Morgunblaðið - 21.09.2002, Blaðsíða 35

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. SEPTEMBER 2002 35
3ja og 4ra herb. íbúðir á góðum stað við Hamravík. Vel skipulagðar
með fallegu útsýni. Þessi íbúð er dæmi um 4ra herb. íbúð sem
hentar vel fyrir fólk sem er að minnka við sig þar sem hægt er að
hafa stofu allt að 45 fm.
Byggingaraðili: Hrauntún ehf.
Upplýsingar í símum 896 1606 og 557 7060
Iðnaðarhúsnæði við Auðbrekku
Til sölu 215 fm iðnaðarhúsnæði, ágætlega staðsett.
Upplýsingar í símum 896 1606 og 557 7060
ÞAÐ er alvarlegt
áfall fyrir þjóðina að
17% barna séu misnot-
uð fyrir 18 ára aldur
samkvæmt rannsókn
um umfang kynferðis-
legrar misnotkunar á
börnum. Þegar í stað
þarf að bregðast við
þessum óhugnaði, en í
rannsókninni kemur
fram að fjórðungur
þolenda er sex ára
börn eða yngri og í
67% tilvika sé misnotk-
unin gróf eða mjög
gróf. Leita þarf líka
skýringa á því hvers
vegna hér er um hærri
tölur að ræða en komið hafa fram í
rannsóknum á hinum Norðurlönd-
unum.
Framtíð þolenda í húfi
Kynferðisbrot gegn börnum er
einn alvarlegasti glæpur sem hægt
er að fremja, enda er ljóst að slíkt
getur eyðilagt líf þolenda um alla
framtíð. Á Alþingi fyrir fimm árum
komu líka fram hrikalegar tölur um
kynferðislega misnotkun á börnum
þegar félagsmálaráðherra svaraði
fyrirspurn minni um þetta efni. Þar
kom fram að á árunum 1992–1996
hefðu barnaverndarnefndir fengið
til meðferðar 465 mál vegna meintr-
ar kynferðislegrar áreitni eða of-
beldis gegn börnum og áttu þar hlut
að máli 560 börn yngri en 16 ára. Í
einhverjum tilvikum voru þolendur
fleiri en einn af völdum sama ofbeld-
ismanns. Athyglisvert var að aðeins
var birt ákæra í 45 málum af 465 eða
í um 10% þeirra mála sem barna-
vendarnefndir fengu til meðferðar.
Ástæður þess verður að brjóta til
mergjar og fara yfir allan kæruferil í
réttar- og dómskerfinu allt frá því
kæra berst og þar til úrskurður
dómstóla liggur fyrir. Sömuleiðis
verður að finna markvissar leiðir til
að hvetja þá sem beittir eru kyn-
ferðislegu ofbeldi til að kæra glæp-
inn. Fram hefur komið að ákærum
ríkissaksóknara vegna kynferðis-
brota gegn börnum
hefur fjölgað mikið á
þessu og síðasta ári.
Nýja rannsóknin sem
sýnir hve óhugnanlega
mikill fjöldi barna er
beittur kynferðislegri
misnotkun staðfestir
að stjórnvöld verða að
veita meira fjármagni
til stuðnings- og með-
ferðarúrræða fyrir þol-
endur kynferðisbrota.
Framtíð fjölda barna
er þar í húfi.
Í fyrrnefndu svari
ráðherra kom fram að
búast mætti við að ár-
lega þyrftu ekki færri
en 50 börn á sérhæfðri meðferð að
halda vegna kynferðisofbeldis.
Væru fjölskyldur þeirra teknar með
mætti áætla að á annað hundrað
manns þurfi á stuðningi og meðferð
að halda á ári hverju. Engin hóp-
meðferð stæði þessum börnum til
boða og áfallahjálp og langtímameð-
ferð væri sjaldnast skipulögð af
barnaverndarnefndum enda væru
lagaskyldur á því sviði óljósar. Bú-
ast má við að sá hópur sem þarf á
sérhæfðum meðferða- og stuðnings-
úrræðum að halda hafi stækkað
verulega frá því svör við þessari fyr-
irspurn kom fram. Þessi fyrirspurn
leiddi síðan til stofnunar Barnahúss,
en starfsemi þess hefur vakið mikla
athygli erlendis.
Tillögur um bætta stöðu
þolenda kynferðisbrota
Á Alþingi hef ég ásamt nokkrum
þingmönnum Samfylkingarinnar
flutt tillögu um bætta stöðu þolenda
kynferðisbrota. Hún felur í sér að
gerð verði ítarleg úttekt á stöðu þol-
enda kynferðisbrota og ferli kæru-
mála í réttar- og dómskerfinu. Sér-
staklega á að skoða lagaákvæði er
varða starfshætti dómstóla og hvort
þörf er á að herða refsiúrræði. Jafn-
framt á að leggja fram tillögur um
hvernig bæta megi þann stuðning og
þau meðferðarúrræði sem fórnar-
lömb kynferðisbrota eiga kost á.
