Morgunblaðið - 14.12.2002, Qupperneq 46

46 LAUGARDAGUR 14. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
V
EGNA áforma um virkjun við Kárahnjúka er
jafnvel meira uppnám í Ráðhúsinu í Reykja-
vík en endranær, þar sem R-listinn getur
ekki mótað sér einhuga stefnu í málinu.
Ólafur F. Magnússon, borgarfulltrúi F-
listans og óháðra, sem klauf sig út úr Sjálfstæð-
isflokknum á liðnum vetri og bauð sig fram á eigin lista til
að koma í veg fyrir Kárahnjúkavirkjun, ýtir undir óróann
innan R-listans vegna virkjunarinnar með vísan til 45%
eignarhluta Reykjavíkurborgar í Landsvirkjun.
Var þetta greinilegt í borgarráði þriðjudaginn 9. des-
ember, þegar Ólafur F. Magnússon bókaði, að upplýst
hefði verið, að nú í lok vikunnar væri fyrirhugað að skrifa
undir samninga milli Landsvirkjunar og Alcoa um Kára-
hnjúkavirkjun en borgin hefði gert kröfu um að arðsem-
ismat lægi fyrir áður en hún samþykkti þátttöku í fram-
kvæmdunum. „Þar sem slíkt mat liggur ekki fyrir geri ég
þá kröfu til borgarstjóra að hún lýsi því yfir opinberlega
að skilyrði Reykjavíkurborgar vegna þátttöku í Kára-
hnjúkavirkjun hafi ekki verið uppfyllt,“ sagði Ólafur F.
og Árni Þór Sigurðsson (vinstri/grænn) og Stefán Jón
Hafstein (Samfylkingunni), tveir af fjórum fulltrúum R-
lista í borgarráði, bókuðu, að þeir væru efnislega sam-
mála Ólafi.
Morgunblaðið hafði það eftir Árna Þór Sigurðssyni, að
Reykjavíkurborg mundi ekki ljá máls á þátttöku í Kára-
hnjúkavirkjun, nema ítarlegt arðsemismat á fram-
kvæmdinni lægi fyrir. Jafnframt sagði Árni Þór við blað-
ið, að Ingibjörg Sólrún Gísladóttir borgarstjóri hefði
upplýst, að hún hefði ekki undir höndum nein gögn varð-
andi undirskriftina við Alcoa en hefði upplýsingar frá for-
stjóra Landsvirkjunar um að það fælust engar skuld-
bindingar í undirskriftinni. Í útvarpsfréttum gaf Árni
Þór til kynna, að Reykjavíkurborg kynni að hlaupa undan
eigandaábyrgð sinni í Landsvirkjun.
x x x
Árni Þór Sigurðsson hefur aðra áherslu í þessu máli en
flokksbræður hans á alþingi. Þar leggja vinstri/grænir
höfuðáherslu á aðförina að íslenskri náttúru og vilja verj-
ast henni. Í bogarstjórn er það hins vegar fjárhagslega
ábyrgðin og arðsemismatið, sem á að ráða ferðinni og af-
stöðu manna, hvort sem um Árna Þór, Stefán Jón eða
Ólaf F. er að ræða.
Stefán Jón Hafstein er formaður framkvæm
Samfylkingarinnar auk þess að vera borgarful
björg Sólrún Gísladóttir borgarstjóri er einnig
sveit Samfylkingarinnar og kyndir undir umræ
væntanlegt forystuhlutverk sitt fyrir Samfylki
þingi.
Eftir nokkrar hremmingar og innri átök dat
flokkur Samfylkingarinnar niður á þá skoðun,
ætti að leggjast gegn Kárahnjúkavirkjun á alþ
sömu stundu þriðjudaginn 9. desember og Stef
lýsti samstöðu með Ólafi F. gegn virkjuninni í
sagði Össur Skarphéðinsson, formaður Samfyl
arinnar, í ræðustól á alþingi: „Ég kem hingað,
seti, sem stjórnmálamaður sem styður Kárahn
un eindregið. Ég og minn flokkur erum þeirrar
að það eigi að ráðast í þá virkjun og það eigi að
ver við Reyðarfjörð.“ Bókun Stefáns Jóns í bor
lýsir klofningi um málið í forystusveit Samfylk
arinnar. Hver skyldi afstaða Ingibjargar Sólrú
Framsóknarmenn eru þriðja hjólið undir va
listans. Innan hans hafa þeir verið settir nokku
síðustu daga og vikur, eins og kom til dæmis í l
borgarstjóri skipaði sparnaðarnefnd vegna þe
hagsáætlun R-listans fyrir Reykjavíkurborg fy
2003 stendur á veikum grunni. Í þeirri nefnd e
björg Sólrún og Stefán Jón auk Árna Þórs en A
steinsson, leiðtogi framsóknarmanna, var skili
í kuldanum – maðurinn, sem á síðasta orðið í R
um fjármuni Orkuveitu Reykjavíkur, gullkistu
sjálfur.
