Morgunblaðið - 21.09.2002, Blaðsíða 18

AKUREYRI
18 LAUGARDAGUR 21. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
SUÐURNES
ÞAÐ er ekki á hverjum degi sem
stunduð er sveppatínsla á um-
ferðareyjum á Akureyri. Guð-
ríður Gyða Eyjólfsdóttir, sveppa-
fræðingur á Akureyrarsetri
Náttúrufræðistofnunar Íslands,
var þó við slíka iðju í gærmorgun
og vakti óneitanlega athygli.
Sveppurinn sem Guðríður Gyða
er með á myndinni heitir taðk-
umbur (eða taðkempingur) á ís-
lensku en það eru nöfn sem Helgi
Hallgrímsson hefur gefið tegund-
inni, sem líklega er Agaricus vap-
orarius. Guðríður Gyða sagði að
þessi sveppur væri fremur fátíður
hérlendis en hefur á síðustu 10
árum borið aldin á nokkrum
stöðu meðfram Glerárgötu og
Hörgárbraut rétt norðan Gler-
árbrúar.
Hún sagði þetta nokkuð stór-
vaxinn ættinga matkumbs (mat-
kempings) Agaricus bisporus,
sem ræktaður er til manneldis.
Taðkumbur vex á taðhaugum og í
fjárhúsum og meðfram helstu
umferðargötu Akureyrar. Þar
sem greining tegundarinnar er
ekki örugg flokkast hún sem óæt,
að sögn Guðríðar Gyðu. Hatt-
urinn er fyrst nokkuð hnöttóttur
en opnast síðan upp og verður til-
tölulega flatur, yfirborðið spring-
ur gjarnan upp og verður afar
vörtótt og sveppurinn hefur auk
þess áberandi þykkan kraga sem
hangir ofan til á stafnum. Stærsti
sveppurinn við Glerárgötuna var
9 cm hár og með 16 cm breiðan
hatt.
Ekki þótti viðeigandi að nota
nafnið ætisveppur um alla ætt-
kvíslina þótt tegundin túnkambur
(túnkempingur) A. campestris,
hafi borið það lengi. Guðríður
Gyða sagði sveppanöfn ung í ís-
lensku máli og hefur Helgi Hall-
grímsson, náttúrufræðingur á
Egilsstöðum, fundið flest þeirra
upp. Ekki er komin reynsla á
notkun þeirra en til þess að hægt
sé að fjalla um sveppi á íslensku
þarf bæði nöfn og íðorð og eru
þessi nöfn fengin úr handriti bók-
ar Helga um íslenska sveppi sem
bíður þess nú að einhver gefi
hana út, að sögn Guðríðar Gyðu.
Morgunblaðið/Kristján
Guðríður Gyða Eyjólfsdóttir sveppafræðingur með taðkumb sem hún
tíndi á umferðareyju á Glerárgötunni í gærmorgun.
Sveppatínsla við
helstu umferðar-
götu bæjarins
ÞRJÚ tilboð bárust í lagningu hita-
veitu á Hjalteyri í Eyjafirði en til-
boðin voru opnuð hjá Norðurorku í
vikunni. GV gröfur ehf. áttu lægsta
tilboðið en það hljóðaði upp á tæpar
5 milljónir króna, eða um 62% af
kostnaðaráætlun. G. Hjálmarsson
hf. bauð tæpar 8 milljónir króna,
eða um 96% af kostnaðaráætlun og
Vinnuvélar Símonar Skarphéðins-
sonar ehf. buðu um 8,3 milljónir
króna, eða sömu upphæð og kostn-
aðaráætlun hljóðaði upp á.
Síðastliðið vor hófst borun eftir
heitu vatni í landi Arnarholts norð-
an Hjalteyrar, sem gaf mjög góða
raun en áður höfðu verið boraðar
fjölmargar rannsóknarholur á svæð-
inu. Sleipnir, bor Jarðborana hf.,
kom niður á mikið magn af heitu og
gefur holan um 50 sekúndulítra af
85 gráðu heitu vatni. Hitaveita verð-
ur lögð frá holunni og í þorpið á
Hjalteyri, alls 3–4 km leið og í um
20–30 íbúðir og sumarhús á svæð-
inu. Verkinu skal lokið fyrir lok
október nk.
Hitaveita lögð á Hjalteyri
VETRARSTARF KFUM og K er að
hefjast og verður boðið upp á sam-
veru fyrir tvo aldurshópa.
