Morgunblaðið - 29.09.2002, Blaðsíða 56

MORGUNBLAÐIÐ, KRINGLUNNI 1, 103 REYKJAVÍK, SÍMI 569 1100, SÍMBRÉF 569 1181, PÓSTHÓLF 3040,
ÁSKRIFT-AFGREIÐSLA 569 1122, NETFANG: RITSTJ@MBL.IS, AKUREYRI: KAUPVANGSSTRÆTI 1 SUNNUDAGUR 29. SEPTEMBER 2002 VERÐ Í LAUSASÖLU 190 KR. MEÐ VSK.
Fyrsta heimilið
SIGURSTEINN Másson, formaður
Geðhjálpar, segir neyðarástand ríkja
vegna úrræðaleysis heilbrigðiskerfis-
ins til að veita geðsjúkum þá þjónustu
sem þeir þurfi og eigi rétt á. Yfir 20
einstaklingar, sem eigi að fá þjónustu
í geðheilbrigðiskerfinu lögum sam-
kvæmt, séu vistaðir í fangelsum. Þá
séu um 30 einstaklingar til viðbótar
heimilislausir og á vergangi. Oft séu
þetta mjög veikir einstaklingar.
„Þetta er auðvitað algjörlega óvið-
unandi ástand og það þarf að kalla til
ábyrgðar bæði félagsmálayfirvöld og
heilbrigðisyfirvöld. Það er hörmulegt
þegar það hefur legið fyrir árum og
stundum áratugum saman að ein-
staklingar sem hafa verið gjörsam-
lega ófærir um að bjarga sér hafa
ekki fengið lögbundna þjónustu.
Horfa síðan upp á að mörg slík mál
enda með hörmulegum afleiðingum.
Það er algjörlega ótækt að einstak-
lingar haldnir mjög erfiðu ofsóknar-
brjálæði og öðrum alvarlegum geð-
sjúkdómum séu vistaðir í fangelsum
eða á sambýlum fyrir fólk í áfengis-
vanda, eins og er í dag.“
Jón Kristjánsson heilbrigðisráð-
herra segir að hann muni láta skoða
hvaða úrræði séu í boði fyrir afbrota-
menn sem hafi afplánað refsingu sína
og séu veikir á geði, réttargeðdeildin
á Sogni geti helst tekið að sér menn
sem svo sé ástatt um en þá þurfi að
svipta þá frelsi. Í Morgunblaðinu í
gær var haft eftir forstjóra Fangels-
ismálastofnunar að maðurinn sem er
grunaður um að hafa stungið karl-
mann á sjötugsaldri til bana á
fimmtudagskvöld væri geðsjúkur og
hefði átt að vera undir eftirliti. Hann
hefði hins vegar ekki fengið nauðsyn-
legt aðhald og þjónustu á stofnunum
þótt hann hefði sjálfur verið tilbúinn
að þiggja hjálp.
Ráðherra segir að hann vilji ekki
tjá sig um þetta einstaka mál, en
hann muni kanna hvort honum hafi
verið synjað um vistun á stofnunum
sem heyra undir heilbrigðisráðuneyt-
ið. „Það hafa komið upp einstaka til-
vik af svipuðu tagi, einmitt þar sem
menn eru búnir að afplána sinn dóm
og komnir út í þjóðfélagið aftur og
hafa jafnvel verið hættulegir um-
hverfi sínu. Það þurfa náttúrlega að
vera einhver úrræði, það þarf þá
frelsissviptingu ef menn eru búnir að
afplána dóm. En það er full þörf á að
það fari fram athugun á slíku.“
Stjórn Geðhjálpar hefur sent frá
sér ályktun þar sem hún skorar á op-
inbera aðila, sem og stjórnendur
sjúkrastofnana að bæta til muna
þjónustu innan geðsviðsins og gera
ekki heilbrigðismál að lögreglumál-
um. „Það er óforsvaranlegt fyrir þjóð
sem á að búa við gott félags- og heil-
brigðiskerfi að þannig sé komið fram
við fjölda fólks,“ segir í ályktuninni
þar sem því er beint til ríkisstjórn-
arinnar að „gera nauðsynlegar úr-
bætur á þjónustu við geðsjúka á Ís-
landi í samræmi við áherslur þær
sem fram komu við þingupphaf fyrir
tæpu ári.“
Áskorun Geðhjálpar um að heilbrigðismál verði ekki lögreglumál
Segja að 50 einstaklingar
fái ekki lögboðna þjónustu
Lögreglan
lokar spilavíti
í miðbænum
Morgunblaðið/Júlíus
Það tók lögregluna um tvo til þrjá tíma að taka saman allt sem tengdist
spilavítinu, borð og fleira, og flytja það í burtu í sendibifreiðum.
SKÖMMU fyrir miðnætti á föstu-
dagskvöld gerði lögreglan húsleit í
húsnæði í miðbæ Reykjavíkur þar
sem talið er að rekið hafi verið nokk-
urs konar spilavíti eða fjárhættuspil
um nokkurt skeið, en slíkt er bannað
samkvæmt almennum hegningarlög-
um. Lögreglan lagði hald á allan bún-
að og færði starfsmenn til yfir-
heyrslu, en forsvarsmenn
starfseminnar voru enn í haldi í gær,
laugardag.
Að sögn rannsóknarlögreglu hefur
lengi verið grunur um að í viðbygg-
ingu við Suðurgötu 3 í Reykjavík, í
portinu á bak við Herkastalann og
húsnæði Happdrættis Háskólans,
færi fram starfsemi í ætt við spilavíti,
þar sem spilað væri upp á peninga.
