Morgunblaðið - 08.12.2002, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 8. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir brotlendinguna reynir áhöfnin
að koma sér fyrir í kuldanum. Dag-
finnur Stefánsson, 2. flugmaður, virð-
ist sérstaklega þungt haldinn.
DAGFINNUR hafði veriðmeðvitundarlítill enkom til sjálfs sín þegarverið var að hlúa aðhonum:
„Þegar ég fór að átta mig aðeins
leist mér ekki á aðstæður okkar. En
ég varð að halda í vonina. Best var að
við vorum öll tiltölulega heil þrátt fyr-
ir meiðsl sumra okkar. Þegar ég leit
út vonaði ég að stytti upp. En ekkert
lát var á stórhríðinni og skafrenning-
urinn var óskaplegur. Þrátt fyrir
sterkan vindinn hafði vélin legið kyrr,
hún hreyfðist ekkert, hafði skorðast
niður í snjóinn. Þegar við skyggnd-
umst út í sortann fannst mér eins og
leitarmenn væru að koma til okkar.
En það reyndist ekki rétt – þetta var
einhver óskhyggja. Við vissum ekk-
ert hvar við vorum en vonuðum að
það væri sem styst frá byggð.
Við höfðum legið í einni kös á vör-
unum inni í flakinu og reynt að halda
á okkur hita. En það var brunagadd-
ur. Óvissan var verst. Heima, á
Hringbraut 32, gegnt Þjóðminjasafn-
inu, voru móðir mín og systur. Mér
þótti slæmt að geta ekki komið nein-
um skilaboðum til þeirra. Þær voru
örugglega búnar að afskrifa okkur.
Faðir minn var stýrimaður á Detti-
fossi, skipi Eimskipafélagsins. Ég
vissi að skipið var á leiðinni heim til
Íslands.“
Dagfinnur vissi ekki að áhöfnin á
Dettifossi hafði, eins og aðrar áhafnir
skipa undan suður- og austurströnd-
inni, verið beðin um að leita að Geysi.
Stefán Dagfinnsson stýrimaður tók
nú þátt í leitinni – hann var að leita að
eigin syni.
Dagfinnur reyndi að ímynda sér
hvað hefði gerst:
„Ég fór nú að hugsa um í hvað við
værum komin. Félagar mínir voru að
leita að einhverju til að borða en ég
hafði enga matarlyst. Meiðslin, verk-
irnir og blæðingarnar sáu til þess. Ég
sá að vörurnar og hundabúrin voru
meira og minna í einni kös. Einhverj-
ir hundar höfðu drepist og einn hafði
fundist nær dauða en lífi og varð að
aflífa hann. Órói var í þeim sem eftir
lifðu. Þarna var bolabítur sem lét
ófriðlega. Hann var ekki í búri, hafði
losnað og gelti eins og vitlaus væri.
Einnig var á meðal okkar stór schäf-
erhundur – hann virtist mannblendn-
astur og rólegastur þeirra allra. Við
sáum á hálsólinni að hann hét Carlo.“
Magnús var ekki í vafa um hvað
gera skyldi við bolabítinn:
„Hann var afar grimmur að sjá og
var að gera alla vitlausa. Lætin í hon-
um voru óskapleg. Ekki var um ann-
að að ræða en að taka í ólina hans,
fara með hann inn á klósettið, sem nú
var á hvolfi, og loka á eftir honum.
Bara til að fá frið.
Við karlmennirnir hlóðum betur
fyrir dyraopið en á meðan tók Ingi-
gerður til við að sauma á okkur fóta-
búnað úr efni sem hún fann um borð.
Ferðatöskur höfðum við fundið –
þetta var farangur fólksins sem til
stóð í fyrstu að við flygjum með frá
Lúxemborg til Ameríku. Það hafði
sent farangurinn á undan sér til Lúx-
emborgar. Í einni töskunni var te og í
annarri súkkulaði. Aftast í vélinni hjá
okkur var trékassi með Egils appels-
ínflöskum. Einar vélamaður var far-
inn að huga að því að sækja bensín og
finna eitthvað til að kveikja í.“
Einar hafði viljað kanna til hlítar
hvar í ósköpunum það var sem Ingi-
gerður náðist út úr vélinni. Ef hann
fyndi rifuna var allt eins víst að hægt
yrði að komast inn í eldhúsið:
„Þar sem vörurnar hindruðu al-
gjörlega að við kæmumst fram eftir
vélinni var útilokað að reyna að kom-
ast að eldhúsinu nema að utanverðu –
reyna að skríða inn þar sem Magnús
hafði togað Ingigerði út kvöldið áður.