Fundir verða vikulega í félags-
heimili KFUM og K í verslunarmið-
stöðinni Sunnuhlíð í Glerárhverfi. Á
fundunum kynnast börnin Guði og
Jesú gegnum söng, bæn og hugleið-
ingu út frá frásögnum úr Biblíunni
auk þess sem farið verður í leiki og
fleira skemmtilegt gert. Fyrsti fund-
ur í yngri deild, 10 til 12 ára, verður
næsta mánudag, 23. september, kl.
17.15 og fyrsti fundur í unglinga-
deild, 13 til 15 ára, verður fimmtu-
daginn 26. september. Húsið verður
opnað hálftíma fyrr og er hægt að
spila t.d. billjard eða fótboltaspil.
Vetrar-
starfið hjá
KFUM og K
GISTINÆTUR á tjaldsvæðunum á
Akureyri, að Hömrum og við Þór-
unnarstræti, voru mun fleiri í sumar
en í fyrra. Munar þar mestu um
landsmót skáta að Hömrum. Gisti-
nætur á tjaldsvæðinu við Þórunnar-
stræti voru um 18.400 í sumar og um
6.500 að Hömrum, fyrir utan lands-
mót skáta. Með landsmótinu fjölgar
gistinóttum þar um 15 til 18 þúsund,
að sögn Ásgeirs Hreiðarssonar,
framkvæmdastjóra tjaldsvæðanna.
Ásgeir sagði að frá því að tjald-
svæðið að Hömrum var tekið í notk-
un sumarið 2000 hafi gistinóttum þar
fjölgað um ríflega helming, úr 3.000 í
um 6.500. Gistinóttum hafi þó ekki
fækkað á þessum tímabili við Þór-
unnarstræti og því sé um hreina
fjölgun tjaldgesta að ræða. Ásgeir
sagði að mikill fjöldi tjaldgesta vildi
vera við Þórunnarstrætið en aðrir
hafi ekki enn heyrt af tjaldsvæðinu
að Hömrun, þar sem unnið hefur að
uppbyggingu undanfarin sumur.
Ásgeir sagði að uppbyggingin að
Hömrum væri komin vel á veg og að
næsta sumar verði megin tjaldsvæð-
in og salernisaðstaðan tilbúin. Í
framtíðinni sé svo hugmyndin að
byggja stærra og betra þjónustuhús,
með enn betri þvottaaðstöðu. „Enda
eru kröfur um bætta þjónustu alltaf
að aukast og við því þarf að bregð-
ast.“
Það hefur yfirleitt farið lítið fyrir
Íslendingum á tjaldsvæðunum á Ak-
ureyri þegar komið er fram í sept-
ember og þá frekar að útlendingar
séu þá enn á ferðinni. Um síðustu
helgi voru þó nær eingöngu íslenskir
ferðalangar á báðunum tjaldsvæðun-
um á Akureyri, enda veðrið með
allra besta móti. Ásgeir sagði að
tjaldgestir væru aðallega á ferðinni á
tveggja mánaða tímabili, frá miðjum
júní fram í miðjan ágúst og að lang-
flestir væru á tjaldsvæðunum frá
fyrstu helginni í júlí og fram yfir
verslunarmannahelgi.
Gestum
á tjald-
svæðunum
fjölgar
♦ ♦ ♦
SÆBÝLI hf. er að margfalda eldi á
sandhverfu í eldisstöð sinni í Voga-
vík. Sandhverfan verður önnur
helsta stoð fyrirtækisins ásamt
sæeyrunum sem þar hafa verið
framleidd um árabil.
Sæbýli hf. keypti eignir þrotabús
Vogalax hf. á árinu 1994 í þeim til-
gangi að hefja framleiðslu á sæeyr-
um fyrir Japansmarkað. Hefur sú
framleiðsla verið þróuð síðan og er
farin að skila hagnaði, að sögn Jóns
Gunnarssonar framkvæmdastjóra.
Með kaupum á stöðinni eignaðist
Sæbýli fjölda kera og mikla aðstöðu
til fiskeldis sem ekki nýttist við eldi
sæeyrnanna en Jón segir að áhugi
hafi verið á að koma aftur í rekstur.
Sandhverfan hafi orðið fyrir valinu
því aðstæðurnar hentuðu henni vel,
ekki síst sá tiltölulega heiti sjór sem
dælt væri úr borholum stöðvarinnar.
Á sama tíma hafi farið að nást betri
árangur í seiðaframleiðslu í tilrauna-
eldisstöð Hafrannsóknastofnunar.
