Morgunblaðið - 15.09.2002, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15. SEPTEMBER 2002 29
því að nokkur dagsetning hefði verið ákveðin en
ýmsir stjórnmálaskýrendur telja að ummæli Fo-
ulkes hafi verið þrautskipulögð og ætluð til að
kanna viðbrögðin. Nokkrum dögum áður sagði
Jack Straw utanríkisráðherra í viðtali við Fin-
ancial Times að herferð gegn Írak – sem margir
gera ráð fyrir á næsta ári – myndi ekki koma í
veg fyrir að haldin yrði þjóðaratkvæðagreiðsla
um evruna. Út úr þeim ummælum lesa menn
jafnframt að stjórnin sé að velta fyrir sér að
halda atkvæðagreiðsluna á næsta ári.
Það verður þó varla fyrr en á síðari hluta árs-
ins, þar sem í júní eiga að liggja fyrir niðurstöður
starfshópa, sem Gordon Brown fjármálaráð-
herra hefur sett á fót til að meta hvort evruaðild
standist hina fimm „efnahagslegu prófsteina“,
sem hann hefur lýst yfir að hún verði að gera til
þess að hægt sé að mæla með því að Bretland
gangi í myntbandalagið. Í fyrsta lagi á að kanna
hvort samleitni brezka hagkerfisins með hag-
kerfi evrusvæðisins sé nægileg. Í öðru lagi á að
meta hvort sveigjanleiki brezka hagkerfisins,
t.a.m. á vinnumarkaði og í ríkisfjármálum, sé
nægilegur til að vega upp þann missi sjálfstæðra
hagstjórnartækja, sem evruaðild hefði í för með
sér. Í þriðja lagi á að kanna áhrif á fjárfestingar,
í fjórða lagi áhrif á fjármálaþjónustu og í fimmta
lagi áhrif á atvinnustig.
Gordon Brown hefur ekkert látið uppi um sína
afstöðu til málsins, en segir að bíða verði hins
efnahagslega mats. Sum brezku blöðin hafa eftir
heimildarmönnum, sem eiga að vera fjármála-
ráðherranum handgengnir, að hann sé sann-
færður um að útkoman úr matinu verði jákvæð.
Opinberlega dregur Brown hins vegar fremur
fram óvissuþættina og vankantana á evrunni,
enn sem komið er. Margir telja að hann vilji bíða
rétta tækifærisins til að lýsa því yfir að hann hafi
sannfærzt um að aðild verði Bretlandi hagfelld
og telja að slík yfirlýsing gæti snúið almennings-
álitinu. Brown nýtur trausts og þykir varfærinn
stjórnmálamaður. Skoðanakannanir, sem gerðar
hafa verið fyrir Verkamannaflokkinn og „lekið“ í
fjölmiðla, sýna að stuðningur við aðild myndi
aukast verulega ef Brown lýsti opinberlega yfir
eindregnum stuðningi við hana.
Rétt eins og fyrir Göran Persson er mikilvægt
fyrir Blair að hafa stuðning verkalýðshreyfing-
arinnar við stefnu sína í málinu. Í síðustu viku
hvatti John Monks, framkvæmdastjóri brezka
alþýðusambandsins (TUC) Blair til að halda
þjóðaratkvæðagreiðslu um evruna á næsta ári og
hætta að tefja málið. Síðastliðinn miðvikudag
unnu stuðningsmenn evrunnar innan verkalýðs-
hreyfingarinnar svo mikinn sigur þegar því var
hafnað á ársþingi TUC að leggjast gegn evruað-
ild, en í staðinn samþykkt með 3,5 milljónum at-
kvæða gegn 2,3 milljónum að bíða og sjá hvað
kæmi út úr hinu efnahagslega mati í júní á næsta
ári.
Þrátt fyrir það eru miklar efasemdir, einkum á
vinstri væng verkalýðshreyfingarinnar, um að
evruaðild verði Bretlandi til framdráttar. Horfa
menn þá ekki sízt til hinna ströngu reglna um
fjárlagahalla, sem settar voru með hinum svo-
kallaða stöðugleikasáttmála evruríkjanna og ótt-
ast að þær muni hefta nauðsynlegar umbætur á
brezka skóla- og heilbrigðiskerfinu. Vinstriöflin
hvetja Blair til að koma skóla- og heilbrigðismál-
um fyrst í betra horf, en bíða með atkvæða-
greiðslu um evruna þar til eftir næstu kosningar.
Frá atvinnulífinu er hins vegar verulegur þrýst-
ingur á að halda atkvæðagreiðsluna strax á
næsta ári og enn sem komið er telja flestir sem
fjalla um brezk stjórnmál sennilegast að svo
verði.
