Morgunblaðið - 15.09.2002, Blaðsíða 30
SKOÐUN
30 SUNNUDAGUR 15. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
RAGNHEIÐUR
Davíðsdóttir, for-
varnafulltrúi Vátrygg-
ingafélags Íslands, rit-
ar grein í
Morgunblaðið þriðju-
daginn 3. september. Í
grein sinni víkur
Ragnheiður að hinum
mikla fjölda umferðar-
slysa sem orðið hafa á
síðustu árum og er
vissulega ástæða til
umræðu um þau mál
og möguleg úrræði til
að fækka slysunum.
Hins vegar er ástæða
til að leiðrétta rang-
færslur sem fram
koma hjá Ragnheiði m.a. um bíla-
kerfi lögreglunnar sem hún telur
að valdi því að akstur lögreglubíla
hafi minnkað og þar af leiðandi
hafi umferðareftirlit dregist sam-
an. Reyndar hefur Ragnheiður
ætíð haldið þessum röngu fullyrð-
ingum á lofti og lögreglumenn
löngu hættir að nenna að leiðrétta
hana. Staðreyndin er einfaldlega
sú að akstur lögreglubifreiða hefur
aukist og kærum vegna umferð-
arlagabrota hefur fjölgað á und-
anförnum árum. Þetta á við um
landið allt og sést af súluriti um
aukningu á akstri lögreglubifreiða
frá árinu 1996 til 2000.
Sjá kort um akstur
Súluritið sýnir aukningu á akstri
lögreglubifreiða frá árinu 1996 til
2000.
Ríkislögreglustjóri tók upp nýtt
fyrirkomulag á rekstri og innkaup-
um lögreglubifreiða hinn 1. janúar
2000. Fyrir þann tíma var það með
þeim hætti að dómsmálaráðuneytið
keypti bifreiðarnar og afhenti lög-
regluembættum sem kostuðu
standsetningu og allan rekstur
ökutækjanna. Lögreglan í Reykja-
vík annaðist innkaup bifreiða fyrir
sig. Fyrirkomulagið var meingallað
og meðalaldur lögreglubifreiða allt
of hár, viðgerðar-
kostnaður mikill og
ástandi ökutækja
ábótavant. Í raun má
segja að ökutækja-
rekstur lögreglu hafi
verið kominn í þrot og
nauðsynlegt að grípa
til róttækra breytinga.
Ríkislögreglustjóri
skipaði sérstaka bíla-
nefnd sem í sátu
fulltrúar frá dóms-
málaráðuneyti, ríkis-
lögreglustjóranum,
lögregluembættum og
Landssambandi lög-
reglumanna til þess að
yfirfara þessi mál og
gera tillögur um nýtt fyrirkomu-
lag.
Hið nýja fyrirkomulag sem tekið
var upp frá 1. janúar 2000, eins og
fyrr greinir, er í raun sameiginlegt
innkaupa- og rekstrarkerfi allra
lögregluembætta landsins í stað
þess að hvert embætti fyrir sig
standi eitt að rekstrinum með
þeirri áhættu sem því fylgir. Kerfið
byggist á því að innheimt er ann-
ars vegar gjald vegna rekstrar sem
samsvarar kostnaði við ökutækja-
reksturinn og er þá allt innifalið og
hins vegar fast gjald til þess að
standa undir endurnýjun ökutækj-
anna. Í fjárlögum ársins 2000 voru
því hækkaðar fjárveitingar til lög-
regluembættanna til þess að mæta
fasta gjaldinu. Fyrir voru embætt-
in með fjárveitingar vegna rekstr-
arkostnaðarins. Ekki er hægt að
líkja þessu kerfi við hefðbundna
bílaleigu því þetta er í raun innan-
hússkerfi lögreglunnar sem miðast
að því að ná fram hagkvæmni
stærðarinnar, skapa samtryggingu
með því að deila áföllum og tryggja
að lögreglubifreiðar séu endurnýj-
aðar með reglulegum hætti frekar
en að leggja í óheyrilegan viðhalds-
kostnað og sitja uppi með eldgaml-
ar bíldruslur, eins og reyndin hafði
verið fyrir 1. janúar 2000. Hefur
þegar náðst að lækka meðalaldur
lögreglubifreiðanna stórlega vegna
þessa nýja fyrirkomulags. Þá virk-
ar kerfið þannig að sé ökutækjum
ekið meira en sem nemur meðaltali
á landsvísu lækkar gjald á hvern
km í ársuppgjöri enda hlutfalls-
legur kostnaður lægri. Fyrirkomu-
lagið hvetur því í reynd til aukins
aksturs enda markmiðið að nýta
ökutækin sem best.
