Morgunblaðið - 27.09.2002, Page 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. SEPTEMBER 2002 11
BESTI áróðursmeistari tuttugustu aldarinnar er
líklega Winston Churchill, segir John Sergeant,
pólitískur ritstjóri ITN-sjónvarpsstöðvarinnar í
Bretlandi, í samtali við Morgunblaðið. Sergeant
kemur hingað til lands um helgina til að flytja er-
indi á ráðstefnu Fjölmiðlasambands Íslands, sem
haldin verður á morgun í Salnum í Kópavogi.
Sergeant er enginn nýgræðingur í faginu,
hann hefur starfað í fjölmiðlum í meira en þrjátíu
ár. Hann hóf störf hjá breska ríkisfjölmiðlinum
BBC árið 1970; fyrst í útvarpinu og síðan í sjón-
varpinu. Fyrstu árin flutti hann Bretum stríðs-
fréttir, frá löndum víða um heim, m.a. skýrði
hann samlöndum sínum frá endalokum Víetnam-
stríðsins. En seinna flutti hann stjórnmálafréttir
frá þinghúsinu í Westminster í Lundúnum. Þar
starfaði hann í um það bil tuttugu ár. Í bók sinni,
Give Me Ten Seconds, sem fjallar um ævi hans og
störf, lýsir hann tímabilinu í þinghúsinu sem há-
punkti ferils síns. Hann kynntist vel öllum for-
sætisráðherrum Breta á þessum tíma, m.a.
Margaret Thatcher, John Major og Tony Blair.
Sergeant mun í erindi sínu á fjölmiðlaráðstefn-
unni á morgun m.a. fjalla um áróðursmeistara
eða „spin doctors,“ eins og þeir heita á ensku.
„Ég ætla að kollvarpa goðsögninni um áróðurs-
meistara,“ segir hann og minnir á að þótt orðið
áróðursmeistari sé kannski nýtt af nálinni, þá sé
hlutverk áróðursmeistara; það sem þeir geri –
langt frá því að vera nýtt. Áróðursmeistarar hafi
verið til svo lengi sem stjórnmál hafi verið til.
„Fólk tengir oft áróðursmeistara við óheilindi eða
mistök í stjórnmálum og fari eitthvað illa, t.d. á
vettvangi stjórnmálanna, er áróðursmeisturun-
um kennt um. Fari á hinn bóginn eitthvað vel er
talað um það hve viðkomandi stjórnmálamaður
sé kænn; hann er sagður stjórnmálaskörungur.“
Sergeant segir að áróðursmeistarar séu sér-
fræðingar, eða ættu að vera sérfræðingar í fram-
komu stjórnmálamanna; þeir séu sérfræðingar í
fjölmiðlum og viti hvað stjórnmálamenn eigi að
segja og hvenær. „Áróðursmeistarar vinna þann-
ig að því daginn út og daginn inn að breyta því t.d.
hvernig fólk lítur á ákveðna atburði. Þeir láta t.d.
einstaka atburði sýnast mun betri en þeir eru í
raun og veru.“ Sergeant er þeirrar skoðunar að
það eigi ekki að gagnrýna áróðursmeistara; þeir
séu gagnlegir. „En fáir tala um hæfileika þeirra.