Hjá því verður heldur ekki komist
að taka upp alvarlega umræðu um
herta refsingu vegna kynferðislegr-
ar misnotkunar á börnum. Aftur og
aftur fyllist þjóðin réttlátri reiði
þegar birtir eru dómar yfir kynferð-
isbrotamönnum sem eru svo vægir
að réttlætiskennd þjóðarinnar er al-
gjörlega misboðið. Full ástæða er til
að endurskoða lagaákvæði um kyn-
ferðisbrot gagnvart börnum. Þar er
engin lágmarksrefsing og hámarks-
refsing er allt að 12 ára fangelsi allt
eftir aldri barns og skyldleika ger-
anda við barnið. Aftur á móti er lág-
marksrefsingu beitt vegna nauðgun-
ar og er hún 1 ár og hámarksrefsing
16 ár, en því ákvæði er beitt ef of-
beldi eða hótun um það er beitt
burtséð frá aldri þolanda. Erfitt er
að sjá af hverju ekki er hér á landi
sambærilegt lágmarksákvæði vegna
kynferðislegrar misnotkunar gegn
börnum. Í Noregi er lágmarksrefs-
ing eitt ár og í Svíþjóð er fangels-
isvist að lágmarki tvö ár vegna kyn-
ferðislegrar misnotkunar á börnum.
Það skýrir væntanlega að einhverju
leyti að dómar hér á landi eru mun
vægari, að hér er engin lágmarks-
refsing vegna kynferðisbrota gegn
börnum.
Víðtæk sátt ætti að geta náðst um
tillögur okkar þingmanna Samfylk-
ingarinnar um bætta stöðu þolenda
kynferðisbrota. Það hlýtur að vera
krafa þjóðarinnar að stjórnvöld taki
umsvifalaust á þessum málum og
veiti til þess nauðsynlegt fjármagn.
Þjóðin slegin óhug
Jóhanna
Sigurðardóttir
Misnotkun
Víðtæk sátt ætti að geta
náðst, segir Jóhanna
Sigurðardóttir, um
tillögur Samfylking-
arinnar um bætta stöðu
þolenda kynferðisbrota.
Höfundur er alþingismaður.
Í LOK ágúst birtist
í vefriti fjármálaráðu-
neytisins upplýsingar
um opinber framlög
til heilbrigðismála á
Íslandi. Þar er því
haldið fram að þau
séu hæst hér á landi
árið 2000 meðal landa
innan OECD. Enn-
fremur er fullyrt að
íslendingar séu í 4.
sæti með samanlögð
heilbrigðisútgjöld op-
inberra aðila og einka-
aðila.
Þessi frétt vakti
mikla athygli og hafði
áhrif á opinbera um-
ræðu sem í gangi var um íslenska
heilbrigðiskerfið og fjármögnun
þess. Fjárskortur Landsspítala -
háskólasjúkrahúss kveikti um-
ræðuna og hún snerist einmitt um
það að fé skorti til spítalans svo
hann gæti sinnt þeim verkefnum
sem honum eru falin. Fullyrðingar
fjármálaráðuneytisins sveigðu um-
ræðuna inn á þá braut að ekki
skorti fé heldur væri því illa varið
og lausnin væri meiri einkavæðing.
Sumir alþingismenn hlynntir
einkavæðingu gripu tækifærið og
tefldu fram rökum fjármálaráðu-
neytisins sjónarmiði sínu til stuðn-
ings og á síðum dagblaðanna mátti
sjá sömu áhrif, en lengst gekk rit-
stjóri DV sem beinlínis fullyrti að
íslenska heilbrigðiskerfið væri í
miklum ógöngum og einkenndist af
skipulögðu ofbeldi gagnvart einka-
rekstri með tilheyrandi sóun og af-
leiðingin væri verri lífskjör á Ís-
landi en ella.
Það er alveg ljóst að útspil fjár-
málaráðuneytisins var einkavæð-
ingarsinnum í heilbrigðiskerfinu
kærkomin hjálp í umræðunni um
fjárskort Landsspítalans - háskóla-
sjúkrahúss.
Opinber framlög
hæst á Íslandi?
Ég held að það sé rétt að athuga
fullyrðingar fjármálaráðuneytisins.
Fyrst þá fullyrðingu að opinber
framlög séu hæst á Íslandi af lönd-
um innan OECD. Með því er átt
við hlut ríkis og sveitarfélaga en
ekki annarra aðila, svo sem at-
vinnurekenda, trygginga eða sjúk-
linga sjálfra. Norræna hagskýrslu-
nefndin á sviði heilbrigðis- og
tryggingarmála (NOSOSKO) tekur
saman tölur um útgjöld á þessu
sviði. Á fréttavef heilbrigðis- og
tryggingarráðuneytisins er upplýst
nýlega að árið 2000 hafi útgjöld ís-
lenska ríkisins verið 7,6% af vergri
þjóðarframleiðslu, mun lægri en
útgjölda sænska ríkisins 8,4% og
þess norska 8,5%. Þar með eru
þegar tvö ríki með hærri opinber
útgjöld en Ísland. Auk þess þarf að
hafa í huga að í sumum löndum
innan OECD greiða atvinnurek-
endur hluta af kostnaðinum eða
tryggingar sem menn taka og það
lækkar hlut hins opinbera. Ef
sömu reglur giltu á Íslandi yrði
hlutur ríkisins mun minni. Þar sem
flokkun á útgjöldum milli heil-
brigðis- og félagsmála er ekki allt-
af eins milli landa er öruggara að
skoða þessi útgjöld saman. Þá
kemur í ljós að á Norðurlöndunum
þau eru langlægst á Íslandi 19,7%
af VÞF, en 25,5% - 32,3% á hinum
Norðurlöndunum árið 2000. Það
væri fróðlegt að gera sama sam-
anburð við önnur lönd innan
OECD en Norðurlönd. Fullyrðing-
in um hæstu opinberu framlögin er
greinileg vafasöm svo ekki sé fast-
ar að orði kveðið.
