Morgunblaðið - 28.11.2002, Blaðsíða 40

LISTIR
40 FIMMTUDAGUR 28. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
F
yrir nokkru fjallaði ég
á þessum vettvangi
um kröfur Banda-
ríkjamanna um aukin
framlög aðildarríkja
Atlantshafsbandalagsins (NATO)
til hernaðarmála og taldi ég þá að
nýleg tilkynning, um að íslensk
stjórnvöld hefðu ákveðið að senda
átta flugumferðarstjóra til starfa í
Kosovo, tengdist þessum kröfum.
Nú er ljóst að þó að ég hafi
þarna sannarlega sett hlutina í rétt
samhengi er umfangið mun meira
en ég hafði gert mér grein fyrir.
Það mátti ráða af yfirlýsingu ís-
lenskra stjórnvalda á leiðtogafundi
NATO í Prag í síðustu viku. Ísland
hefur semsé skuldbundið sig til að
verja allt að
300 millj-
ónum króna
til þess að
leigja flug-
vélar undir
herflutninga
á vegum
NATO, komi til aðgerða á þess
vegum.
Þá hefur ríkisstjórn Íslands
samþykkt að flýta uppbyggingu
Íslensku friðargæslunnar.
Ekki virðist öruggt að til þess
komi að Ísland þurfi að standa við
skuldbindingar sínar varðandi her-
flutninga á vegum NATO. Ein-
hverjir hafa rætt um hugsanleg
átök í Írak í þessu sambandi en er
víst að NATO sem bandalag komi
að því stríði? Þjóðverjar, sem eiga
aðild að NATO, hafa jú lýst því af-
dráttarlaust yfir að þeir muni ekki
taka þátt í slíku stríði (hugsanlegt
er þó að þeir kjósi að standa ekki í
vegi fyrir því að önnur NATO-ríki
heyi stríðið undir gunnfána banda-
lagsins).
En munu Bandaríkjamenn
kæra sig um að NATO sem slíkt
taki þátt? Líklegra er að þeir safni
saman „bandalagi hinna viljuðu“,
sem án efa hefði innanborðs ýmsar
NATO-þjóðir, þó að stríðið væri
ekki beinlínis háð undir fána
NATO. Yrði skuldbinding Íslands
virkjuð við slíkar aðstæður?
Eftirtektarverð eru loforðin um
að uppbyggingu Íslensku frið-
argæslunnar verði flýtt. Skv. upp-
lýsingum úr utanríkisráðuneytinu
hafa alls 30 friðargæsluliðar farið
til starfa á þessu ári. Þar af hafa 17
þeirra farið til starfa á vegum
NATO (umræddir flugumferð-
arstjórar og fluggagnafræðingar
eru þar meðtaldir), átta á vegum
stofnana Sameinuðu þjóðanna (t.d.
UNIFEM í Kosovo og alþjóðlega
lögregluliðsins þar í héraði), þrír á
vegum Öryggis- og sam-
vinnustofnunar Evrópu (ÖSE) og
tveir á vegum norræns frið-
argæsluliðs á Sri Lanka.
Í ljós kemur jafnframt að flug-
umferðarstjórarnir og fluggagna-
fræðingarnir voru ekki á við-
bragðslista Íslensku
friðargæslunnar (að einum und-
anskildum), sem stofnað var til
með allmikilli fyrirhöfn og tals-
verðum fjárútlátum fyrr á þessu
ári. Það sama á reyndar við um
lögreglumenn sem starfa fyrir Ís-
lensku friðargæsluna.
Um eitt hundrað manns eru að
sögn á viðbragðslistanum en miðað
við tölurnar, sem ég rakti hér að
ofan, virðast þó ekki ýkja margir
sendir utan af honum; mikill meiri-
hluti útsendra friðargæsluliða á
þessu ári var valinn framhjá þess-
um lista.
Nú er ekki meining mín að gera
þetta tortryggilegt. Ég hef þó
áhyggjur af því að framlög Íslands
til NATO gleypi einfaldlega frið-
argæsluna (úr því að búið er að
setja þau varnarmálaframlög að
hluta til í þennan farveg).
Því verður auðvitað ekki haldið
fram að íslenskir friðargæsluliðar,
sem starfa á vegum NATO, geti
ekki lagt sitt af mörkum til mann-
úðarmála – það uppbyggingarstarf
sem flugumferðarstjórar inna af
hendi í Kosovo er t.d. óumdeil-
anlega af því tagi.
Mér finnst hins vegar ómaksins
vert að hvetja til að menn gleymi
ekki hugsjónaþættinum í þessu;
skyldu Íslendinga (sem ríkrar
þjóðar) til að taka þátt í uppbygg-
ingarstarfi með mannúðarsjón-
armið í huga, en ekki til að dulbúa
framlög til íslenskra varnarmála.
