Morgunblaðið - 15.09.2002, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 15. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
haldandi efnahagsþróun aðildar-
landanna, og nægir að benda á
landfræðilega legu Slóvakíu til að
sjá hve möguleikar samningsins á
að gegna þessu hlutverki myndu
minnka við að skilja landið eftir ut-
an við ESB.
Slóvakar búnir að ná
„fyrstu-lotu-hópnum“
Jan Figel, aðstoðarutanríkisráð-
herra Slóvakíu og aðalsamninga-
maður í aðildarviðræðunum við
Evrópusambandið sem Morgun-
blaðið hitti að máli í höfuðborginni
Bratislava, segir inngönguna í ESB
vera það mál sem mest samstaða sé
um í slóvakískum stjórnmálum –
yfir 70% landsmanna styddu hana
samkvæmt nýjustu skoðanakönn-
unum. Figel bendir á, að þótt Sló-
vakía hefði hafið aðildarviðræðurn-
ar seinna en „fyrstu-lotu-hópurinn“
hefðu þær gengið hratt og vel og
nú væri svo komið að ekki væri tal-
að um landið sem neinn eftirbát í
þessu tilliti. Hvað varðar fjölda
samningskafla sem búið væri að
loka til bráðabirgða fór Slóvakía í
vetur sem leið framúr Póllandi og
komst á sama ról og Tékkland. Að-
eins Ungverjaland var í vor komið
lítið eitt lengra. „En þessi árangur
hefur líka kostað fórnir,“ segir Fi-
gel. „Aðildarundirbúningurinn – að-
lögun efnahagslífsins og löggjafar
landsins að reglum ESB – hefur
lagt þungar byrðar á þjóðfélagið og
stjórnkerfið. Mest áberandi vanda-
málin eru núna aukið atvinnuleysi
og óhagstæður viðskiptajöfnuður.“
Í landbúnaðinum eru að hans sögn
vandamálin ekki svo stór, að
minnsta kosti ekki í samanburði við
Pólland.
Sjá enga lausn
nema með aðild
En sem dæmi um byrðarnar sem
aðildarundirbúningurinn hefur í för
með sér nefnir Figel kostnaðarsam-
ar umbætur í umhverfisverndar-
málum. „Við verðum að leggja
miklar fjárfestingar í þennan mála-
flokk – þær nema samtals um 15%
af núverandi landsframleiðslu á ein-
um áratug!“ Landið bindi miklar
vonir við þá aðstoð við uppbygg-
ingu innviða sinna, við byggða- og
atvinnuþróun, sem því muni standa
til boða eftir inngönguna í ESB.
„Við sjáum enga lausn á mörgum
vandamálum nema með aðildinni,“
segir hann. Gríðarmikilvægt sé að
Slóvakía fái aðild á sama tíma og
grannríkin í kring – Pólland, Tékk-
land og Ungverjaland. Hann bendir
á að austurlandamæri Slóvakíu, við
Úkraínu, eru 87 km löng. Landa-
mærin í suður, vestur og norður
eru hins vegar samtals um 1.600
km, sem yrðu ytri landamæri ESB
ef Slóvakía fengi ekki aðild á sama
tíma og hin Visegrad-löndin. „Brat-
islava og Vínarborg eru þær tvær
höfuðborgir Evrópu, sem næst
liggja hvor annarri [vegalengdin er
innan við 60 km – á þeim dögum
sem báðar borgir tilheyrðu Aust-
urríki-Ungverjalandi gengu spor-
vagnar á milli]. Það út af fyrir sig
sýnir hve miklir möguleikar skap-
ast við stækkun ESB til austurs –
sem ég kýs frekar að kalla ‘endur-
sameiningu Evrópu’,“ segir Figel.
Slóvakíumegin landamæranna að
Austurríki – eina ESB-landsins
sem Slóvakía á landamæri að – sé
búið að leggja nýja hraðbrautar-
tengingu. Því miður virtist áhuginn
á að auðvelda tengslin yfir landa-
mærin ekki eins mikill vestan meg-
in þeirra – þar létu samgöngubætur
í austur á sér standa. En það standi
vonandi til bóta.
Ungverjaland vel statt
„Ég vona svo sannarlega að sem
flest lönd í okkar hluta álfunnar fái
aðild að Evrópusambandinu sam-
