Morgunblaðið - 14.12.2002, Blaðsíða 52

MINNINGAR
52 LAUGARDAGUR 14. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Þórður Gestsson,bóndi á Kálfhóli,
fæddist á Kálfhóli á
Skeiðum 15. mars
1920. Hann lést á
Sjúkrahúsi Suður-
lands 1. desember
síðastliðinn. Foreldr-
ar hans voru Val-
gerður Auðunsdótt-
ir, f. 29. maí 1885, d.
17. ágúst 1945, og
Gestur Ólafsson, f.
21. ágúst 1884, d. 4.
júlí 1972. Systkini
Þórðar eru: Auðunn,
f. 24. febrúar 1913,
Halldóra, f. 1914, d. 1916, Kristín, f.
8. júlí 1915, Guðmunda Halldóra, f.
24. apríl 1918, og Björgvin, f. 9.
nóvember 1923.
Eftirlifandi eiginkona Þórðar er
Eyrún Guðmundsdóttir, f. 1. sept-
ember 1921 í Króki í Holtum, dóttir
hjónanna Guðrúnar Gísladóttur, f.
13. desember 1889, d. 6. september
1935, og Guðmundar Ólafssonar
bónda í Króki, f. 20. desember
1888, d. 2. maí 1989.
kona hans er Kristín Hjálmarsdótt-
ir, f. 27.5. 1951. 5) Hrafnkell Bald-
ur, f. 31. júlí 1952, læknir í Bergen.
Börn hans eru Reynir Snær, f.
1975, Eyþór Atli, f. 1976, Sólrún
Stefanía, f. 1980, Hrafnkell Freyr,
f. 1981, og Kjartan Gunnar, f. 1989.
Sambýliskona hans er Siril Iren
Sagstad, f. 17. júlí 1970. 6) Elín, f.
12. desember 1953, starfar við
Langholtsskóla í Reykjavík. Börn
hennar eru Gunnar Magnússon, f.
1974, Eyrún Lind Magnúsdóttir, f.
1976, og Ásthildur Sigurðardóttir,
f. 1991. Sambýlismaður hennar er
Sigurður Guðmundsson, f. 5. júlí
1952. 7) Gunnar Már, f. 18. febrúar
1957, vélvirkjameistari í Reykja-
vík. Börn hans eru Ingi Björn, f.
1978, Sandra Rut, f. 1980, og Ellen
María, f. 1993. Maki hans er Kol-
brún Björnsdóttir, f. 4. mars 1960.
Einnig ólu þau Þórður og Eyrún
upp sonardóttur sína, Þorbjörgu
Valgeirsdóttur, f. 12. júní 1971.
Barnabarnabörn þeirra eru fimm.
Þórður og Eyrún gengu í hjóna-
band hinn 31. maí 1947 og byggðu
nýbýlið Kálfhól 2 á föðurleifð Þórð-
ar. Þau stunduðu þar búskap í 50
ár. Hin síðari ár í félagi við Gest son
sinn og konu hans Margréti Jónu.
Útför Þórðar fer fram frá Skál-
holtskirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 14.
Börn Þórðar og Ey-
rúnar eru: 1) Guðrún
Elsa Aðalsteinsdóttir
verslunarkona í Hafn-
arfirði, dóttir Eyrún-
ar, f. 27. júlí 1943.
Börn hennar eru Árni,
f. 1966, og Þórður
Rúnar, f. 1973. Maki
hennar er Ingvar
Árnason, f. 25. nóvem-
ber 1947. 2) Guðmund-
ur, f. 24. desember
1947, lífeðlisfræðing-
ur í Kaliforníu. Börn
hans eru Guðmundur
Örn, f. 1970, og Helen
Tinna, f. 1992. Maki hans er Guð-
laug Gísladóttir, f. 3 september
1955. 3) Gestur, f. 25. apríl 1949,
bóndi á Kálfhóli. Börn hans eru
Þórður Freyr, f. 1977, Egill, f. 1981,
og Hannes Ólafur, f. 1989. Maki
hans er Margrét Jóna Ólafsdóttir,
f. 20. ágúst 1952. 4) Valgeir, f. 19.
ágúst 1950, trésmíðameistari í
Reykjavík. Börn hans eru Þor-
björg, f. 1971, Vignir Daði, f. 1976,
og Hákon Bragi, f. 1980. Sambýlis-
Hér hvílast þeir, sem þreyttir göngu luku
í þagnar brag.
Ég minnist tveggja handa, er hár mitt
struku
einn horfinn dag.
(Steinn Steinarr.)