Eðlilegast er að kalla hlutina rétt-
um nöfnum – sjálfur á ég ekki í
vandræðum með að sætta mig við
þá tilhugsun að Ísland þurfi að
eyða peningum í varnarmál.
Eftir sem áður er framlag Ís-
lands til NATO hlægilega lítið, að-
eins um 0,1% af landsframleiðslu
þegar almennt er miðað við að
bandalagsþjóðir eyði um 2% af
landsframleiðslu í varnarmál.
Sumir sjá reyndar ofsjónum yfir
þeim fjármunum, sem nú er ráð-
gert að eyða, og finna því allt til
foráttu að Ísland taki þátt í hern-
aðaraðgerðum. En varla ætla
menn að gleyma því að NATO er
hernaðarbandalag, sem Ísland
hefur átt aðild að í 53 ár? Vart get-
ur það talist eðlilegt að Íslend-
ingar fái þar allt ókeypis, en þurfi
aldrei að leggja neitt af mörkum?
Er þá orðið tímabært að Ísland
segi sig úr NATO, nú þegar sú
staða er komin upp að við þurfum
að fara að borga fyrir okkur? Væri
það ekki hámark hræsninnar?
Ekki ætlar undirritaður að ger-
ast talsmaður úrsagnar. Hitt er
eðlilegt að menn spyrji sig hvort
aðild Íslands að NATO auki ef til
vill líkurnar á því að alþjóðlegir
hryðjuverkamenn finni sér skot-
mörk hér á landi (aðildin ein ætti
að duga til – flutningar hergagna
skipta þar varla höfuðmáli).
Ísland var auðvitað ekki eitt
landanna sem Osama bin Laden,
foringi al-Qaeda-samtakanna,
nefndi sérstaklega til sögunnar í
nýlegu ávarpi sínu en hann sendi
þó skilaboð til allra „þeirra ríkja
sem hafa myndað bandalag með
ranglátri stjórn Bandaríkjanna“.
„Eins og þið myrðið, þannig
verðið þið myrt, og eins og þið
sprengið, þannig verðið þið
sprengd,“ sagði bin Laden í yf-
irlýsingu sinni, skv. frásögn Mbl.
Miðað við þessi orð getur varla tal-
ist óeðlilegt að velta því fyrir sér
hvort öryggi Íslands sé e.t.v. betur
borgið utan NATO. Á hinn bóginn
má segja að aðildin skipti varla
máli í þessu samhengi; Ísland yrði
jú bandalagsþjóð Bandaríkjanna
eftir sem áður (hefur einhver léð
máls á öðru?).
Ég tek fram að ég gef mér ekki
svör við þessum spurningum þó að
ég beri þær upp, finnst hins vegar
að þær hljóti að mega ræða eins og
aðrar.
Ísland úr
NATO?
Er þá orðið tímabært að Ísland segi sig
úr Atlantshafsbandalaginu, nú þegar sú
staða er komin upp að við þurfum að
fara að borga fyrir okkur? Væri það
ekki hámark hræsninnar?
VIÐHORF
Eftir Davíð Loga
Sigurðsson
david@mbl.is
Þeir eru óefað fáir hérlendis sem
glatt hafa jafnmarga með hljóð-
færaleik sínum og þeir Eydal-bræð-
ur, Finnur og Ingimar, gerðu í ára-
tugi um landið allt. Það hafa einnig
fáir á sinni tíð sett jafnmikinn svip
á tónlistarlandslag Akureyrar og
þeir gerðu, ég leyfi mér að líkja því
í óeiginlegri merkingu við áhrif þau
sem Súlutindur setur á hið nátt-
úrulegt svipmót bæjarins. Skipting-
in æðri og óæðri tónlist, skemmti-
tónlist og andstæðan sem ætti þá
að vera miður skemmtileg tónlist á
sér færri málsvara nú en áður. Vel
flutt eða ver flutt tónlist ræður oft-
ast skemmtanagildinu, en höfðar þó
misjafnlega til lifunar hvers og
eins. Fólk velur sér tónlist að sínum
smekk og þar skiptir auðvitað
stund og staður máli. Íslendingarn-
ir sem þarna komu fram höfðu
flestir unnið og leikið með Finni
Eydal um lengri eða skemmri tíma.