x x x
Innan R-listans togast á ólík sjónarmið varð
hnjúkavirkjun. Þegar svo er undir stjórn leiðto
forðast að taka óskoraða ábyrgð, er auðveldast
málið í nefnd. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir beit
mitt fyrir því, að það yrði gert, meira að segja í
legar nefndir.
Hinn 6. september 2002 átti borgarstjóri fun
stjórnarformanni og forstjóra Landsvirkjunar
við þá um ábyrgðarskyldur Reykjavíkurborga
þessi fundur, að sögn Ingibjargar Sólrúnar, kv
því, að eigendur Landsvirkjunar skipuðu starf
kynna sér fjárhagslegan undirbúning Kárahnj
VETTVANGUR
Landsvirkjunarupp
Eftir Björn Bjarnason
T
IL eru þeir hér á landi sem halda
að Íslendingar hafi skyndilega
orðið mögulegt skotmark al-
þjóðlegra hryðjuverkamanna er
íslensk stjórnvöld tilkynntu ný-
verið að þau hefðu skuldbundið sig til að
verja allt að 300 milljónum króna til að leigja
flugvélar undir herflutninga á vegum Atl-
antshafsbandalagsins (NATO), komi til að-
gerða á þess vegum. Þessi trú er hins vegar
byggð á misskilningi eða óskhyggju, Ísland
var nefnilega í sömu hættu og önnur vestræn
ríki, löngu áður en umræða um herflutninga
á vegum NATO kom upp.
„Eins og þið myrðið, þannig verðið þið
myrt, og eins og þið sprengið, þannig verðið
þið sprengd,“ sagði í yfirlýsingu sem eignuð
var Osama bin Laden, leiðtoga al-Qaeda-
hryðjuverkasamtakanna í nóvember. Voru
skilaboð þessi ætluð öllum þeim ríkjum „sem
hafa myndað bandalag með ranglátri stjórn
Bandaríkjanna“.
Þar var ekki átt sérstaklega við Atlants-
hafsbandalagið, heldur vestræn ríki al-
mennt, þau sem telja sig deila gildum með
Bandaríkjamönnum og Bretum. Ísland hef-
ur hingað til verið í þeirra hópi.
Sannarlega er því fullt tilefni til að velta
fyrir sér hversu mikil ógn Íslandi og Íslend-
ingum stafi af alþjóðlegum hryðjuverkahóp-
um. Má fullyrða að einna helst felist hætta
okkar í því að vera stödd erlendis, á röngum
stað á röngum tíma. Það má t.d. alveg hugsa
sér að einn eða fleiri Íslendingar hefðu verið
staddir í World Trade Center þegar farþega-
þotum var flogið á tvíburaturnana fyrir
rúmu ári. Sömuleiðis hafa margir lagt leið
sína til Balí; þar hefði getað verið staddur
hópur Íslendinga þegar þar var framið
hræðilegt hryðjuverk nýverið. Íslendingar
eru því í jafnmikilli hættu og allir aðrir.
En hver er hættan hér heima? Ef við velt-
um þeirri spurningu aðeins fyrir okkur blas-
ir við að það er engan veginn útilokað – þó að
það sé vissulega ólíklegt – að hryðjuverka-
menn beinlínis tækju ákvörðun um hermd-
arverk hér á landi.
Þeir gætu reynt að ræna eða sprengja í
loft upp flugvél sem t.d. væri á leið vestur um
haf; þar yrði ekki spurt um þjóðerni farþeg-
anna. Ekki er óhugsandi að hryðjuverka-
menn ásettu sér að sýna umheiminum að
enginn sé óhultur: að jafnvel agnarsmá og
friðsamleg þjóð á hjara veraldar þurfi að ótt-
ast refsivönd þeirra. Hingað koma um 250
þúsund ferðamenn á ári hverju, eftirlit með
þeim er ekki ýkja mikið og landið að ýmsu
leyti auðvelt skotmark.
