Morgunblaðið - 11.12.2002, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. DESEMBER 2002 27
FRÁ 1996 hafa 192 flótta-menn komið til landsins.Engir flóttamenn koma tillandsins í ár, en fyrirhugað
er að 20–25 komi hingað á næsta ári.
Allir flóttamennirnir hafa komið frá
Júgóslavíu og þeir eru allir búsettir
hér á landi utan 37 flóttamenn sem
komu tímabundið til landsins árið
1999.
Fyrsti hópur flóttamanna sem rík-
isstjórn Íslands ákvað að taka á móti
kom til landsins árið 1956, en þá
komu hingað 52 Ungverjar sem flúið
höfðu til Austurríkis eftir blóðuga
byltingu sem gerð var í landinu, en
hún var brotin á
bak aftur af herjum
Vasjárbandalags-
ins. Þá bað ríkis-
stjórnin Rauða
kross Íslands að
annast komu þeirra
til landsins og að-
lögun þeirra að ís-
lensku samfélagi.
Síðar komu 32
Júgóslavar til
landsins árið 1959.
Tuttugu árum
síðar, árið 1979,
kom hópur 34 Víet-
nama til Íslands, en
hópurinn hafði
mátt þola erfiða vist
í flóttamannabúð-
um. Árið 1982
komu 26 Pólverjar til Íslands og 1990
kom annar hópur Víetnama. Í hópn-
um voru 30 Víetnamar og árið eftir
kom jafnstór hópur Víetnama til
landsins.
Rauði kross Íslands sá alfarið um
komu og aðlögun þessara flótta-
manna, en þeir eru samtals 204.
Nýjar reglur settar 1996
Árið 1996 gerði Páll Pétursson fé-
lagsmálaráðherra fimm ára samning
við Rauða kross Íslands um hlutverk
hans við móttöku flóttamanna og
einnig gerði hann samning við eitt
móttökusveitarfélag árlega. Eftir
þessu nýja kerfi hafa komið 192
flóttamenn frá Júgóslavíu.
Settar voru reglur um hvernig
bæri að taka á móti flóttamönnum og
hvaða þjónustu þeir ættu kost á. Í
reglunum segir að meginmarkmið
flóttamannastarfsins sé að gera
flóttafólkinu mögulegt að setjast hér
að ef það óskar þess, eða aðstoða við
að snúa heim þegar og ef slíkar að-
stæður koma upp. Til þess að aðlag-
ast íslensku samfélagi sé afar mik-
ilvægt að læra tungumálið. Flótta-
mennirnir eiga rétt á kennslu í
íslensku og samfélagsfræðslu hálfan
daginn í níu mánuði. Börnin stunda
sérstakan sumarskóla til að undirbúa
sig fyrir grunnskólann, yngri börnin
eru í daggæslu eða leikskóla meðan
foreldrar læra íslensku. Húsnæði,
hiti og rafmagn er flóttafólkinu að
kostnaðarlausu fyrsta árið. Fasta-
gjald vegna síma er greitt og þeir
greiða því eingöngu afnot sín af sím-
anum. Full framfærsla er þeim
tryggð í sex mánuði, sem síðan skerð-
ist, um 2⁄3 í þrjá mánuði og síðan um 1⁄3
í þrjá mánuði. Heilbrigðis- og tann-
læknaþjónusta er þeim einnig að
kostnaðarlausu fyrsta árið.
Vel gekk á Ísafirði
Í fyrsta hópnum sem kom eftir að
nýju reglurnar voru settar voru 30
Júgóslavar, en þeir fóru allir til Ísa-
fjarðar. Bryndís Friðgeirsdóttir hjá
svæðisskrifstofu Rauða krossins á
Vestfjörðum sagði að afar vel hefði
tekist til við móttöku hópsins. Ísfirð-
ingar hefðu lagt mikla áherslu á að
taka vel á móti hópnum. Hver fjöl-
skylda hefði fengið þrjár vinafjöl-
skyldur til stuðnings og það hefði tek-
ist sérstaklega vel. Einnig hefði verið
lögð mikil áhersla á nám í íslensku.