tímis, en engu að síður væri það
óréttlátt að láta þau lönd sem
standa sig betur í aðildarundirbún-
ingnum þurfa að bíða eftir öðrum
sem standa sig síður.“ Þetta segir
Peter Györkös, deildarstjóri ESB-
aðlögunarmálaskrifstofu ungverska
utanríkisráðuneytisins og ritari
samninganefndar Ungverjalands í
ESB-aðildarviðræðunum, en Morg-
unblaðið hitti hann að máli á skrif-
stofu hans í Búdapest.
Þetta viðhorf segir Balazs Pócs,
blaðamaður á Népszabadság,
stærsta dagblaði Ungverjalands,
þýða í raun: „Ungverjaland vill ekki
þurfa að bíða eftir Póllandi,“ þar
sem álitið sé að Pólland eigi erf-
iðara með að uppfylla aðildarskil-
yrðin að ESB jafnfljótt, ekki sízt
vegna hins gríðarmikla verkefnis
sem bíður Pólverja við að nútíma-
væða landbúnaðinn í landinu. Þótt
landbúnaður hafi einnig í Ung-
verjalandi tiltölulega mikið vægi í
efnahagslífi landsins er aðlögun
hans að markaðssamkeppni og
stöðlum ESB mun lengra á veg
komin en í Póllandi. Landbúnaður-
inn skilar um sex prósentustigum
af landsframleiðslu Ungverja, iðn-
aður um 33% og þjónustugreinar
um 61%. Þessi hlutföll endurspegla
jafnframt um það bil uppskiptingu
vinnumarkaðarins eftir atvinnu-
greinum. Á síðasta ári var atvinnu-
leysishlutfallið í Ungverjalandi hið
lægsta í öllum umsóknarríkjunum í
Mið- og Austur-Evrópu, 5,8%.
Verðbólga var á árinu 2001 um
9,2% og hagvöxtur 3,8%. Efnahags-
lífið í Ungverjalandi hefur þróazt
tiltölulega hratt. Markaðs- og
einkavæðing atvinnulífsins hófst að
að vissu marki strax á tímum „gúll-
as-kommúnismans“ á áttunda ára-
tugnum og þannig má segja að
Ungverjar hafi haft visst forskot á
önnur fyrrverandi Austantjaldslönd
er járntjaldið féll. Ungverjar hafa
nú lokið 26 aðildarsamningsköflum
af alls 31.
Visegrad-löndin
snúa bökum saman
Reyndar virðist nú á lokaspretti
aðildarviðræðnanna hafa dregið úr
þessum samkeppnisanda milli um-
sóknarríkjanna í Mið-Evrópu. For-
sætisráðherrar Visegrad-landanna
fjögurra, Ungverjalands, Póllands,
Tékklands og Slóvakíu, komu sam-
an í ungversku borginni Esztergom
um mánaðamótin júní-júlí og sam-
þykktu að „tala með einni röddu“ í
nokkrum lykilmálum í viðræðunum
sem standa nú yfir. Brugðu ráð-
herrarnir á þetta ráð eftir að er-
indrekar landanna fjögurra höfðu
allir rekið sig á það, að samninga-
menn ESB nýttu sér gjarnan þann
þrýsting sem á fulltrúum umsókn-
arlandanna hvíldi, ekki sízt vegna
samkeppninnar þeirra í millum, til
að gera þeim afarkosti. Samhæfing
samningsmarkmiða landanna fjög-
urra hefði það að markmiði að
styrkja samningsstöðu þeirra.
Um þær tillögur sem liggja fyrir
af hálfu ESB um landbúnaðarþátt
aðildarviðræðnanna, þ.e. hvernig
fara megi að því að laga landbúnað
í tilvonandi nýju aðildarríkjunum
að sameiginlegu landbúnaðarstefn-
unni og styrkjakerfi hennar, segir
Györkös að grundvallarsjónarmiðið
sem að mati Ungverja ætti þar að
ráða ferðinni sé að forðast mismun-
un. Ungverskir bændur eigi að fá
að njóta sömu réttinda og kollegar
þeirra vestar í álfunni. „Við segjum
ekki að við krefjumst undir öllum
kringumstæðum að fá alla þá styrki
sem fyrir hendi eru í kerfi sameig-
inlegu landbúnaðarstefnunnar eins
og hún er núna. Við setjum okkur
ekki upp á móti umbótum á stefn-
unni. Við krefjumst aðeins þess, að
við fáum að njóta sömu réttinda og