Elsku pabbi, það er erfitt að sætta
sig við hið óendurkræfa, það sem ekki
er hægt að heimta aftur. En um leið
er huggun í að hafa átt þig langa ævi.
Þú áttir stóran barnahóp, þar sem all-
ir kröfðust athygli þinnar og ástar. Þó
að tími þinn hafi ekki alltaf verið mik-
ill, þá var þó stund fyrir börnin þín. Á
þinn hljóða hátt lagðir þú það til mál-
anna sem hafði meiri áhrif en mörg
orð. Þú gafst þér tíma til að segja okk-
ur sögur, geta gátur eða læra vísur
sem þú kunnir nóg af. Það var líka
gaman að horfa á þig telgja lítinn fugl
úr beini og tala við þig um lífið og til-
veruna.
Seinna komu svo barnabörnin og
þau nutu líka ástar þinnar og athygli.
Afi hafði alltaf tíma til að fara í bíltúr,
berjamó og taka í spil.
Ég veit að fjölskyldan skipti þig
mestu máli og hennar velferð var allt-
af númer eitt hjá þér.
Þakka þér fyrir það, elsku pabbi
minn.
Þín dóttir,
Elín.
Í dag kveðjum við hinstu kveðju
ástkæran stjúpa og fósturföður, hann
Þórð á Kálfhóli, og langar mig að
minnast hans með örfáum fátækleg-
um orðum. Í huga mér togast á sorg
og söknuður, en einnig gleði og þakk-
læti yfir að hafa notið þeirra forrétt-
inda að alast upp hjá slíkum öðlingi
sem hann var. Í mínum huga var hann
hetja, þær eru mestar hversdags-
hetjurnar sem vinna sínar hetjudáðir
af hógværð og lítillæti á heimavelli.
Það hefur ekki alltaf verið létt verk
að byggja upp bú með stóran barna-
hóp en því skilaði hann með sóma.
Minningar frá æskuárum eru bjartar
og fallegar, ein af mínum fyrstu minn-
ingum er þegar ég kom fyrst að Kálf-
hóli lítill telpuhnokki. Móttökurnar
voru innilegar hjá Þórði. Hann tók
mig á kné sér og sagðist ætla að gefa
mér lamb, sem var æðsti draumur
allra barna á þeim tíma, og valdi hann
handa mér lamb sem var þannig á lit-
inn að ég gæti þekkt það því hann
vissi að í augum barnsins eru allar
kindur eins fyrir utan litinn. Marga
fuglana tálgaði hann handa okkur úr
ýsubeinum og smíðaði sleða, bíla og
fleiri leikföng. Seinna urðu barna-
börnin þeirrar gæfu aðnjótandi að
dvelja í sveitinni um lengri eða
skemmri tíma og eiga þau góðar
minningar um afa sem var alltaf með
hugann við að þau færu sér ekki að
voða.
Síðustu árin átti Þórður við erfið
veikindi að stríða og þvílíkt æðruleysi
sem hann sýndi í sínum veikindum er
aðdáunarvert, aldrei var kvartað, allt-
af sagt, ég er ágætur, þótt sárlasinn
væri.
Ég sendi þér kæra kveðju,
nú komin er lífsins nótt.
Þig umvefji blessun og bænir,
ég bið að þú sofir rótt.
Þó svíði sorg mitt hjarta
þá sælt er að vita af því
þú laus ert úr veikinda viðjum,
þín veröld er björt á ný.
Ég þakka þau ár sem ég átti
þá auðnu að hafa þig hér.
Og það er svo margs að minnast,
svo margt sem um hug minn fer.
Þó þú sért horfinn úr heimi,
ég hitti þig ekki um hríð,
þín minning er ljós sem lifir
og lýsir um ókomna tíð.
(Þórunn Sig.)
Að lokum vil ég þakka samfylgd-
ina. Við höfum öll misst mikið en mest
þó þú, elsku mamma, en minning um
góðan mann lifir og yljar okkur um
ókomna tíð og ég er viss um að hann
fylgist með okkur öllum áfram og lít-
ur eftir okkur.
Elsa.