Þegar við fórum þangað reyndist það
okkur hin mesta ráðgáta hvaðan flug-
freyjan hafði eiginlega komið – vélin
var gjörsamlega lokuð. Engin göt eða
rifur sáust á vélinni sem voru nálægt
því nógu stór fyrir flugfreyjuna.
Hvernig hafði Magnús eiginlega
komið Ingigerði út úr flakinu í nátt-
myrkrinu? Hafði hún verið komin ut-
an á vélina þegar hann fann hana?
Þetta var mikil ráðgáta.
Eftir að við fundum brauðkassann
fórum við strax að hugsa um að við
yrðum jafnvel þarna svo dögum
skipti. Vel varð að fara með þann litla
mat sem við höfðum.
Við fórum að leita betur í farangr-
inum – hvort þar væri eitthvað til að
klæða okkur í eða vefja utan um okk-
ur. Ég ákvað að fara út og kanna
hvort eldsneyti væri í tönkunum. Ég
skjögraði út í frostið, gekk aftur fyrir
vélina og fór undir vænginn. Var allt
eldsneytið lekið út? Þarna var blind-
hríð…
Ég fór að leita að lokinu þar sem
eldsneytinu var dælt í vænginn. Þetta
var erfitt því nú sneri vængurinn öf-
ugt. Það þýddi auðvitað að lokið sneri
niður. Hvernig átti að losa það án
þess að bensínið fossaði niður? Ekki
hafði ég nein ílát eða verkfæri. Ég
ákvað að kanna þetta með því að losa
örlítið um lokið. Eftir að ég byrjaði að
snúa kom dropi og dropi niður. Jú,
ekki bar á öðru, nóg bensín virtist
vera í vængnum. Nú lokaði ég aftur,
blés skjálfandi á gegnkalda fingurna
og ákvað að fara aftur inn í vél. Ég
varð að útvega ílát.
Þegar ég kom inn í vél datt mér í
hug að fara inn á klósettið sem var
aftast – þar sem bolabíturinn var.
Þetta var í rauninni kamar og nú var
hann á hvolfi eins og allt annað. Ég
ákvað að athuga hvort fatan sem fólk
gerði þarfir sínar í væri ekki örugg-
lega þarna, dallur úr ryðfríu stáli. Jú,
ekki bar á öðru, hann var þarna undir
einhverju braki. Ég gat tekið fötuna
fram án þess að þurfa að losa úr
henni. Hún virtist henta vel sem ílát.
Ég hélt aftur út í hríðarkófið, gekk
fram með flakinu og undir vænginn á
ný. Nú losaði ég lokið og setti fötuna
undir. Mér til mikillar gleði lak bens-
ínið í hana á meðan ég hafði tappann
skrúfaðan af til hálfs þannig að ekki
fossaði út.
Nú átti að vera hægt að kveikja
gott bál – fara með fötuna nægilega
langt frá vélinni til að skapa ekki
íkveikjuhættu og reyna að hita vatn.
Við tíndum saman timburkassa og
pappakassa. Eldspýtur vorum við
með því flestir reyktu. Fötuna höfð-
um við hlémegin og kveiktum svo í.“
Fólki fannst gaman að vera nálægt
Bolla, enda var hann léttur í lund.
Hann var líka besti kokkurinn í hópn-
um. Hann var alinn upp á Ísafirði,
gamall skáti og íþróttamaður og hafði
tileinkað sér orðtakið „hjálpaðu þér
sjálfur“. Bolli hafði fundið kaffivélina
sem nota mátti sem eldstæði. Einnig
hafði fundist pottur. En öll „elda-
mennska“ varð strangt tiltekið að
fara fram úti – í hríðinni ef því var að
skipta.