aðrir fullgildir aðilar að ESB. Okk-
ur hugnast það ekki ef stefnan er
sú að borgarar sambandsins skipt-
ist upp í fyrsta og annan flokk, eftir
því hvort þeir búa í nýjum eða eldri
aðildarríkjum,“ segir Györkös. Það
sem flækir málið er að á sama tíma
og aðildarviðræðurnar standa yfir
er grundvallarendurskoðun á sam-
eiginlegu landbúnaðarstefnunni í
gangi. Það er þó eðlileg krafa af
hálfu samningamanna umsóknar-
ríkjanna að aðildarsamningarnir
verði að miðast við reglurnar eins
og þær eru núna, ekki eins og
menn vilja að þær verði í framtíð-
inni. Eins og Györkös nefnir hér að
framan setja a.m.k. Ungverjar sig
þó ekki upp á móti breytingum á
landbúnaðarstefnunni. Og blaða-
maðurinn Pócs leggur áherzlu á að
það hvort ungverskir bændur fái
beingreiðslur eða ekki sé ekki það
sem skipti mestu máli; mikilvægari
séu þeir möguleikar sem aðgangur
að stuðningsáætlunum ESB veitir
til byggða- og atvinnuþróunar og
uppbyggingar á innviðum eins og
samgöngum og á fleiri sviðum.
Í tillögum að samningsafstöðu
ESB um þessi mál sem fram-
kvæmdastjórn sambandsins lagði
fram í byrjun ársins er gert ráð
fyrir að á fyrsta árinu eftir inn-
göngu (2004) fái bændur í nýju að-
ildarríkjunum rétt til að fá greidd
25% af þeim beingreiðslustyrkjum
sem kollegar þeirra í eldri aðild-
arríkjunum hafa rétt á nú og þetta
hlutfall verði síðan fært upp í 100%
í áföngum til ársins 2013. Er þessar
hugmyndir voru fyrst kynntar voru
viðbrögðin í umsóknarríkjunum al-
mennt neikvæð; einkum andmæltu
Ungverjar og Pólverjar þeirri mis-
munun sem þeir álíta að felist í til-
lögunum.
„Mikið ber í milli,“ segir Györ-
kös, en segist þó bjartsýnn á að
lending náist. Mikilvægt sé að stað-
ið verði við þá tímaáætlun sem
ESB hefur sett sér til að ljúka að-
ildarviðræðunum og það gangi eftir
að hægt verði að ljúka aðildarvið-
ræðunum í desember nk. Að hans
mati sé eðlilegt að um fjárútlátahlið
aðildarsamninganna – þ.e. þátttöku
nýju aðildarríkjanna í styrkjakerfi
ESB í landbúnaði, byggðaþróun
o.s.frv. – verði til að byrja með að-
eins samið um tímabilið til 2006,
þegar núgildandi fjárlagarammi
ESB (svokölluð Dagskrá 2000)
rennur út. Þá verði það verkefni
allra þeirra ríkja sem á þeim tíma
verða komin í sambandið að semja
um fjármögnun styrkjakerfisins
næstu árin þar á eftir.
Aðspurður hvort ungverskum
stjórnvöldum sé ljóst, að ætlazt sé
til þess að Ungverjaland gerist aðili
að Samningnum um evrópska efna-
hagssvæðið um leið og það gengur í
ESB svarar Györkös að vissulega
sé þeim það ljóst og reikni ekki
með því að nokkuð ætti að verða
því til fyrirstöðu. Þeir Zahradnicek
í Prag og Figel í Bratislava gáfu
sambærileg svör við þessari spurn-
ingu, fyrir hönd sinna landa.
Slóvenía: smá en kná
Slóvenía er eini hluti gamla júgó-
slavneska sambandsríkisins sem
hefur auðnazt að komast í aðstöðu
til að fá inngöngu í Evrópusam-
bandið í fyrstu stækkunarlotu þess
til austurs. Landinu tókst á árinu
1991 að kúpla sig út úr Júgóslavíu
án þess að til teljandi átaka kæmi (í
samanburði við þau ósköp sem
dundu síðan yfir önnur lýðveldi
Júgóslavíu). Slóvenía var efnahags-
lega þróaðasti hluti gömlu Júgó-
slavíu, sem hjálpaði til við að koma
landinu á þá hröðu þróunarbraut
sem það hefur verið á síðan það
sneri baki við sósíalískum áætl-
anabúskap og setti stefnuna á að