Látinn er frændi minn, Þórður
Gestsson, bóndi á Kálfhóli á Skeiðum,
eftir áralanga baráttu við erfiðan
sjúkdóm sem háð var bæði heima og á
sjúkrahúsum. Við Þórður vorum
systkinabörn þar sem móðir hans
Valgerður Auðunsdóttir og faðir
minn Ólafur voru systkini. Þriðja
systkinið var Guðrún, sem bjó um
tíma í austurbænum á Kálfhóli ásamt
fjölskyldu sinni. Föðurætt Þórðar
þekki ég ekki glöggt, en mikið gæða-
menni var faðir hans, Gestur Ólafs-
son, og naut ég, sem barn, besta at-
lætis í samvistum við hann, Valgerði
konu hans og börn þeirra. Í móðurætt
var Þórður kominn af Jóni Stein-
grímssyni prófasti, afkomandi elstu
dóttur hans Sigríðar, en Ragnhildur
dóttir hennar og séra Sigurðar Jóns-
sonar á Heiði í Mýrdal, giftist Einari
Högnasyni stúdent og bónda í Ytri
Skógum. Þau voru bæði komin af Þor-
móði Kortssyni í Skógum, klaustur-
haldara Kirkjubæjarklausturs og for-
föður Skógaættar. Sonur þeirra var
Ólafur Einarsson hreppstjóri á Núpi í
Fljótshlíð. Kona Ólafs var Guðrún
Auðunsdóttir Jónssonar prests á
Stóru Völlum á Landi sem kominn
var af Birni Jónssyni, officialis, Ara-
sonar. Móðurafi og amma Þórðar
voru Auðunn Ólafsson frá Núpi og
Þorbjörg Brynjólfsdóttir frá Háakoti
í Fljótshlíð, bændur í Kílhrauni á
Skeiðum.
Þórður er mér mjög minnisstæður
frá barnsaldri sem rólyndur dugnað-
arforkur er brá sjaldan skapi þótt
skap hefði, dagfarsprúður og þægi-
legur í umgengni, víkingur til vinnu,
ekki síst sláttar, svo unun var á að
horfa er hann skáraði í ham, en á þeim
árum sem við umgengumst mest,
1934–1941, var sláttur með orfi og ljá
algengur, sérstaklega á engjum.
Barngóður var hann og man ég vel
hugulsemi við okkur yngsta bróður
hans og frændur tvo úr austurbænum
þegar hann byggði fyrir okkur vand-
aðan torfkofa, barngengan, fyrir
framan túngarð þar sem við lékum
okkur að þeim fornu leikföngum af
kyni kinda sem ekki voru keypt í búð,
leggjum til reiðar, kjálkum til kúabús
og fleiri slíkum sem til féllu. Er bæði
kofinn og leikföngin minnisstæðari en
þau dýrindi sem féllu manni í skaut er
allsnægtaþjóðfélagið hélt innreið sína
í landið um og upp úr heimsstyrjöld-
inni síðari. Það er söknuður að mann-
kostamönnum gengnum, en enginn
má sköpum renna. Hvíli Þórður í friði.
Eyrúnu og afkomendum þeirra
sendi ég samúðarkveðjur og óska
þeim árs og friðar.
Helgi Ólafsson.
Þórður Gestsson, bóndi á Kálfhóli á
Skeiðum, er okkur minnisstæður sem
góður nágranni og frændi á uppvaxt-
arárum okkar. Þar sem Kálfhóll var
tvíbýli nutum við samvista við Þórð og
Eyrúnu Guðmundsdóttir eiginkonu
hans og börnin sjö sem þau komu á
legg. Það var því ekki leiðinlegt þar,
þótt ekkert væri sjónvarpið framan
af.
Þórður var af þeirri kynslóð sem
ólst upp við nægjusemi og skort mið-
að við nútíma gildismat, en upplifði
svo mestu breytingar sem orðið hafa
á skömmum tíma hér á landi. Hann
var nýjungagjarn og tókst á við þær
öru framfarir sem urðu á búskapar-
háttum íslenskra bænda um miðbik
síðustu aldar. Þórður og Eyja reistu
sér steinsteypt íbúðarhús á Kálfhóli
og lögðu nokkrum sinnum í fram-
kvæmdir við uppbyggingu útihúsa.
Þórður var metnaðargjarn, en fór vel
með það og sparaði stóru orðin. Þá
sjaldan að hann skipti skapi kenndum
við börnin þess ekki. Þegar samferða-
maður kveður er spurt hver hans af-
rek séu. Þórður tókst á við það verk-
efni að byggja upp nútíma býli og að
koma börnum sínum á legg á viðun-
andi hátt. Þau eiga það sameiginlegt
að vera réttsýn, hraust og vel gefin.
Geri aðrir betur. Þau hjónin töldu
ekki eftir sér að hýsa fleiri börn en
þeirra eigin um langt árabil og sýndu
ýtrustu gestrisni öllum sem bar að
garði.