Sé hins vegar litið til verðhækk-
ana á eldsneyti kemur í ljós eins og
allir vita að þær hafa verið mjög
miklar frá árinu 1999. Þann kostn-
að hafa lögregluembættin borið og
hefðu þurft að bera hvort sem nýtt
fyrirkomulag var tekið upp varð-
andi rekstur lögreglubifreiðanna
eður ei.
Sjá kort um hækkun eldsneytis
Línuritið sýnir hækkanir sem
urðu á eldsneyti frá janúar 1999 til
maí 2000.
Ragnheiður fullyrðir einnig að of
fáir lögreglumenn séu að störfum
við umferðarlöggæslu. Þetta er
rangfærsla og gömul lumma frá
henni. Síðustu 10 til 15 árin hefur
orðið sú jákvæða þróun innan lög-
reglunnar að hinn almenni lög-
reglumaður sinnir mun meira um-
ferðarlöggæslu samhliða öðrum
verkefnum. Þá hefur hraðamæl-
ingaratsjám fjölgað verulega og
eru orðnar staðalbúnaður í hefð-
bundnum eftirlitsbifreiðum. Eftir
tilkomu embættis ríkislögreglu-
stjóra var tekið upp samræmt
sektarkerfi lögreglu á landsvísu
sem hefur stórbætt fullnustu sekta
vegna umferðarlagabrota og jafn-
framt hefur kærum vegna umferð-
arlagabrota fjölgað enda er það svo
að umferðarlöggæsla er eitt af for-
gangsverkefnum lögreglunnar í
landinu, eins og sést af töflu um
fjölda sektarboða.
Súluritið sýnir aukningu sektar-
boða frá árinu 1998.
Hlutverk lögreglu almennt sam-
kvæmt lögreglulögunum er m.a. að
gæta almannaöryggis og halda
uppi lögum og reglu. Stemma stigu
við afbrotum og vinna að uppljóstr-
un brota og greiða götu borgar-
anna eftir því sem við á. Fjöldi lög-
reglumanna og fjárveitingar til
hennar eru ekki ótakmarkaðar.
Umfang lögboðinna verkefna lög-
reglu kallar því á að lögreglan for-
gangsraði verkefnum út frá þeim
mannafla og fjármunum sem hún
hefur yfir að ráða og þeim verk-
efnum sem eru fyrirliggjandi
hverju sinni. Með því er þó alls
ekki verið að segja að ekki þurfi að
efla lögregluna en hafa verður í
huga að fjárveitingar til löggæslu
eru ákveðnar af Alþingi sem sjálft
verður að hafa í huga að forgangs-
raða þurfi verkefnum þjóðfélagsins
því ekki er óendanlegt fjámagn til
skiptanna við gerð fjárlaga.
Ragnheiður minnist einnig á
komur erlendra þjóðhöfðingja og
gagnrýnir að þá sé tiltækur nægj-
anlegur fjöldi lögreglumanna. Hér
verður að hafa í huga að Ísland
hefur sem sjálfstætt ríki þjóðrétt-
arlegar skuldbindingar sem lög-
reglunni ber að virða í störfum sín-
um. Enda er það svo að þegar um
stærstu heimsóknir er að ræða fást
sérstakar fjárveitingar í fjárlögum
til þess að mæta slíkum einstökum
verkefnum, en þau eru alls óskyld
viðvarandi löggæsluverkefnum eins
og umferðaröryggismálum.