Það er aðallega talað um þá þegar þeir gera mis-
tök.“ Síðan segir hann: „Margir halda því fram að
við getum vel verið án áróðursmeistara; allir ættu
að segja sannleikann og allir ættu að segja það
sem þeir meina. En þannig virkar bara ekki lífið í
dag.“
Churchill slyngur
Sergeant segir, eins og áður kom fram, að Win-
ston Churchill, fyrrverandi forsætisráðherra
Breta, hafi sennilega verið einn besti áróðurs-
meistari 20. aldarinnar. „Hann breytti ósigri
Breta í Dunkerque í sigur.“ Sergeant er þarna að
vísa til Leifturstríðsins svokallaða í norðaustur-
hluta Frakklands árið 1940. Þjóðverjar höfðu
umkringt Bandamenn í Frakklandi og þrengdu
að þeim þar til herir Bandamanna, aðallega Bret-
ar, höfðust helst við í Dunkerque. „Bresku her-
mennirnir þurftu að hörfa og skilja eftir öll vopn
sín í Dunkerque,“ útskýrir Sergeant, en rúmlega
þrjú hundruð þúsund breskum hermönnum í
Dunkerque tókst síðan að flýja til Bretlands. „Í
mörgum löndum hefði þetta verið talinn mikill
ósigur en Churchill var slyngur enda var hann
áróðursmeistari. Honum tókst því að breyta
þessum atburði í hugum fólks. Hann tók þá
stefnu að segja að atburðirnir í Dunkerque hefðu
verið sigur því tekist hefði að bjarga hundruðum
þúsunda hermanna. Hann lagði einnig áherslu á
að þessir sömu hermenn hefðu myndað þann
kjarna í breska hernum sem síðan hefði barist
alla seinni heimsstyrjöldina og að lokum sigrað
Þjóðverja.“
Inntur eftir því hvort ekki sé erfiðara að vera
áróðursmeistari nú – á tímum upplýsingatækni-
nnar – en áður, segir Sergeant svo vera. Hann
tekur þó fram að það sama eigi við um stjórn-
málamenn nú og áður, þ.e. það sé alltaf spurning
um að koma með réttu rökin á réttum tíma, að
öðrum kosti verði viðkomandi stjórnmálamaður
ekki farsæll í starfi sínu. „Fjölmiðlar flytja okkur,
um þessar mundir, fréttir allan sólarhringinn. Af
þeim sökum þurfa einstakir stjórnmálamenn,
einkum þeir sem eru í lykilstöðum, s.s. forseti
Bandaríkjanna, að vera fljótir að vinna. En það
geta þeir ekki alltaf við þessar aðstæður. Þess
vegna ráða þeir til sín sérfræðinga í fjölmiðlum;
áróðursmeistara.“
Sergeant hefur eins og áður sagði átt náin sam-
skipti við forsætisráðherra Bretlands síðustu
áratugina. Hann mun koma inn á það í erindi sínu
og m.a. fjalla almennt um samskipti stjórnmála-
manna og fjölmiðla. En hver er að nota hvern í
þeim samskiptum? „Svarið er einfalt,“ segir
hann. „Við erum að nota hvorir aðra. Fjölmiðlar
nota stjórnmálamenn og öfugt. Ég tek Winston
Churchill aftur sem dæmi. Þegar hann var búinn
að ákveða hvaða stefnu skyldi taka varðandi
Dunkerque-harmleikinn þurfti hann að halda
ræðu; koma skilaboðum áleiðis til almennings. Í
því skyni þurftu aðstoðarmenn hans að búa fjöl-
miðla undir yfirlýsingu hans.“ Sergeant segir að í
þessu dæmi um Churchill megi sjá að forsætis-
ráðherrann hafi verið að nýta sér fjölmiðla og
fjölmiðlar að nýta sér hann. „Ef fjölmiðlar eru
ekki vakandi yfir því sem stjórnmálamaðurinn
segir, kann að vera að ekki verði tekið eftir hon-
um. Og á sama hátt eru fjölmiðlar sem fjalla um
stjórnmál ekkert án stjórnmálamannsins. Slíkir
fjölmiðlar geta ekki gert neitt ef stjórnmálamað-
urinn segir ekki neitt, heldur ekki ræður eða fer
ekki í viðtöl.“ Sergeant segir að fjölmiðlar og
stjórnmálamenn þurfi þannig að vinna saman.
Hann tekur þó fram aðspurður að á milli þessara
aðila, fjölmiðla og stjórnmálamanna, þurfi að
vera ákveðin mörk. T.d. geti fjölmiðlamaður haft
gott samband við stjórnmálamann, en sá síðar-
nefndi megi þó ekki hafa þann fyrrnefnda í vasa
sínum. „Fjölmiðlamaðurinn verður að vita sitt-
hvað um líf stjórnmálamannsins og stjórnmála-
maðurinn verður að vita nokkuð um líf fjölmiðla-
mannsins.“ Þannig myndist ákveðinn trúnaður
að sögn Sergeant. Með slíkum trúnaði sé t.d.
hægt að finna út hvernig samskiptin geti verið.