Þegar við stigum okkar fyrstu
skref í túnfætinum á Kálfhóli virtist
veröldin jafn stór og augað eygði.
Vorverk, sauðburður, sláttur og hey-
skapur á engjum sameinuðu kynslóð-
ir með reglulegum hætti. Bændur og
elstu synir þeirra fóru á fjall og rétt-
irnar voru árviss viðburður sem og
sláturtíðin. Það var á þessum árum
sem tækninýjungar voru að gjör-
breyta starfsháttum bænda og búa-
liðs og létu Skeiðamenn ekki sitt eftir
liggja í þeim efnum. Bjartsýnin réð
ríkjum til sjávar og sveita, kappsmál
Þórðar og samtíðarmanna hans var
að koma börnum sínum til mennta og
metorða og það gekk eftir.
Þórður naut þeirra forréttinda að
vera þátttakandi í uppbyggingu
landsins að loknu löngu tímabili
stöðnunar og erlendra yfirráða. Við
kveðjum Þórð með virðingu og send-
um fjölskyldu hans og afkomendum
innilegustu vinar og samúðarkveðjur
okkar.
Selma, Valgerður, Ólafur,
Guðrún, Ingileif og Ragnar.
Hver fögur dyggð í fari manns
er fyrst af rótum kærleikans,
af kærleik sprottin auðmýkt er,
við aðra vægð og góðvild hver
og friðsemd hrein og hógvært geð
og hjartaprýði og stilling með.
(H.H.)
Milli fljótanna miklu, fremst á
Skeiðum, liggja jarðirnar Kálfhóll og
Kílhraun, útverðir sveitarinnar í
vestri. Föðurtún niðja Þorbjargar
Brynjólfsdóttur og Auðuns Ólafsson-
ar annars vegar og Guðmundar Víg-
fússonar og Arnbjargar Þórðardóttur
hins vegar. Þótt enginn beinn skyld-
leiki finnist milli þessa fólks tengist
það langri og merkri sögu, sem hófst
austur í Fljótshlíð fyrir tvö hundruð
árum eða fyrr. Sú saga er vörðuð
þeirri dyggð í fari manns, sem fædd
er af rótum kærleikans, eins og Helgi
Hálfdánarson orðar svo fagurlega og
vitnað er til í ljóði hér fyrr. Um og fyr-
ir miðbik síðustu aldar þegar við
Þórður vorum nágrannar voru bú-
skaparhættir mjög að breytast. Nýir
straumar fluttu með sér ný viðhorf
fólksins og með fallaskiptum þessara
nýju strauma hvarf á burt margt af
fornum venjum og háttum úr sveit-
inni. Allar þessar breytingar urðu
frumbýlingar þeirra tíma að takast á
við hver með sínu móti. Þórður var í
eðli sínu hægur og dagfarsprúður,
lagði kannski ekki mikið til málanna
til að byrja með, en hafði sínar
ákveðnu skoðanir fyrir það. Á því
merkisári 1947 urðu gæfurík þátta-
skil í lífi Þórðar, er hann gekk að eiga
eftirlifandi konu sína, Eyrúnu Guð-
mundsdóttur, og á því ári hófu þau
búskap á hálfri jörðinni og kölluðu
Kálfhól II. Ég sagði stundum við
Þórð síðar, að þótt hann hefði margar
góðar ferðir farið sér til skemmtunar,
öflunar lífsviðurværis eða annarra að-
drátta, þá hefði hans besta ferð í lífinu
verið þegar hann reið austur að Króki
í Holtum og sótti konuefni sitt.
Góðs drengs munu nú margir
sakna. Þórður er horfinn, hann hitt-
um við ekki oftar í eldhúsinu á Kálf-
hóli. Við sem eftir stöndum og signum
yfir gröf hans minnumst hans með
virðingu og þakklæti. Hugheilar sam-
úðarkveðjur sendi ég Kálfhólsfólkinu
öllu. Megi algóður Guð sem yfir oss
öllum vakir styðja ykkur og styrkja,
elsku Eyja mín, börnin þín og barna-
börnin, fjölskyldur og vini í sorginni.
Blessuð sé minning Þórðar á Kálfhóli.
Árni Valdimarsson.
Þórður ólst upp í systkinahópnum
þar á Kálfhóli á vesturbakka Þjórsár
og gekk þar að öllum störfum strax og
aldur leyfði, með hætti okkar gamla
landbúnaðar. Alveg kom það af sjálfu
sér að hann hlyti að leggja fyrir sig
búskap þar á jörðinni, enda var það þá
vænlegt duglegum manni í blóma lífs-
ins og þurfti enga útreikninga til.