Danmörk:
Breytt viðhorf
eftir reynslu af
evrunni
Í Danmörku eru að-
eins tæp tvö ár liðin
frá þjóðaratkvæða-
greiðslu, þar sem því
var naumlega hafnað
að Danir féllu frá und-
anþágum sínum frá
ákvæðum Maastricht-sáttmála ESB, en sam-
kvæmt þeim eru þeir undanþegnir myntsam-
starfinu, samstarfi í lögreglu- og réttarfarsmál-
um og varnarmálum. Engu að síður er mikill
þrýstingur, ekki sízt frá atvinnulífinu, um að
reyna enn að koma Danmörku inn í EMU, en
mikill meirihluti forsvarsmanna danskra fyrir-
tækja telur þau hafa tapað á því að standa utan
EMU, þrátt fyrir gott efnahagsástand í Dan-
mörku, bæði vegna þess að fyrirtæki hafi misst
af kostum evrunnar, s.s. lækkuðum viðskipta-
kostnaði og sökum þess að Danmörk neyðist til
að framfylgja enn strangari efnahagsstefnu en
evrulöndin vegna stöðu sinnar utan EMU.
Þá hefur almenningsálitið snúizt á undanförnu
ári. Könnun, sem kannanafyrirtækið Megafon
gerði í síðustu viku, sýnir að 61% Dana er fylgj-
andi upptöku evrunnar en 34% andvíg. Ólíkt Sví-
um og Bretum virðast Danir hafa orðið fyrir tals-
verðum áhrifum í sumarfríinu. Þannig segjast
76% þeirra, sem notað hafa evruna á ferðalögum,
hlynntir upptöku hennar í Danmörku, en 50%
þeirra, sem ekki hafa notað hana.
Hægristjórn Anders Fogh Rasmussen er
hlynnt upptöku evrunnar og að Danir falli frá
undanþágunum, en hefur ekki enn sem komið er
viljað leggja til nýja þjóðaratkvæðagreiðslu, svo
skömmu eftir að kjósendur sögðu síðast nei (það
gerðu þeir líka í atkvæðagreiðslu um Maastricht
í júní 1992). Í byrjun ársins vakti athygli að Fogh
Rasmussen nefndi evruna ekki einu orði í nýárs-
ræðu sinni og var hún þó haldin daginn sem evr-
an varð lögeyrir í tólf ríkjum Evrópusambands-
ins. Nokkrum dögum síðar setti Per Stig Møller,
utanríkisráðherra úr röðum íhaldsmanna,
danskt stjórnmálalíf á annan endann með því að
segja að það gæti komið til þess að ný þjóð-
aratkvæðagreiðsla um undanþágurnar yrði hald-
in á næsta ári. Fyrstu viðbrögð samstarfsflokks-
ins Venstre komu frá talsmanni hans í
Evrópumálum, sem sagðist sammála Møller, en
svo kom Fogh Rasmussen sjálfur til skjalanna og
sagði alltof snemmt að ræða tímasetningar; fyrst
þyrfti að ræða málið efnislega með þjóðinni.
Jafnaðarmenn hafa tekið í sama streng og þeirra
stefna er sú að bíða þangað til Bretar og Svíar
hafa ákveðið sig – þá megi ákveða dagsetningu
fyrir atkvæðagreiðslu í Danmörku. Margt bendir
til að stjórn Foghs ætli að fylgja sömu stefnu,
sem hefði m.a. þann kost í för með sér að þá kem-
ur annað sumarfrí, þar sem Danir fá tækifæri til
að nota evruna, áður en atkvæði verða greidd.
Ljóst er að mikil gerjun er í þessum málum í
ríkjunum þremur, sem þriðjungur utanríkisvið-
skipta Íslands fer fram við. Við Íslendingar get-
um staðið frammi fyrir því í lok næsta árs að
þurfa að endurmeta rækilega kosti þess og galla
að taka upp evruna. Niðurstaða slíks endurmats
getur þó ein og sér ekki gefið svar um hvort
sækjast beri eftir EMU-aðild og þar með aðild að
Evrópusambandinu eður ei. Kosti og galla evr-
unnar þarf að vega á móti öðrum veigamiklum
kostum og göllum aðildar að Evrópusamband-
inu, þar á meðal áhrifum sjávarútvegsstefnunn-
ar, sem að óbreyttu er íslenzkum hagsmunum af-
ar óhagfelld.
Morgunblaðið /RAX
„Segja má að öll rík-
in þrjú séu nú nær
því að taka upp evr-
una en fyrir fjórum
árum, sé horft til
þess hvernig póli-
tískar umræður þar
hafa þróazt, þótt
ekkert þeirra hafi
tekið formlega
ákvörðun um að
bera EMU-aðild
undir þjóðina. Það
er afar mikilvægt
fyrir Íslendinga að
fylgjast vel með um-
ræðum um málið í
þessum þremur ná-
grannalöndum,
enda geta ákvarð-
anir þeirra útheimt
að við endurmetum
eigin afstöðu.“
Laugardagur 14. september
Í Skaftholtsrétt