Sergeant rifjar í þessu sambandi upp ferð
Thatchers til Moskvu árið 1987 en hann hafði árin
á undan átt góð samskipti við ráðherrann. „Ég
átti að greina frá þessari ferð hennar til Sov-
étríkjanna og var í sömu flugvél og hún. Okkur
fréttamönnunum var hins vegar sagt að hún
myndi ekki tala við okkur. Við létum því færa
okkur kvöldverð og vorum að borða þegar hún
birtist skyndilega. Mér brá og stóð strax upp en
við það datt matarbakkinn á gólfið; maturinn og
drykkirnir fóru út um allt. Flugfreyjurnar þustu
fram en Thatcher lét sér hvergi bregða og beygði
sig niður til að taka upp matinn. Það var greini-
legt að hún naut þessa atviks því hún vildi gefa í
skyn að karlmenn væru vanhæfir og að það væri
hún sem hefði lausnina á öllum málum.“ Sergeant
segir að þegar Thatcher hafi verið búin að
hreinsa til hafi hann tekið viðtal við hana um þró-
unina í Sovétríkjunum. „Þetta dæmi sýnir að það
er mjög mikilvægt fyrir fjölmiðlamenn að eiga
gott samband við stjórnmálamenn. Því þrátt fyrir
þetta kjánalega atvik fannst Thatcher ekkert mál
að láta mig taka viðtal við sig,“ segir Sergeant og
bætir við: „Og hún var frábær í viðtalinu.“
Áróðursmeistarar eru stjórn-
málamönnum nauðsynlegir
John Sergeant
John Sergeant, ritstjóri stjórn-
málafrétta á ITN-sjónvarps-
stöðinni í Bretlandi, heldur
erindi á fjölmiðlaráðstefnu í
Salnum í Kópavogi á morgun.
Hann segir Örnu Schram m.a.
frá skoðunum sínum á því sem
við köllum áróðursmeistara.
arna@mbl.is
UNDANFARIN tíu ár hefur hjúkr-
unarþjónustan Karitas boðið upp á
sérhæfða heimahjúkrun fyrir
krabbameinssjúklinga á höfuð-
borgarsvæðinu. Þegar þjónustan
var sett á laggirnar 1. október árið
1992 störfuðu þar tveir hjúkr-
unarfræðingar en þeir eru sex í
dag.
Hrund Helgadóttir, hjúkrunar-
fræðingur og annar stofnenda
hjúkrunarþjónustunnar, segir að
þörfin eftir þjónustu við krabba-
meinssjúklinga í heimahúsum hafi
verið orðin áberandi fyrir áratug
sem varð til þess að ráðist var í
verkefnið í samstarfi við krabba-
meinslækningadeild Landspít-
alans.
„Á þessum tíma lagði Alþjóða-
heilbrigðisstofnunin einmitt
áherslu á það við þjóðir heimsins
að meiri áhersla yrði lögð á líkn-
andi meðferð og að meiri fjár-
munum yrði varið í þjónustu við
þess háttar meðferð,“ segir Hrund.
Að sögn Hrundar hófu þær fljót-
lega undirbúning að því að koma til
móts við aukna áherslu á líknandi
meðferð og sóttu meðal annars
námskeið erlendis í þeim tilgangi.
Í dag er Karitas í samstarfi við
krabbameinslækningasvið Land-
spítalans – háskólasjúkrahúss við
Hringbraut. Samstarfið byggist á
samningi sem Félag íslenskra
hjúkrunarfræðinga gerði við
Tryggingastofnun seint á níunda
áratugnum og gerir hjúkrunar-
fræðingum kleift að starfa sjálf-
stætt innan heilbrigðisþjónust-
unnar. Samkvæmt verktaka-
samningi við ríkið er hjúkrunar-
þjónustan rekin af starfsmönnum
en náin samvinna er við krabba-
meinslækningasvið Landspítalans
og læknar og hjúkrunarfræðingar
sem þar starfa vísa skjólstæðingum
sínum á þjónustu Karitas.
Spurð um mikilvægi heima-
hjúkrunarþjónustu bendir Hrund á
að með sameiningu sjúkrahúsanna
á síðustu árum skapist meiri þörf á
að hægt sé að veita góða þjónustu
og sinna eftirliti í heimahúsum,
sem aftur dregur úr innlögnum á
sjúkrahús. Með því móti sé hægt að
spara mikla fjármuni enda kostn-
aður við heimahjúkrun ekki nema
brot af kostnaði við innlögn.
Að mati Hrundar er áhugi meðal
hjúkrunarfræðinga á heima-
hjúkrun og einkarekstri innan heil-
brigðisþjónustunnar stöðugt að
aukast, einkum með víðtækari
menntun hjúkrunarfræðinga.