Víða um heiminn hafa menn
gripið til aðgerða til þess að fækka
umferðarslysum. Hefur verið leitað
eftir orsökum þeirra og hvaða að-
ferðir geti verið skilvirkastar til
þess að fækka þeim. Niðurstaðan
er alls staðar áþekk. Þó að öku-
hraðinn sem slíkur sé ekki alltaf
frumorsök þá veldur mikill hraði
því að slysin verða alvarlegri. Því
hefur verið lögð höfuðáhersla á að
minnka umferðarhraðann og sýnt
hefur verið fram á að með því
fækkar alvarlegri slysunum. Hér-
lendis hafa yfirvöld lögreglumála,
dómsmálaráðherra og ríkislög-
reglustjóri, látið sig umferðarör-
yggismálin varða og hafa stjórn-
völd sett sérstakar umferðar-
öryggisáætlanir og komið hefur
verið á rannsóknarnefnd umferð-
arslysa.
Við athugun á umferðarslysum á
Íslandi síðustu árin má sjá að
stærsti hluti alvarlegri slysa verð-
ur á þjóðvegum landsins. Því er
full þörf á öflugri umferðarlög-
gæslu á þjóðvegunum en einnig
verður að líta til vegakerfisins sem
víða er alls ekki fullnægjandi fyrir
90 km hámarkshraða. Því er
ástæða til að spyrja hvort ekki sé
kominn tími til að minnka hraða á
vegaköflum sem eftir á að laga og
eru með mikið af blindhæðum,
blindbeygjum og einbreiðum brúm.
Að sjálfsögðu þarf svo að fylgja
slíkum breytingum eftir með öfl-
ugu umferðareftirliti. Reyndar er
umferðarlöggæsla mjög arðbær
þjóðhagslega vegna þess mikla
kostnaðar sem þjóðfélaginu stafar
af umferðarslysum til viðbótar
þeim mikla harmleik sem slysin
valda.
Sérstöku umferðareftirliti á
þjóðvegum landsins, sem gert var
út af lögreglunni í Reykjavík til
viðbótar því umferðareftirliti sem
staðbundin lögreglulið sinntu, af-
lagðist endanlega árið 1995. Eftir
tilkomu embættis ríkislögreglu-
stjóra sem var stofnað árið 1997
hefur verið komið á fót sérstakri
umferðardeild með 7 lögreglu-
mönnum til þess að sinna umferð-
areftirliti á þjóðvegum landsins í
samvinnu við lögregluembættin
sem sinna umferðareftirliti hvert á
sínu svæði og í samvinnu milli um-
dæma. Markmið ríkislögreglustjór-
ans er og hefur verið að efla um-
ferðarlöggæslu á þjóðvegunum. Nú
er það svo að alltaf má gera betur.
Til þess að ná sem bestum árangri
í fækkun umferðarslysa er mik-
ilvægt að saman fari öflugt eftirlit
og samhliða áróður. Þá er mik-
ilvægt að fullnusta kærumála sé
skilvirk og taki sem stystan tíma
til þess að viðurlögin hafi sem
sterkust áhrif á þann sem brýtur
af sér. Ríkislögreglustjórinn og
lögreglan í landinu hefur aukið
samstarf við fjölmarga aðila á sviði
umferðarmála á undanförnum ár-
um. Sérstaklega má nefna Vega-
gerðina og Umferðarráð og eru all-
ir samþykkir því að brýnt sé að
leita allra leiða til þess að fækka
umferðarslysum. Umræða um
vandann og möguleg úrræði verður
hins vegar að byggjast á faglegum
grunni og staðreyndum en ekki
sleggjudómum kveðnum upp af
vanþekkingu.
FORVARNARFULL-
TRÚA VÍS SVARAÐ
Jón F.
Bjartmarz
Umræða um vandann
og möguleg úrræði
verður að byggjast á
faglegum grunni og
staðreyndum, segir Jón
F. Bjartmarz, en ekki
sleggjudómum kveðn-
um upp af vanþekkingu.
Höfundur er yfirlögregluþjónn hjá
embætti ríkislögreglustjórans.