Börnunum hefði verið kennd íslenska
í grunnskólunum og leikskólunum.
„Þetta tókst mjög vel og var síðan
þróað áfram. Samfélagið á Ísafirði
var sérstaklega vel tilbúið til að taka
á móti fólkinu. Þetta var ekki verk-
efni sem var knúið áfram af Rauða
krossinum eða íslenska ríkinu heldur
stóð allt samfélagið á Ísafirði sig sér-
staklega vel,“ sagði Bryndís.
Verkefnið stóð í ár, en eftir það var
fólkið á eigin vegum þótt það nyti
áfram stuðnings frá
vinafjölskyldunum.
Bryndís sagði að
flóttamennirnir
hefðu fljótlega
keypt sér hús á Ísa-
firði og fengið
vinnu. Þegar frá
leið hefði hins vegar
farið að bera á
áhyggjum hjá þeim
eins og svo mörgum
öðrum Íslendingum
sem byggju á
landsbyggðinni.
Áhyggjurnar hefðu
snúið að óöryggi í
atvinnumálum, fall-
andi verði á fast-
eignum o.s.frv.
„Ég held að
reynslan hafi sýnt að það sé mjög gott
að flóttamennirnir komi fyrst út á
land og búi í litlum samfélögum þar
sem haldið er vel utan um hópinn. Svo
geta þeir valið og fært sig til ef þeir
vilja,“ sagði Bryndís.
Bryndís sagði að ein fjölskylda
væri eftir á Ísafirði af þeim sem komu
til bæjarins 1996.
37 fóru heim til Kosovo 1999
Svipuð þróun hefur orðið í öðrum
bæjarfélögum. Af þeim 17 sem komu
til Hafnar í Hornafirði 1997 eru að-
eins nokkrir eftir. Allir 23 sem komu
til Blönduóss árið 1998 eru hins vegar
fluttir til sveitarfélaga á suðvestur-
horni landsins.
Árið 1999 komu 75 Kosovo-Alb-
anar til Íslands, en hópnum var skipt
milli Hafnarfjarðar, Dalvíkur og
Reyðarfjarðar. Gert var ráð fyrir að
þeir sem vildu fara heim yrðu aðstoð-
aðir við það þegar aðstæður bötnuðu í
heimalandinu. 37 af þessum 75 kusu
að fara aftur til Kosovo. Allur hóp-
urinn sem fór til Reyðarfjarðar kaus
að flytja heim aftur, en hópurinn sem
fór til Dalvíkur er þar enn.
Árið 2000 komu 24 flóttamenn frá
Júgóslavíu til Íslands og þeir fóru all-
ir til Siglufjarðar. Guðmundur Guð-
laugsson, bæjarstjóri á Siglufirði,
sagði að aðlögun hópsins að íslensku
samfélagi hefði gengið mjög vel og al-
menn ánægja verið með verkefnið.
Hann sagði að af þessum hópi flótta-
manna byggi ein átta manna fjöl-
skylda á Siglufirði. Hinir hefðu flutt
til höfuðborgarsvæðisins. Hann sagði
að ýmsar ástæður lægju þar að baki,
m.a. hefðu börn þurft að fara í burtu
til að komast í framhaldsskóla og þá
hefðu foreldrar ákveðið að flytja með.
Í fyrra komu 23 flóttamenn til
Reykjaness. Engir flóttamenn koma
til landsins á þessu ári, en á því næsta
er fyrirhugað að 20–25 manna hópur
komi til landsins. Viðræður standa yf-
ir við Akureyrarbæ um móttöku
flóttamannanna.
Hólmfríður Garðarsdóttir, verk-
efnisstjóri hjá Rauða krossi Íslands,
segir að aðlögun flóttamanna og hlut-
verk stuðningsfjölskyldna Rauða
krossins hafi vakið athygli víða er-
lendis.
192 flóttamenn
hingað til
lands á 6 árum
Þótt almennt sé talið að vel hafi tekist til við mót-
töku flóttamanna sem komið hafa til landsins á síð-
ustu árum hafa margir þeirra valið þann kost að
flytja af landsbyggðinni á höfuðborgarsvæðið.