„Hjúkrunarfræðingar eru sífellt
að öðlast betri og víðtækari mennt-
un.
Margir hjúkrunarfræðingar
hafa á síðustu árum viðað að sér
menntun í tengslum við rekstur
fyrirtækja og stofnana og í við-
skiptum almennt,“ segir Hrund.
Annan október nk. efnir Holl-
vinafélag hjúkrunarfræðideildar
Háskóla Íslands til fundar um
einkarekstur í heilbrigðisþjónustu
eins og hann snýr að hjúkrunar-
fræðingum. Þar munu Ásta Möller
alþingismaður, Herdís Sveins-
dóttir, formaður Félags íslenskra
hjúkrunarfræðinga, og Elsa Frið-
finnsdóttir, aðstoðarmaður heil-
brigðis- og tryggingamálaráð-
herra, verða með framsögu. Þar
mun Hrund meðal annars taka þátt
í pallborðsumræðum og svara fyr-
irspurnum í ljós fenginnar reynslu
af starfi Karitas.
Hjúkrunarþjónustan Karitas fagnar 10 ára starfsafmæli um mánaðamótin
Sífellt meiri áhugi
á heimahjúkrun
Morgunblaðið/Þorkell
Hjúkrunarfræðingar hjá Karitas. Frá vinstri: Lilja Þormar, Bergþóra
K. Jóhannsdóttir, Valgerður Hjartardóttir, Hrund Helgadóttir, Ásdís
Þorbjarnardóttir og Berglind Víðisdóttir.
JÓN Gunnar Bernburg varði fyrir
skömmu doktorsritgerð í fé-
lagsfræði við Háskóla New York
ríkis í Banda-
ríkjunum. Rit-
gerðin, sem
nefnist á frum-
málinu „State
reaction, life-
course outcomes,
and structural
disadvantage: A
panel study of
the impact of formal criminal la-
beling on the transition to
adulthood“, fjallar um langtíma-
rannsókn á áhrifum stimplunar
ungra afbrotamanna á lífshlaupið.
Í fréttatilkynningu segir: Rann-
sóknin, sem bætir upp annmarka
fyrri rannsókna á þessu sviði,
styður þá kenningu að frávik-
astimplun hafi neikvæð áhrif á lífs-
hlaupið og auki þannig líkindi á
áframhaldandi afbrotahegðan.
Stuðst var við gögn úr viðamikilli
könnun á tæplega 1.000 bandarísk-
um ungmennum sem fylgt var eft-
ir um tíu ára skeið (frá 13 til 22
ára). Niðurstöður sýna að ein-
staklingar sem verða fyrir stimpl-
un á unglingsárum, þ.e. eru hand-
teknir eða dæmdir fyrir afbrot,
eru marktækt líklegri en aðrir til
þess að flosna úr námi í áfram-
haldinu, stríða við atvinnuleysi og
taka þátt í alvarlegum afbrotum á
tvítugsaldri, að teknu tilliti til af-
brotaferils þeirra, námsgetu, kyn-
ferðis, kynþáttar og efnalegs bak-
grunns. Aðalleiðbeinandi var
Marvin Krohn og aukaleiðbein-
endur voru Steven Messner og
Þóroddur Bjarnason, prófessorar
við félagsfræðideild Háskóla New
York ríkis.
Jón Gunnar Bernburg (f. 1973)
lauk stúdentsprófi frá Mennta-
skólanum við Hamrahlíð árið 1993
og BA prófi í félagsfræði frá Há-
skóla Íslands árið 1996. Hann
starfaði að æskulýðsrannsóknum
hjá Rannsóknastofnun uppeldis-
og menntamála frá 1996 til 1998.
Jón Gunnar hefur undanfarin
misseri birt fræðigreinar í alþjóð-
legum fagritum, þar á meðal í
British Journal of Criminology og
Justice Quarterly. Hann vinnur nú
að rannsóknum hérlendis með
styrk frá Norræna sakfræðiráðinu
og er stundakennari við félags-
vísindadeild Háskóla Íslands. Jón
Gunnar er kvæntur Eydísi Dóru
Sverrisdóttur félagsráðgjafa og
eiga þau eitt barn, Jóel.
Doktors-
vörn í fé-
lagsfræði