Í 4. sæti í heildarkostnaði?
Næst er að skoða heildarkostn-
aðinn sem hlutfall af VÞF. Heil-
brigðis- og tryggingarráðuneytið
birtir upplýsingar um
hann á fréttavef sín-
um. Þar er Ísland í 6.
sætið árið 2000 en
ekki í 4. sæti eins og
fjármálaráðuneytið
heldur fram. Með
hærri kostnað en Ís-
lendingar eru Kanada-
menn, Frakkar, Þjóð-
verjar, Svisslendingar
og Bandaríkjamenn.
Ég hef aflað mér frek-
ari upplýsingar um
þetta og skv. þeim eru
Íslendingar í 8. til 15.
sæti árin 1990 til 1998
og að meðaltali þessi
ár í 10. sæti af þjóðum
innan OECD. Það er nokkuð lang-
ur vegur frá þessum tölum til
þeirra sem lesa má í vefriti fjár-
málaráðuneytisins.
Gríðarlegur vöxtur
í útgjöldum?
Í vefriti fjármálaráðuneytisins er
því haldið fram að gríðarlegur
vöxtur hafi verið í heilbrigðisút-
gjöldum síðustu áratugi. Árið 1970
hafi útgjöldin verið 3,2% af vergri
landsframleiðslu, 5,5% árið 1980 ,
6,8% árið 1990 og loks áætlað vera
yfir 7,5% árið 2000. Ég get ekki
tekið undir þetta. Efnahagur þjóð-
arinnar hefur tekið stakkaskiptum
frá 1970 og landsframleiðsla liðlega
þrefaldast. Þjóðin er miklu ríkari
en hún var árið 1970 og þótt hlutur
heilbrigðisþjónustu hafið vaxið á
tímabilinu er aukningin tiltölulega
lítill hlutur af verðmætisaukning-
unni og ég tel ekki um gríðarlegan
vöxt að ræða í ljósi þess að nú er
veitt miklu meiri heilbrigðisþjón-
usta en áður var, sjúkdómum hald-
ið niðri eða læknaðir sem áður var
ekki átt við. Að veita fleirum meiri
þjónustu og lengur kostar peninga
og þetta er gert vegna þess að al-
mennur vilji er til þess.
Til viðbótar þessu þá er fullyrð-
ingin um gríðarlegan vöxt í út-
gjöldum hæpin síðustu 20 árin svo
ekki sé fastar að orði kveðið. Upp-
lýsingar frá Þjóðhagsstofnun um
útgjöld hins opinbera frá 1980-2000
leiða í ljós að árið 1983 voru út-
gjöldin 6,3% af VLF en 7,6% árið
2000. Þessi aukning er ekki gríð-
arlegur vöxtur á neinn mælikvarða.
Árin 1990-1998 eru útgjöldin lægri
á hverju ári mæld sem hlutfall af
landsframleiðslu en 1988 þegar þau
voru 7,37% og það er ekki fyrr en
1999 og 2000 sem útgjöld hins op-
inbera verða hærri en árin 1988 og
1989. Þessi ár, þ.e. 1990 til 1998
eru útgjöldin 2,5 milljörðum kr. til
4,8 milljörðum kr. lægri hvert ár
en árið 1988 og samtals þessi 9 ár
um 35 milljörðum kr. lægri en það
ár. Megin niðurstaðan er að á síð-
asta áratug var ekki um neinn vöxt
að ræða í útgjöldum til heilbrigð-
ismála í hlutfalli af landsfram-
leiðslu þegar áratugurinn er met-
inn í heild og kannski er hluti
vandans nú einmitt sú staðreynd.
Ég held að það sé ráðlegt fyrir
fjármálaráðuneytið að endurskoða
tölur sínar sem birtust í vefritinu
29. ágúst og mér finnst að það
megi líka endurskoða viðhorfið til
heilbrigðismála sem þar kom fram.
Miðað við fyrirliggjandi upplýsing-
ar er ráðuneytið á villigötum.
Kristinn H.
Gunnarsson
Höfundur er alþingismaður.
Fjármál
Að veita fleirum meiri
þjónustu og lengur, seg-
ir Kristinn H. Gunn-
arsson, kostar peninga.
Fjármála-
ráðuneytið á
villigötum
Kauptu eina flík,
hún endist á við þrjár
Jón & Gunna - Ísafirði