Í vissum skilningi gæti árás á Ísland meira
að segja þjónað því markmiði hryðjuverka-
mannanna að skapa mikinn ótta á Vestur-
löndum; með því að sýna svart á hvítu að þeir
víli ekki fyrir sér að ráðast gegn landi eins og
okkar væri hrist jafnvel enn meira upp í fólki
en með ár
Meinin
um orðum
árás verði
menn ku
sennilegt
slíkra bra
sú, að ekk
áhyggjur
Eftir se
og því mi
blekkingu
engu mót
Sem be
hlutverk
Íslendingar eru lí
Eftir Davíð Loga Sigurðsson
Frá æfingu vegna viðbragða við sýklavopnaárás í Ástral
TÍU RÍKJA STÆKKUN
Samkomulag það sem náðist íKaupmannahöfn í gær umstækkun Evrópusambandsins er
enn eitt tákn þeirra umskipta sem átt
hafa sér stað í álfunni á rúmum áratug.
Evrópusambandið, sem í eru fimmtán
ríki, hefur ákveðið að veita tíu ríkjum
til viðbótar, Póllandi, Tékklandi, Ung-
verjalandi, Eistlandi, Lettlandi,
Litháen, Slóveníu, Slóvakíu, Kýpur og
Möltu, inngöngu í sambandið.
Þessi ríki eru flest hver mjög ólík
þeim ríkjum sem nú eiga aðild að sam-
bandinu og á innganga þeirra eftir að
gjörbylta Evrópusambandinu. Tvö eru
eyríki í Miðjarðarhafinu en átta voru
áður á áhrifasvæði Sovétríkjanna í
kalda stríðinu. Þrjú þeirra, Eistland,
Lettland og Litháen, voru um áratuga-
skeið hluti af Sovétríkjunum.
Það gerir sér í raun enginn grein fyr-
ir hvaða afleiðingar þessi stækkun hef-
ur. Skoðanir voru vissulega skiptar
innan Evrópusambandsins um hvort
rétt væri að taka þetta skref en að lok-
um varð flestum ljóst að það var óhjá-
kvæmilegt. Evrópusambandið telur sig
gegna því sögulega hlutverki að sam-
eina Evrópu á grundvelli lýðræðis og
sameiginlegs markaðar. Í upphafi var
markmiðið að tengja Frakka og Þjóð-
verja það nánum böndum að styrjöld á
milli þeirra þjóða yrði óhugsandi í
framtíðinni. Það hefur tekist. Hins veg-
ar stóð Evrópusambandið frammi fyrir
tveimur kostum í kjölfar þess að járn-
tjaldið er tvístraði Evrópu féll. Átti
ESB að vera þægilegur klúbbur ríku
ríkjanna í vestri eða átti markmið þess
að vera að sameina álfuna í heild sinni.
Að veita fátæku þjóðunum í austri að-
gang að sameiginlegum markaði,
stjórnkerfi og hinu lýðræðislega sam-
félagi Evrópuþjóða.
Nú liggur ákvörðunin fyrir eftir
langar og erfiðar samningaviðræður,
þar sem ekki síst var tekist á um land-
búnaðarmál. Evrópusambandið og hin
væntanlegu aðildarríki standa nú
frammi fyrir því risavaxna verkefni að
umbylta austurhluta álfunnar. Ríkin
þar verða að laga löggjöf sína og
stjórnsýsluhætti að því sem viðgengst
innan ESB. Þau verða smám saman að
opna markaði sína og keppa á sameig-
inlegum innri markaði. Núverandi ríki
Evrópusambandsins verða á móti að
standa undir kostnaðinum að miklu
leyti við að koma þessum ríkjum á rétt-
an kjöl. Þau standa einnig frammi fyrir
gjörbreyttum aðstæðum á flestum
sviðum, ekki síst í landbúnaðarmálum.
Það liggur ljóst fyrir að ekki verður
hægt að reka hina sameiginlegu land-
búnaðarstefnu áfram í núverandi
mynd. Fyrr á þessu ári lagði fram-
kvæmdastjórnin fram róttækar tillög-
ur til breytinga á stefnunni sem ekki
hlutu mikinn hljómgrunn meðal aðild-
arríkjanna. Það eru hins vegar ekki
mörg ár í að taka verði ákvörðun um
næstu fimm ára fjárlög ESB. Þá hafa
allar forsendur breytst, ekki síst með
tíu nýjum aðildarríkjum.