komast í „velmegunarklúbb“ Vest-
ur-Evrópuríkjanna. Nú er svo kom-
ið að þjóðartekjur á mann eru í
Slóveníu þær hæstu í mið- og aust-
ur-evrópsku ríkjunum sem bíða að-
ildar að ESB; þær eru komnar upp
fyrir meðaltalið í Grikklandi og
voru á árinu 2000 71,6% af með-
altalinu í ESB-aðildarlöndunum 15,
mælt skv. kaupmáttarstuðli. Tveir
þriðju hlutar utanríkisviðskipta
Slóveníu eru við ESB.
Á tímabili fyrst eftir að Slóvenía
hlaut sjálfstæði velti stjórnin í Lju-
bljana fyrir sér þeim möguleika að
semja um inngöngu í EFTA og fá
þannig aðgang að innri markaði
Evrópu með aðild að Evrópska
efnahagssvæðinu. Þær hugmyndir
urðu að engu eftir Kaupmanna-
hafnarfund leiðtoga ESB um mitt
ár 1993; í kjölfar hans tóku öll hin
nýfrjálsu Mið- og Austur-Evrópu-
ríkin stefnuna beint inn í Evrópu-
sambandið – leiðtogar þessara ríkja
mátu það svo, að aðild að EES yrði
ekki til annars fallin en að verka
sem biðstofa fyrir fulla aðild að
ESB. Og þar sem EES-aðild veitir
ekki rétt til styrkveitinga úr sam-
eiginlegum sjóðum ESB óttuðust
menn að „biðstofan“ yrði beinlínis
notuð til að halda hinum fátæku
fyrrverandi kommúnistaríkjum
austurhluta álfunnar utan við Evr-
ópusambandið. Slóvenía lagði inn
aðildarumsókn að ESB í júní 1996.
Slóvenía var valin í „fyrstu-lotu-
hóp“ aðildarviðræðnanna og hafði í
ágúst lokið 28 af 31 efniskafla við-
ræðnanna.
Stuðningur almennings
hefur dalað
Þótt inngangan í ESB (og
NATO) hafi upp frá þessu verið
efst á stefnuskrá ríkisstjórnarinnar
hefur stuðningur almennings við
ESB-aðildina þó verið æði sveiflu-
kenndur. Í síðustu könnun ESB-
hagstofunnar Eurostat lýsti aðeins
41% Slóvena sig fylgjandi aðildinni.
Janez Potocnik, aðalsamninga-
maður Slóveníu í aðildarviðræðun-
um við ESB, bendir á, að Slóvenía
sé eina landið sem er á leiðinni inn í
sambandið þar sem hærra hlutfall
íbúanna segist í skoðanakönnunum
vera vel eða tiltölulega vel upplýst
um hvað í vændum sé með aðild-
inni. Á undanförnum árum hafi að-
ildin notið stuðnings yfirgnæfandi
meirihluta íbúanna, en eftir því sem
lengra hefur liðið á aðildarsamn-
ingana og samningamenn Slóveníu
hafa orðið að gefa eftir í einstökum
málaflokkum, sem skapað hefur
neikvætt umtal (svo sem afnám
tollfrjálsrar verzlunar, breyttar
reglur um sölu á landi o. fl.) hefur
dregið úr stuðningnum. Slíkur sam-
dráttur í stuðningi við aðildina átti
sér síðast stað er tillögur fram-
kvæmdastjórnar ESB um landbún-
aðarþátt og styrkjakerfi aðildarvið-
ræðnanna voru kynntar snemma á
árinu. Þróun vinsælda ESB-aðild-
arinnar í flestum umsóknarríkjanna
hefur sýnt sig að fylgja ákveðnu
mynstri; í upphafi, er ESB-aðildin
virðist fjarlægur draumur, er hún
vinsælust, en eftir því sem nær
Öll eiga þessi fjögur lönd sameiginlegt að hafa fram til loka fyrri heimsstyrjaldar árið 1918 verið hluti Austurrísk-
ungverska keisaradæmisins og að hafa verið kommúnistaríki megnið af síðari helmingi 20. aldar.



 

   






 " #$

 %# '
()*
"$" $+
,)
*&
-
" #

)#
# &
 
$+++

.
.
.
/
/
0/
/
1/
2/
/
01/
22/
./
11/
0/

0
1
2
3 4 #&
)*
"$ $++




 
 

 
  

 ( 
 

) * 
+,
 

+










++

 







 


 
 
+++
!"#$
%%& 

' 



&(






++++
' % #%% %
&
'

)*# 
*

#
56&
# $++++
/
1/
11/
/
Landamæri Landamærastöð milli Tékklands og Slóvakíu. Vonazt er til að þessi nýbyggðu mannvirki verði brátt úrelt.