#
$  % 
$ &  '&( 

$  ) *
$ &   % 
"$ + ,'


$ -./
 % 

$ 0  % 
$ -./
% . 1%  *$$ 2. 0,

% 
&/,



 
 "
1
 
*%
2





% 
*
, 


3 0  0, 
 r sem ritaði ráðuneytinu bréf í
essa árs og lagði til að stofn-
ögð niður í núverandi mynd og
færð til sýslumannsins á
flugvelli.
stofnunarinnar komu til um-
þingi vorið 1998. Þá gerði Mar-
annsdóttir stofnunina að um-
fyrirspurnartíma og hélt því
að niðurfelling aðflutnings-
þeim vörum sem bandaríski
herinn flytti inn og seldi síðan í sérstakri
verslun, styddist við afar hæpna laga-
stoð. Velti Margrét því upp hvort þessir
viðskiptahættir væru í samræmi við nú-
tímann og ákvæði samkeppnislaga.
Vörur frá hernum lytu ekki sömu skil-
yrðum og innflutt vara sem íslenskir að-
ilar seldu.
Friðrik Sophusson, þáverandi fjár-
málaráðherra var til andsvara í þinginu.
Minnti hann á lagaákvæði um starfsemi
stofnunarinnar í varnarsamningi milli Ís-
lands og Bandaríkjanna. Um meðferð og
endursölu þessara vara giltu hins vegar
strangar reglur en þó væri á þeim und-
antekning sem stofnunin sæi um. „En ég
vil gjarnan segja frá því hér að ég tel
ekkert óeðlilegt við það að háttvirtir
þingmenn ræði það hvort þetta sé eina
fyrirkomulagið sem eigi að gilda,“ sagði
fjármálaráðherra m.a.
Ráðning Alfreðs
Það var einnig deilt harkalega um
ráðningu Alfreðs Þorsteinssonar í for-
stjórastöðuna á sínum tíma en hann tók
við af Helga Eyjólfssyni, sem fyrr segir.
Í febrúar árið 1977 setti þáverandi utan-
ríkisráðherra, Einar Ágústsson, Alfreð í
stöðuna frá 1. mars sama ár en auk þess
að vera borgarfulltrúi Framsóknar-
flokksins var hann blaðamaður á dag-
blaðinu Tímanum, sem
Framsóknarflokkurinn
gaf út. Nokkrum árum
áður hafði Alfreð tekið
sæti Einars í borgar-
stjórn er sá síðar-
nefndi varð ráðherra.
Þegar greint var frá
setningu Alfreðs hafði
komið fram í fjölmiðlum að 34 umsóknir
höfðu borist um stöðuna, en frestur til
að sækja um rann út í árslok 1976. Utan-
ríkisráðuneytið neitaði að gefa upp nöfn
umsækjenda og í Morgunblaðinu 15.
febrúar 1977 var haft eftir Páli Ásgeiri
Tryggvasyni, þá deildarstjóra varnar-
máladeildar ráðuneytisins, að nafnleynd-
in væri byggð á lögum um réttindi og
skyldur opinberra starfsmanna. Í
blaðinu kom eftirfarandi einnig fram:
„Morgunblaðið spurðist fyrir um það í
gærkvöldi hjá Páli Ásgeiri Tryggvasyni
hvort Alfreð Þorsteinsson hefði verið
einn þeirra, sem lögðu inn umsókn um
stöðu framkvæmdastjóra Sölu varnar-
liðseigna áður en umsóknarfrestur rann
út 30. desember sl. Páll Ásgeir sagði að
hann hefði 2. janúar sl. gengið frá lista
til utanríkisráðherra yfir þær umsóknir,
sem borizt hefðu varnarmáladeildinni, og
á þeim lista hefðu verið 34 nöfn og hefði
nafn Alfreðs Þorsteinssonar ekki verið
þar á meðal. Sagði Páll Ásgeir að aðrar
umsóknir hefðu borizt til ráðherra
beint.“
Dæmisaga af Al Capone
Nafnleyndin var harðlega gagnrýnd í
umræðum á Alþingi sama dag, 15. febr-
úar. Í frásögn Morgunblaðsins af fjör-
legum umræðum kom þetta m.a. fram:
„Sverrir Hermannsson (S) sagðist hafa
heyrt þá sögu, að Al Capone (bandarísk-
ur sakamaður) hefði borið fram þá ósk á
banabeði, að synir hans tveir mættu fá