Tækifærin eru líka mörg á öðrum
sviðum þegar fram í sækir. Þjóðirnar í
austurhluta Evrópu eru yngri en þær í
vestri og þar blása ferskir vindar um-
bóta. Þjóðir þessara ríkja urðu að búa
undir sósíalísku hagkerfi áratugum
saman. Þær eru ekki ginnkeyptar fyrir
lausnum er byggjast á svipuðum hug-
myndum og þar voru við lýði. Það eiga
eftir að verða hörð átök í Evrópu vegna
þeirra breytinga sem nú eru að verða á
Evrópusambandinu. Þar verður tekist
á um völd, áhrif og fjármuni. Fleiri
þjóðir munu sækja fast að fá aðild á
næstu árum. Tyrkjum hefur verið lofað
að aðildarviðræður geti hafist í árslok
2004 þótt varla sé raunsætt að ætla að
aðild þeirra sé yfirvofandi. Rúmenar
og Búlgarar bíða sömuleiðis við dyrn-
ar. Og hvað um Úkraínu, Hvíta-Rúss-
land og Moldóvu? Ef þar verða pólitísk
umskipti á næstu árum munu þau ríki
vafalaust horfa til vesturs. Margt getur
farið úrskeiðis á þeirri vegferð sem nú
er að hefjast. Nú gefst hins vegar sögu-
legt tækifæri til að umbylta Evrópu.
STÖÐUGLEIKINN ENDURHEIMTUR
Tíunda vaxtalækkun Seðlabankansá þessu ári, sem tilkynnt var í
fyrradag, er til merkis um að þróun
efnahagsmála á Íslandi undanfarið ár
hefur verið hagstæðari en margur
spáði um mitt síðasta ár. Þá töldu
margir að hér væri allt að fara úr
böndum; verðbólga, vextir, viðskipta-
halli, gengi krónunnar o.s.frv. Nú
blasir við að verðbólgan er um 2%, þ.e.
undir verðbólgumarkmiði Seðlabank-
ans, stýrivextir bankans hafa lækkað
úr 10,1% í upphafi ársins í 5,8% nú,
gengi krónunnar hefur styrkzt um
11% á árinu og mjög hefur dregið úr
viðskiptahallanum. Nú má fullyrða að
stöðugleikinn í efnahagsmálum hafi
verið endurheimtur, a.m.k. um sinn.
Það er mikið fagnaðarefni, jafnt fyrir
fjölskyldur og fyrirtæki.
Einn þáttur í hinni litlu verðbólgu
virðist vera mjög hörð samkeppni,
sem leiðir nánast af sér útsöluverð í
desember, sem löngum hefur verið
mesta vertíð kaupmanna, og gera má
ráð fyrir enn frekari verðlækkunum á
útsölum í janúar. Raunar fer sú spurn-
ing að verða áleitin hvort hér geti
komið til verðhjöðnunar eins og spáð
er að geti gerzt í ýmsum viðskipta-
löndum okkar og verður þá áhugavert
að fylgjast með því hversu vel t.d.
verðtryggðir vextir fylgja þeirri þró-
un.
Bankarnir boða nú lækkun óverð-
tryggðra vaxta en Birgir Ísleifur
Gunnarsson, formaður bankastjórnar
Seðlabankans, bendir í Morgun-
blaðinu í gær á að verðtryggðu vext-
irnir hafi ekki fylgt þróun stýrivaxta
Seðlabankans síðustu mánuði. Slík
vaxtalækkun skiptir heimilin í landinu
mestu máli.
Seðlabankinn virðist nú loks vera
orðinn sammála þeim, sem í meira en
ár hafa talið þörf á vaxtalækkunum,
enda séu þenslumerki í hagkerfinu
horfin að mestu. Í Morgunblaðinu í
gær kom fram að undanfarið hefði
spurn eftir lánsfjármagni farið minnk-
andi, sem er merki um að fyrirtæki
haldi að sér höndum í fjárfestingum.
Nú er litið á vextina sem tæki til örv-
unar hagkerfisins, fremur en til að
hafa taumhald á þenslunni eins og ver-
ið hefur undanfarin misseri. Jafnvæg-
ið í þessum efnum getur auðvitað verið
viðkvæmt og Seðlabankinn er augljós-
lega ekki reiðubúinn að gefa yfirlýs-
ingar um frekari vaxtalækkanir í bili.
Stefna bankans undanfarna mánuði
virðist hafa skilað góðum árangri og
hér ber að sjálfsögðu að forðast allar
kollsteypur.