Þegar Jón Rafnsson fór af mikilli
röggsemi af stað að undirbúa þessa
tónleika var ég satt best að segja
ögn hræddur við að tónleikarnir
næðu ekki því flugi sem gullnar
minningar mínar, allt frá æsku, um
smitandi leikgleði og hlýtt viðmót
Eydal-bræðra gera. En leikur
þeirra hafði mikil áhrif á okkur sem
unga fólkið. Mínar gullnu minning-
ar voru ekki fortíðarduld, þetta
staðfestist fyrir mér þegar 35 ára
gömul upptaka með þeim bræðrum
var leikin fyrir tónleikana og einnig
í hléinu. Sígræn djasslög hljómuðu
og voru flutt af þeirri alúð og gleði
sem stenst tímans tönn. Það var
einmitt þessi þáttur í leik þeirra
bræðra, sem flýtti för manns í Sjall-
ann forðum, þessi hrífandi djass-
sveifla á undan dansleiknum, betur
ef svo væri í dag. Þessar gömlu
upptökur eiga meira erindi inn á
geisladiska en margt annað sem
gefið er út. Það kom fram í kynn-
ingu Jóns Rafnssonar að ekki væri
unnt né æskilegt að „kópera“ flutn-
ing Finns og félaga, heldur fyrst og
fremst að leika til heiðurs minn-
ingar hans með þeirri leikgleði og
stemmningu sem tónlistarmenn
kvöldsins gætu framkallað. Í ljós
kom að á þessum degi voru ná-
kvæmlega sex ár liðin frá dánar-
degi Finns, og var það vel við hæfi.
Píanótríó Gunnars, Árna Ketils og
Jóns Rafnssonar hóf leikinn með
sænska þjóðlaginu Visa från Utan-
myra, sem Jan Johansson gerði
frægt á sínum tíma, og gerðu það
snoturlega. Þarna hefði mér þótt
fara vel á að klarinettuleikur Jörg
Svare hefði hljómað strax í fyrsta
lagi. Það var þriðja lagið Takin’A
Chance On Love sem smaug inn í
innstu sálarkima sungið af Helenu
og það er fljótt sagt að söngkonan
síunga var stjarna kvöldsins,
ókrýnd drottning á sviðinu, og átti
salinn með húð og hári. Ég fullyrði
að djasssöngur hennar þetta kvöld
var ungur, ferskur og tjáningarík-
ur. Ætti að vera henni hvatning til
að syngja meira því hún hefur svo
mikið að segja. Jörg Svare hóf leik
sinn með Birni, Ingva Rafni og Jóni
í lagi Django Reinhardt, Minor
Swing. Jörg leikur með frekar
hrjúfum tóni, en flutningur hans
borinn uppi af mikilli leikni og mús-
íknæmi verður hrífandi ljúfsár.
Nærvera hans á sviðinu var mjög
hvetjandi fyrir aðra tónlistarmenn
og gladdi áheyrendur mikið.
Frammistaða allra tónlistarmanna
var góð, en ég leyfi mér að nefna
sérstaklega til sögu þann yngsta í
hópnum, trommuleikarann Ingva
Rafn Ingvason, sem einlék í Carav-
an Ellingtons á svo glæsilegan og
einstaklega næman hátt. Mikils er
að vænta af Ingva Rafni ef tekið er
mið af þessari frammistöðu. Hvítur
stormsveipur, samnefnt lag, hrísl-
aðist um taugar áheyrenda, bæði
sem fyrsta lag eftir hlé og einnig
sem aukalag. Lagið varð hápunktur
heitrar stemmningar kvöldsins og
maður gat vart tóna bundist og var
ósjálfrátt farinn að syngja með svo
og ýmsir aðrir í salnum. Frá upp-
hafi til loka réði hiti sveiflunnar
ríkjum og stigmagnaðist frá byrjun
til loka, þegar upp úr sauð í lang-
vinnum fagnaðarlátum. Græni hatt-
urinn lyftist og sannaði sig sem fínn
salur fyrir slíka tónleika. Ég nefndi
fyrr að vel hefði farið á að byrja
tónleikana á klarinettuleik og einn-
ig hefði ég kosið að Inga og Helena
hefðu sungið a.m.k. eitt lag á ís-
lensku, t.d. Ástarljóðið mitt. En um
fram allt er maður þakklátur fyrir
þessa fínu tónlistarskemmtun, sem
sannarlega stóð undir þeim tilgangi
að heiðra minningu Finns Eydal
sem bæri. Jón Rafnsson á mikinn
heiður skilinn fyrir að undirbúa og
skipuleggja tónleikana svo vel sem
raun bar vitni.
Græna hattinum lyft
TÓNLIST
Græni hatturinn, Akureyri
Djasslög og léttsveifla í anda Finns Eydal
og Helenu Eyjólfsdóttur. Flytjendur: Hel-
ena Eyjólfsdóttir, söngur, Inga D. Eydal,
söngur, Jörg Svare, klarinetta, Björn
Thoroddsen, gítar, Snorri Guðvarðarson,
gítar, Gunnar Gunnarsson, píanó, Árni
Ketill Friðriksson, trommur, Ingvi Rafn
Ingvason, trommur, og Jón Rafnsson á
kontrabassa.
Laugardaginn 16. nóvember kl. 23.30.