Góður árangur í
seiðaframleiðslu
Ýmsar tilraunir hafa verið gerðar
með klak og eldi sandhverfu hér á
landi, með misjöfnum árangri. Fisk-
urinn veiðist hér við land sem flökku-
fiskur og starfsmenn tilraunaeldis-
stöðvar Hafrannsóknastofnunar á
Stað í Grindavík hafa í nokkur ár
byggt upp klakstofn með því að safna
lifandi sandhverfum frá fiskiskipa-
flotanum. Hefur stofnunin verið að
þróa aðferðir við klak og hefur Sæ-
býli keypt seiðin síðustu árin. Fyrstu
seiðin komu árið 1998, um eitt þús-
und talsins. Í ár náðist sá árangur að
út úr klakinu komu 130 þúsund seiði
og fékk Sæbýli að kaupa 60 þúsund
auk þess sem hjá fyrirtækinu sjálfu
tókst að framleiða 25 þúsund seiði úr
lirfum frá Hafrannsóknastofnun.
Með þessu tók stjórn fyrirtækisins
þá ákvörðun að stórauka sand-
hverfueldið og gera það að annarri
helstu stoð fyrirtækisins.
Þótt eldisaðstaðan sé fyrir hendi í
útikerum þarf að leggja í nokkra
fjárfestingu til að hafa aðstæður
ákjósanlegar. Meðal annars er talið
nauðsynlegt að byggja yfir kerin og
stendur fyrir dyrum að byggja yfir
fyrstu keraröðina, 8 útiker af 36 sem
eru í stöðinni. Verður það gert á
næstunni.
Verðmæt afurð
Sandhverfueldið hefur gengið vel
og áfallalaust hjá Sæbýli til þessa.
Tekur um það bil tvö ár að ala fiskinn
í tveggja kílóa stærð sem gott verð
fæst fyrir á mörkuðunum. Fyrsta
framleiðslan var flutt út á síðasta ári,
aðallega til Sviss, og fékkst gott verð
fyrir að sögn Jóns. Sandhverfan er
dýr sælkerafiskur og fékkst um 940
króna skilaverð fyrir kílóið á síðasta
ári. Jón segir að í áætlunum fyrir-
tækisins sé gert ráð fyrir að verðið
lækki en samt verði hægt að ala fisk-
inn með góðum hagnaði.
Hann segir að allar áætlanir
stjórnenda fyrirtækisins um að auka
sandhverfueldið mikið grundvallist á
reynslutölum úr eldinu og eigi því að
vera raunhæfar. Þá byggist mögu-
leikar fyrirtækisins á að halda fram-
leiðslukostnaði í lágmarki á því að
aðstaðan hafi verið fyrir hendi, hlýr
sjór, þjálfað starfsfólk og eldi á ann-
arri tegund í stöðinni.
Hann segir að vaxtarhraði sand-
hverfu í stöð Sæbýlis sé jafngóður
eða betri en í góðum stöðvum erlend-
is og afföll ekki meiri. Eldið er þó
ekki gallalaust. Þannig hafa verið
vandræði með litinn á fiskinum, hann
hefur verið hvítskellóttur og það get-
ur valdið erfiðleikum við sölu þótt
það hafi ekki háð Sæbýli enn sem
komið er. Álitið er að þetta vandamál
skapist við startfóðrun seiðanna og
eru starfsmenn tilraunaeldisstöðvar-
innar í Grindavík að ná sífellt betri
tökum á henni. Þá segir Jón að ef
þetta valdi erfiðleikum á mörkuðum
verði í framtíðinni hægt að flokka
þennan fisk frá og selja flakaðan.
Stefnt er að 250-300 tonna fram-
leiðslu á ári þegar eldið verður komið
í full afköst, en í ár verða flutt út um
12 tonn af sandhverfu. Einnig hefur
Jón áhuga á að taka seiðaframleiðsl-
una í eigin hendur. Tekur Jón fram
að ráðast þurfi í nokkrar fjárfesting-
ar þegar framleiðslan eykst, meðal
annars með því að bora nýja holu til
að dæla upp sjó. Þá þurfi að fjölga
um tvo starfsmenn á ári. Núna starfa
ellefu menn hjá fyrirtækinu en þurfa
að vera um 20 þegar fram í sækir.
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Starfsmenn þykktarflokka sandhverfu sem verið er að flytja milli kera.
Sæbýli marg-
faldar sand-
hverfueldið
Vogar
Sandhverfan sem Jón Gunnars-
son heldur á viktar um þrjú kíló.