Guðmundur Sívertsen virtist lagn-
astur með hundana. „Við skulum
endilega taka þennan schäferhund út
úr búrinu,“ sagði hann og benti á
Carlo. „Þetta eru vitrir hundar og
hann getur hjálpað okkur.“ Menn
urðu nú sammála um að gefa hund-
inum brauðbita og vatnssopa. En
bara honum, engum öðrum. Fólkið
varð að ganga fyrir með mat og
drykk.
Í matarkassanum sem fundist
hafði reyndust vera þrettán brauð-
sneiðar. Einnig höfðu 24 lítil súkku-
laðistykki fundist í töskum, ellefu
flöskur af Egils-appelsíni voru í tré-
kassanum aftur í, ein dós af appel-
sínudjúsi og sykur. Þetta var allt og
sumt fyrir sex fullorðna.
Allur vökvi var farinn að frjósa.
Glerflöskurnar voru ísjökulkaldar
þegar tekið var á þeim. Ef einhver
ætlaði að fá sér sopa varð að setja
flöskuna inn á sig til að vökvinn þiðn-
aði.
„Verðum við hér matarlítil svo dög-
um skiptir? Hvenær slotar veðrinu?
Verðum við hér þangað til …? Hvar
erum við eiginlega?“
Hugsanir fólksins reikuðu víða.
Ingigerður var orðin þreytt eftir
langa daga, svefnlitla nótt, slösuð,
svöng og óttaslegin:
„Við héldum okkur vera á Mýr-
dalsjökli. Strákarnir skrifuðu miða og
bundu um hálsinn á schäferhundin-
um Carlo. Þeir ætluðu að reyna að
senda hann af stað til að freista þess
að láta fólk niðri í byggð vita um okk-
ur. Aðallega að við værum öll á lífi –
en vissum ekki hvar við værum. Við
ætluðum að athuga hvort hundurinn
gæti ekki bjargað okkur. En hann
hreyfði sig ekki, þetta dýr vildi hvergi
fara.“
…
Ingigerður gat rimpað saman ein-
hvers konar skóbúnaði á félaga sína.
Hún var að niðurlotum komin eftir
strangan og kvalafullan dag:
„Við höfðum hundana sem eftir
lifðu í skotinu aftast í vélinni til að
halda á okkur hita. Þeir höfðu átt þátt
í að halda í okkur lífinu þótt stækjan
af þeim væri óskapleg og sultarýlfrið
skerandi.“
Föstudagurinn 15. september var
að kvöldi kominn. Áhöfnin á Geysi
lagðist fyrir klukkan átta – áður en
myrkrið skall á. Öll voru þau ör-
þreytt, svöng og þyrst. Flest fundu
þau til sársauka en þó mismikils.
Dagfinnur hafði legið fyrir og sofið
nær allan daginn.
Í Gæsavötnum var átta manna leið-
angur úr Reykjavík veðurtepptur. Á
öðrum stað á hálendinu, við Kverká,
tjaldaði hópur Norðlendinga í skjóli
við bíl. Menn höfðu háttað sig niður í
svefnpoka eftir að kvöldsálmur var
sunginn. Vindhviður og krapademb-
ur léku óveðurstónlist á tjalddúknum.
Leiðangursmenn höfðu í útvarpsvið-
tækinu heyrt að Geysis væri saknað.
Þeir vissu ekki, frekar en aðrir, að
vélin hafði brotlent á Vatnajökli
kvöldið áður. Í næsta nágrenni við þá.
Þetta föstudagskvöld bað fólk á
flestum heimilum á Íslandi þess að
áhöfn Geysis væri á lífi. Flestir töldu
þó líklegast að fólkið hefði farist,
sennilega í sjónum áður en komið var
að Vestmannaeyjum.
Ritstjórar Morgunblaðsins stóðu í
þeirri trú. Þennan dag höfðu þeir rit-
að forystugrein sem til stóð að birta
daginn eftir, í laugardagsblaðinu:
„Sá sorglegi atburður hefur nú
gerst, að ein af millilandaflugvélum
okkar Íslendinga hefur farist með sex
manna áhöfn.