Vissulega vann hann af bæ utan slátt-
ar, en aldrei til langframa og ætlaði
sér aldrei neitt á framandi slóðum, að
því er ég best veit. Veturinn 1944
vann hann hjá föður mínum á Selfossi,
við byggingastörf og gegningar.
Þannig kynntist ég Þórði, þannig at-
vikaðist það að hann réð mig sem
snúningastrák á Kálfhóli sumarið
1945. Þá var það sjálfsagður háttur
þar í þorpinu að níu ára sveinar væru í
sveit um sumartímann og þótti yfir-
leitt við hæfi fyrsta sumarið að vera
matvinnungur. Næstu sumrin, þegar
menn entust á sama bæ sem oftast
var, galst svolítið sumarkaup, enda
jukust afköstin þegar menn uxu úr
grasi.
Fyrsta sumarið mitt á Kálfhóli var
síðasta búskaparár foreldra Þórðar.
Þá voru fjögur systkinanna þar við
heyskapinn þetta rigningasumar sem
og fleiri aðstandendur. Sofa þurfti
þröngt, þetta sumar svaf ég lengst af í
rúmi með Þórði, hann er eini lags-
maðurinn sem ég hef eignast í þeim
forna skilningi. Og þar sem margt var
fólk gafst fjör á engjum undir regn-
kápunum. Þar lærði ég að beita orfi
og sveiflaði því ákaft í kappi við Þórð
þetta sumar og þau næstu. Þá féll
margt spaugsyrði og margvísleg
speki um lífsins eðli er menn tylltu sér
á þúfu þegar búið var að færa okkur
matinn eða kaffið. Þetta er ógleyman-
legur tími, hafi Þórður þökk fyrir þá
samvist.
Næsta sumar á eftir tóku þeir við
búi, bræðurnir Auðunn og Þórður. Þá
var Þórður enn ókvæntur og búið rek-
ið sameiginlega. Þetta var mikið sól-
skinssumar, þá hófust skyndilega
samskipti og viðskipti við bæ handan
Þjórsár, að Króki í Ásahreppi. Æv-
inlega var það Þórður sem fór þessar
viðskiptaferðir, oftast hafði hann mig
með til fylgdar og reyndar eftir-
rekstrar þegar hann sótti hana
Bröndu, nú skyldi fjölga kúnum, enda
heyin mikil og græn. Auðvitað fórum
við ríðandi. Leiðin var talsvert löng,
fyrst niður á Þjórsárbrú og svo yfir
allmikið vatnsfall upp að Króki, mér
fannst það þá hættuspil. Ég hugsaði
með mér að mikill kostagripur hlyti
hún Branda að vera, fyrst Þórður var
að sækja hana svona langt um svo
hættulegan veg, í stað þess að leita
fyrir sér innansveitar um styttri veg.
En gaman var að koma að Króki,
systurnar voru svo kátar og tóku okk-
ur svo vel. Ekkert áttaði ég mig á því
aðalmáli sem að baki lá, fyrr en
skyndilega að hún Eyrún var komin
yfir ána til okkar fyrir fullt og fast.
Þaðan hefur hún ekki farið síðan
þessa liðlega hálfu öld og hvorugt
þeirra hjóna, fyrr en Þórður nú, fyrst
lengi vel á mesta uppgangstíma sem
landbúnaður vor hefur við búið. Sér
þess enn merki í mannvirkjum og
ræktun þar í austurbænum á Kálf-
hóli. Og vissulega var hún Branda frá
Króki kostagripur, í þann tíma var
jafnan töðuilmur í lofti, hvernig sem
viðraði.
Enginn er eyland, segir á frægri
bók. Aldrei gat ég í raun skilið á milli
austur- og vesturbæjar á Kálfhóli.
Fljótlega urðu börnin á báðum bæj-
um heil tylft og stutt á milli þeirra,
bæði í aldri og rými, því að þar var allt
eitt og samheldnin órjúfandi út á við.
Krafturinn og hugkvæmnin áttu sér
engan endi, aldrei slapp ég þaðan.
Þarna á Kálfhóli var menningarkimi,
sem mér fannst taka langt fram mið-
borg Reykjavíkur. Yfir öllu fjörinu
trónuðu þeir bræður, Þórður og Auð-
unn, með bros á brá.
Hafi Þórður þökk fyrir samfylgd-
ina, blessuð sé minning hans. Eyrúnu
og börnunum tjái ég samúð mína og
minna.
Þór Vigfússon.
ÞÓRÐUR
GESTSSON