sæti í Sölunefnd varnarliðseigna á Ís-
landi. Það hefði verið áður en nefndin
hefði verið niður lögð. Hefði sá þó kom-
izt í ýmislegt af feitara tagi. – Hitt vildi
hann að kæmi fram, þrátt fyrir orð Al-
berts Guðmundssonar, að hann væri
undrandi á vinnubrögðum varðandi um-
rædda embættisveitingu. Ekki ætti að
taka við umsóknum um opinber embætti
frá „huldumönnum“. Meðferð þessi er
mér alls ekki að skapi, sagði þingmað-
urinn.
Albert Guðmundsson (S) sagði Sverri,
flokksbróður sinn, sjálfan í opinberu
embætti, sem ekki hefði verið auglýst;
framkvæmdastjóri Framkvæmdastofn-
unar ríkisins. (Hér kallaði Sverrir fram
í: „Máske bar ég af í starfið“.) Þingmað-
urinn ber sjálfsagt af, þegar hann er eini
umsækjandinn. Hvað viðvéki dæmisög-
unni af sonum Al Capone, kæmi sér í
hug, að þeir hefðu sjálfsagt hætt við
Sölunefndina, þegar þeir hefðu frétt af
Framkvæmdastofnuninni.“
Nokkrum dögum síðar afréð utanrík-
isráðherra að birta nöfn 29 umsækjenda
um stöðuna og var Alfreð sagður þar á
meðal. Var sleppt að birta nöfn þeirra er
höfðu dregið umsóknir sínar til baka,
m.a. Stefáns Skarphéðinssonar, þáver-
andi skrifstofustjóra og lögfræðings Sölu
varnarliðseigna en
núverandi sýslu-
manns í Borgarnesi,
sem sagði stöðu sinni
lausri.
Í leiðara Morgun-
blaðsins 22. febrúar
1977 sagði m.a. um
ráðningu Alfreðs að
það ætti að vera föst regla að þeir sem
sæktu um opinber störf yrðu að sæta því
að nöfn þeirra yrðu birt. Annað gæti
valdið tortryggni eins og gerst hefði í
þetta sinn. Síðan sagði:
„Kjarni þessa máls er þó sá að setning
Alfreðs Þorsteinssonar, borgarfulltrúa
Framsóknarflokksins og blaðamanns
Tímans, í þetta starf er bersýnilega póli-
tísk embættaveiting. Engin önnur „rök“
eru fyrir þessari veitingu. Þess vegna
vekur hún undrun, þar sem um mjög við-
kvæmt starf er að tefla.“
rar aldar
ölu varnar-
gna lokið
efur staðið yfir í meira en hálfa öld. Um áramótin lýkur þeirri
ntekt Björns Jóhanns Björnssonar kemur m.a. fram að oft hefur
þingi, og þekkta menn borið á góma á borð við Al Capone.
’ Ólafur RagnarGrímsson áformaði
að leggja sölunefnd-
ina niður árið 1988. ‘
bjb@mbl.is
Morgunblaðið/GolliÍ versluninni við Grensásveg fékkst varningur af ýmsum toga.
áðabirgðalög sett um Sölunefnd
eigna og Helgi Eyjólfsson skip-
amkvæmdastjóri.
efndin lögð niður en svonefnt
gsráð sér um viðskipti ríkisins
nn næstu fjögur árin.
lunefnd varnarliðseigna tekur
a í kjölfar varnarsamnings milli
og Bandaríkjanna. Helgi Eyj-
ráðinn framkvæmdastjóri.
rslunarhúsnæði við Grensásveg
kjavík tekið í notkun, eftir að
min hafði frá upphafi verið í hús-
rakningum víða um borgina.
freð Þorsteinsson ráðinn fram-
astjóri í stað Helga.
lu varnarliðseigna gert að skila
óna kr. hagnaði í fjárlaga-
rpi, ella verði stofnunin lögð nið-
ærð annað.
eglugerð sett um nýja Umsýslu-
varnarmála sem tekur við af
rnarliðseigna. Alfreð áfram
ndi, nú titlaður forstjóri.
ofnuninni gert að hætta sölu á
u vegna gildistöku evrópskrar
rðar um merkingu matvæla.
msýslustofnun varnarmála lögð
g versluninni við Grensásveg
0. nóvember. Starfsemin færð
mbætti sýslumannsins á Kefla-
gvelli frá ársbyrjun 2003.
okkur
mamót
ögunni