverjar
tóku upp stjórnmálasamband. Æ síðan hafa samskipti og
viðskipti þjóðanna farið vaxandi. Í tilefni tímamótanna
verður efnt til „þýskra daga“ á höfuðborgarsvæðinu nú í
vikunni. Jóhanna Ingvarsdóttir kynnti sér dagskrána og
ræddi við menn, sem hafa í gegnum tíðina haft náin tengsl
við Þýskaland.
Morgunblaðið/Ólafur K Magnússon
F.v. Kristján Albertsson sendiráðunautur, Ólafur Thors forsætisráðherra og
Konrad Adenauer kanslari.
Reuters
Davíð Oddsson forsætisráðherra heilsar Gerhard Schröder, kanslara Þýska-
lands, á íslenskum menningardögum í Berlín í apríl í vor. Menningarhátíðin Isl-
and Hoch var haldin í tilefni af 50 ára stjórnmálasambandi landanna.