Í MINNINGU FINNS EYDAL
Jón Hlöðver Áskelsson
Morgunblaðið/Kristján
Helena Eyjólfsdóttir söngkona og ekkja Finns Eydal tekur lagið.
HUGMYNDIN að baki sýningu
Leikfélags Dalvíkur, Kverkataki, er
í raun svo umfangsmikil og lýsir svo
miklum metnaði að sjálf leiksýning-
in verður nánast að aukaatriði. For-
maður félagsins ræðst í það að gefa
áhugasömum unglingum í sveitarfé-
laginu tækifæri til að taka þátt í
leikhúsvinnu, sjá um alla þætti upp-
setningar á leikriti. Sjálfur skrifar
hann verkið, þjálfar hópinn og leik-
stýrir sýningunni. Um fimmtíu ung-
menni koma að verkefninu á einn
eða annan hátt, og eðli málsins sam-
kvæmt eru þau öll byrjendur á sínu
sviði, leikarar, ljósamenn, leik-
mynda- og búningafólk, förðunar-
deild og miðasalar. Allir sem þekkja
til leikhúsvinnu vita hve krefjandi,
gefandi og þroskandi hún getur ver-
ið. Í ljósi þess verður að óska Júlíusi
Júlíussyni, þátttakendum öllum,
Leikfélagi Dalvíkur og sveitarfé-
laginu Dalvíkurbyggð til hamingju
með þetta einstaka verkefni.
Júlíus þreytir hér margar frum-
raunir í einu. Hann skrifar í fyrsta
sinn leikrit í fullri lengd, en á að
baki nokkra smærri þætti. Hann
leikstýrir í fyrsta skipti heils kvölds
verki. Og síðast en ekki síst er hann
í hlutverki leiklistarleiðbeinanda
með hóp af ungmennum sem litla
sem enga leikreynslu hafa.
Verkið sjálft fjallar um unglinga-
hóp í litlu þorpi. Þeim leiðist sjoppu-
hangsið og tíðindaleysið og ákveða
að fara saman í útilegu í gamla ver-
búð skammt frá. Þar hafa hins vegar
gerst voveiflegir atburðir, dauðir
menn sem málinu tengjast liggja
ekki kyrrir og gestkvæmt verður í
verbúðinni. Ekki er rétt að fara nán-
ar út í nokkuð flókna fléttuna, sem
tekur nokkrar krappar beygjur áður
en yfir lýkur.
Það verður að segjast að þræðir
verksins, hryllingurinn, húmorinn
og dramað, eiga nokkuð óblíða sam-
búð sem höfundi hefur ekki tekist
alls kostar að friða og samþætta.
Best hefur tekist upp með grínið, og
þar gengur leikhópnum líka best.
Hryllingurinn verður aldrei sérlega
hryllilegur og dramað undir lokin
fær ekki þá undirbyggingu sem það
þarf til að verða trúverðugt. Eft-
irminnilegustu atriðin verða trúlega
ágæt samtöl unglingahópsins í fyrri
hlutanum og aldeilis bráðskemmti-
leg innkoma björgunarsveitarinnar í
lokin. Einnig voru draugarnir
fyndnir, en fyrir vikið frekar lítið
hræðsluvekjandi þegar þess var
þörf.
Leikhópurinn er stór og samt
nokkuð jafngóður, og ekki þykir
mér rétt að taka einstaka leikara
fyrir til lofs eða lasts. Leikstjórn
Júlíusar er fremur hófstillt, eins og
oft einkennir uppfærslur höfunda á
eigin verkum. Það kom vel út í fyrri
hlutanum og skilaði sannfærandi
sjoppuhangsi og afslöppuðum leik,
en í viðburðaríkum seinni hlutanum
hefði meiri kraftur og hreyfanleiki
átt betur við. Umgjörð sýningarinn-
ar er vel útfærð, sérstaklega ver-
búðin sem var glæsileg og nýtti
sviðsrýmið skemmtilega. Hljóð-
effektar settu mikinn svip á sýn-
inguna og voru áhrifamiklir.
Þegar upp er staðið hefur mikið
unnist með þessari sýningu. Stór
hluti unglinga svæðisins hefur tekið
þátt í skapandi ferli. Nýbyrjaður
leikstjóri og höfundur hefur fengið
tækifæri til að takast á við krefjandi
verkefni. Hér er horft til framtíðar
og allt bendir til að ríkuleg uppskera
sé handan við hornið. Leiksýningin
er ágæt skemmtun en endanlegrar
útkomu bíðum við enn um sinn.
Ekki meira sjoppuhangs
LEIKLIST
Leikfélag Dalvíkur
Höfundur og leikstjóri: Júlíus Júlíusson,
16. nóvember 2002.
KVERKATAK
Þorgeir Tryggvason