Öll þjóðin harmar þennan atburð
og sendir venzlamönnum hins unga
flugfólks, sem fór þessa síðustu ferð
Geysis, innilegar samúðarkveðjur …
Íslenska þjóðin harmar örlög
Geysis og áhafnar hans. En ef þau
verða til þess að hvetja til enn auk-
innar varúðar og öryggis í flugmálum
okkar, þá er hins unga flugfólks að
nokkru minnzt.“
Morgunblaðið var nú komið í
prentun með þessum texta, svo og
Þjóðviljinn og Tíminn. Í öllum blöð-
unum var sagt frá því að leit sem
spannaði 95 þúsund ferkílómetra
svæði á landi og sjó, næstum jafn-
stórt svæði og Ísland allt, hefði verið
árangurslaus með öllu. Ugg setti að
fólki – fyrst vélin finnst ekki eftir
þessa umfangsmiklu leit – hvar er
hún þá? Sennilega á hafsbotni.“
…
Kominn var laugardagur 17. sept-
ember. Á heimili Ingigerðar Karls-
dóttur flugfreyju hafði foreldrum
hennar, þeim Þóru Ágústsdóttur og
Karli Óskari Jónssyni, ekki orðið
svefnsamt. Þau gátu ekki hætt að
hugsa um dóttur sína. Hvar hún væri
og hvort hún væri lifandi.
Ingigerður átti uppblásna önd sem
faðir hennar hafði eitt sinn gefið
henni. Öndina hafði Ingigerður sem
skraut á gólfinu í herbergi sínu.
Þennan morgun hafði Karl farið
snemma á fætur og einhverra hluta
vegna komið auga á öndina.
Eftir nokkra stund kom Karl til
Þóru og sagði:
„Heyrðu Þóra, hún Inga okkar er
farin!“
„Hva, af hverju segirðu þetta? Ég
er alveg viss um að hún Inga fær að
lifa lengur!“
„Nei, öndin hennar er farin á hlið-
Bókarkafli Skelfing grípur um sig hjá þjóðinni þegar glæsilegasta flugvél Íslendinga, Geysir, skilar sér ekki til Reykjavíkur. Hún var
á leið frá Lúxemborg með sex manna áhöfn, 18 hunda og sex tonn af lúxusvörum. Óttar Sveinsson segir frá brotlendingu Geysis í
um 1.800 metra hæð á Bárðarbungu Vatnajökuls í september árið 1950.
Björgunar beðið á Vatnajökli
Ljósmynd/Eðvarð Sigurgeirsson
Björgunarmennirnir frá Akureyri og Reykjavík komnir að flakinu. Hin slasaða flugfreyja er að tala við þá.
Hinn 23 manna björgunarleiðangur – 15 Akureyringar og 8 Reykvíkingar á
heimleið eftir að hafa unnið þrekvirki á og við Vatnajökul. Sitjandi frá vinstri:
Sigurgeir Jónsson, Jónas Jónasson, Gísli Eiríksson, Þórarinn Björnsson, Þor-
steinn Þorsteinsson, Þorsteinn Svanlaugsson, Ólafur Jónsson og Vignir Guð-
mundsson. Standandi frá vinstri: Magnús Sigurgeirsson, Einar Arason, Ásgeir
Jónsson, Guðmundur Jónasson, Jón Sigurgeirsson, Grímur Valdemarsson,
Tryggvi Þorsteinsson, Jóhann Helgason, Eðvarð Sigurgeirsson, Kristján P.
Guðmundsson, Hólmsteinn Egilsson, Þráinn Þórhallsson, Sigurður Stein-
dórsson og Bragi Svanlaugsson. Myndina tók Haukur Snorrason á vél Eðvarðs.
Þessa mynd tók Bolli Gunnarsson, loftskeytamaður á Geysi, þegar björgunar
var beðið – myndavélin fannst í ferðatösku en filmur annars staðar. Frá vinstri:
Ingigerður flugfreyja, Dagfinnur Stefánsson flugmaður sem slasaðist illa í and-
liti við brotlendinguna, Carlo frá Kaliforníu, einn af 18 hundum sem bandarískir
eigendur voru að senda vestur um haf, og Einar Runólfsson flugvélstjóri. Fólkið
er í frumstæðum skóbúnaði – úr ýmsu efni sem tekið var úr farminum.