Lögreglan með húsleitarheimild
Í fyrrakvöld var síðan látið til skar-
ar skríða. Lögreglan var með húsleit-
arúrskurð frá héraðsdómi, gerði hús-
leit á staðnum og lagði hald á tæki og
tól auk þess sem starfsmenn, um 10
manns, voru fluttir á lögreglustöð til
yfirheyrslu, en gestunum, rúmlega 10
manns, var leyft að fara eftir að rætt
hafði verið við þá á staðnum. Nokkur
viðbúnaður var vegna aðgerðarinnar
og tók um tvo til þrjá tíma að taka
saman allt sem tengdist spilavítinu,
borð og fleira, og flytja það í burtu.
Samkvæmt íslenskum hegningar-
lögum er svona rekstur bannaður og
refsiverður, en í 183. gr. almennra
hegningarlaga segir að sá, sem geri
sér fjárhættuspil eða veðmál að at-
vinnu eða það að koma öðrum til þátt-
töku í þeim, skuli sæta sektum eða
allt að eins árs fangelsi. Eins segir að
ákveða skuli með dómi hvort vinningi
af fjárhættuspili eða veðmáli skuli
skilað aftur eða hvort hann skuli
gerður upptækur. Í 184. gr. sömu
laga kemur fram að hver, sem afli sér
tekna beint eða óbeint með því að láta
fjárhættuspil eða veðmál fara fram í
húsnæði, er hann hefur umráð yfir,
skuli sæta sektum eða allt að eins árs
fangelsi.
NASA rannsakar setmynd-
anir eftir Kötluhlaup
Landslag á
Mýrdalssandi
talið líkjast
yfirborði Mars
Svona eru vélmennin sem NASA
ætlar að senda til Mars.
Ljósmynd/Dr. Matthew Roberts
James W. Rice segir að landslag á Íslandi geti nýst vel til að hjálpa
mönnum að skilja landslagið á Mars. Hann stendur í árfarvegi á Mýr-
dalssandi þar sem áin hefur rutt sér leið í gegnum set úr Kötluhlaupi.
DR. JAMES W. Rice, stjarnjarð-
fræðingur hjá NASA, rannsakaði
setmyndanir eftir Kötluhlaup á
Mýrdalssandi í ágúst síðastliðn-
um, ásamt dr. Matthew J. Ro-
berts, jöklafræðingi á Veðurstofu
Íslands, en næsta vor verða tvö
geimför send til Mars til að rann-
saka ummerki eftir gríðarleg
hlaup sem áttu sér stað á plán-
etunni fyrir fleiri milljónum ára.
Rice segir að landslagið á Ís-
landi sé mjög líkt yfirborði Mars
og mjög gagnlegt sé fyrir vís-
indamenn að geta borið myndir
frá Mars saman við landslagið á
Mýrdalssandi, þá geti íslenskt
landslag hjálpað þeim að túlka og
skilja betur myndir frá Mars.
Fyrra geimfarið verður sent af
stað í maí á næsta ári og það síð-
ara um mánuði síðar. Þau munu
lenda á mismunandi stöðum á
Mars í upphafi ársins 2004, vél-
menni munu safna upplýsingum
og senda til jarðar. „Nýlega
komu fram vísbendingar um að
vatn hafi verið að finna á Mars
og þar sem vatn er forsenda lífs
þykir þetta mjög spennandi rann-
sóknarefni fyrir vísindamenn,“
segir Roberts sem vann að rann-
sóknunum ásamt Rice. Hann seg-
ir að Veðurstofan hafi mikinn
áhuga á að fá frekari upplýsingar
um hvernig Kötluhlaup hagi sér
og því hafi hann tekið þátt í
rannsóknum Rice hér á landi í
sumar.
Flóðin á Mars gríðarlega stór
Rice segir að NASA hafi sér-
stakan áhuga á að skoða land-
svæði á Mars þar sem má sjá um-
merki eftir vatn. „Flóðin á Mars
hafa verið gríðarlega stór,
rennslið hefur verið um 20–30
sinnum meira en samanlagt
rennsli allra vatnsfalla á jörðinni.
Við vitum ekki hvenær síðast
varð flóð á Mars en við höfum
giskað á að það hafi verið fyrir
10 milljónum ára,“ segir hann.
Rice hefur rannsakað ummerki
eftir jökulhlaup á Íslandi síðustu
fimm ár, þar á meðal á Skeið-
arársandi og fyrir norðan Vatna-
jökul. „Mörg þessara svæða líkj-
ast mjög landslaginu á Mars. Árið
1997 lenti Mars Pathfinder í
gömlum árfarvegi á Mars sem
svipar mjög til landslags á Ís-
landi,“ bætir hann við.
Könnunargeimfarið Mars Od-
yssey frá NASA er nú á sporbaug
um Rauðu plánetuna, eins og hún
er gjarnan kölluð, og vinnur Rice
m.a. að því að vinna úr upplýs-
ingum sem geimfarið sendir til
jarðar. Þá vinnur hann einnig að
því að þróa vélmennin sem verða
send til Mars næsta vor. Eitt vél-
menni verður í hvoru geimfari
fyrir sig, en fyrra geimfarið legg-
ur af stað í maí á næsta ári og
það síðara um mánuði síðar.
„Hvort vélmenni mun endast í um
90 daga og við getum vonandi
sent þau í allt að kílómetra fjar-
lægð frá geimförunum,“ segir
Rice. Vélmennin munu leita að
ummerkjum um vatn og geta far-
ið yfir um 100 metra á yfirborði
plánetunnar á hverjum degi.