Morgunblaðið - 08.01.2003, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 8. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
EIGENDUR Landsvirkj-unar – ríkið, Reykjavík-urborg og Akureyrar-bær, hafa til meðferðar
skýrslu eigendanefndarinnar svo-
nefndu sem skilað var í gær. Í
skýrslunni er farið yfir mat Lands-
virkjunar á arðsemi og fjárhagslegri
áhættu vegna Kárahnjúkavirkjunar
og sölu raforku til álvers Alcoa á
Reyðarfirði, sem stofnað hefur fé-
lagið Fjarðaál sf. um framkvæmd-
ina. Nefndin bendir á að það sé eig-
enda fyrirtækisins að ákveða hvort
metin arðsemi Kárahnjúkavirkjun-
ar sé fullnægjandi, að teknu tilliti til
áhættu sem felst í verkefninu og
annarra þátta sem þeir telja mikil-
væga.
5,5% raunávöxtun
Fram kemur í skýrslu nefndar-
innar að Landsvirkjun miði við 11%
ávöxtunarkröfu á eigið fé í arðsem-
ismati á virkjuninni. Er það lægra
en vegna álvers Reyðaráls þar sem
ávöxtunarkrafa eigin fjár var 12–
14%. Mat Landsvirkjunar gerir ráð
fyrir 5,5% raunávöxtun virkjunar-
innar, miðað er við að núvirt sjóð-
streymi verði jákvætt um 6,6 millj-
arða króna og að arðsemi eigin fjár
verði 1,8 prósentustigi yfir eiginfjár-
kröfu, þ.e. 12,8%, að gefnum for-
sendum um stofnkostnað, álverð,
orkusölusamning, gengi, rekstrar-
kostnað, fjármögnun og líftíma
virkjunarinnar.
Telur nefndin að yfirgnæfandi lík-
ur séu á jákvæðri ávöxtun eiginfjár.
Er þar m.a. stuðst við áhættu-
útreikninga sem Landsvirkjun lét
fyrirtækið Ráðgjöf og efnahagsspár
ehf. gera. Þannig eru 74–79% líkur á
að arðsemi Kárahnjúkavirkjunar
verði hærri en veginn fjármagns-
kostnaður verkefnisins. Líkur á að
arðsemi verði lægri en lánsvextir
eru metnar 1% og í öllum reiknuðum
tilvikum skilaði eigið fé jákvæðri
ávöxtun eiginfjár, að því er segir í
skýrslunni.
Ríkisstjórnin, borgarráð og stjórn
Landsvirkjunar funduðu í gær um
skýrslu nefndarinnar en málið var
aðeins afgreitt í ríkisstjórninni.
Stjórn Landsvirkjunar mun að öll-
um líkindum gera það á föstudag og
borgarstjórn væntanlega á fundi
sínum 16. janúar næstkomandi.
Skýrslan var aðeins kynnt borgar-
ráði í gær en umræðum um hana var
frestað til næsta fundar 14. janúar.
Eigendanefndina skipuðu þeir
Friðrik Már Baldursson hagfræð-
ingur og fyrrum þjóðhagsstofu-
stjóri, fulltrúi iðnaðarráðuneytisins,
Sigurður Á. Snævarr borgarhag-
fræðingur var fyrir Reykjavíkur-
borg og Arnar Árnason endurskoð-
andi var fulltrúi Akureyrarbæjar.
Laut starf þeirra að rekstrarlegum
forsendum verkefnisins og ekki var
tekið tillit til þjóðhagslegra áhrifa.
Orkuverð vel yfir meðallagi
Í skýrslu nefndarinnar er minnt á
að í fyrirliggjandi samningi um raf-
orkusölu og raforkuverð sé m.a.
kveðið á um að Fjarðaál ábyrgist
kaup á 85% af samningsbundinni
raforku í 40 ár. Það sé mikilvæg
trygging fyrir seljanda orkunnar.
Raforkuverð er ekki upplýst í
skýrslu nefndarinnar, né gerir
Landsvirkjun það, en samkvæmt
heimildum Morgunblaðsins er það
vel yfir því meðalverði sem álver
greiða fyrir raforku í heiminum í
dag.
Eigendanefndin telur arðsemis-
mat Landsvirkjunar vel rökstutt og
að aðferðir sem fyrirtækið beitir séu
faglegar og í fullu samræmi við það
sem almennt er gert við mat á arð-
semi fjárfestingarverkefna. Þá telur
nefndin að sú aðferð Landsvirkjun-
ar sé eðlileg að nota mat viður-
kenndra erlendra sérfræðinga til að
spá um þróun álverðs, mikilvægustu
forsendu arðsemismatsins en jafn-
framt þeirrar umdeildustu. Mesta
óvissan ríki um álverðið. Sérfræð-
ingar sem um ræðir eru James King
og ráðgjafarfyrirtækið CRU.
Eigendanefndin segir m.a. í nið-
urstöðum sínum að erfitt hafi reynst
að spá um álverð og á undanförnum
árum virðist hafa gætt tilhneigingar
til að ofspá fremur en vanspá. Það sé
því mikilvægt að taka álspám, eink-
um til skamms tíma, með fyrirvör-
um.
Álverð verði 17%
hærra árið 2007
Á meðfylgjandi línuriti eru sýnd-
ar spár sérfræðinganna og svo spá
Landsvirkjunar. Fyrirtækið tekur
mið af báðum þessum aðilum og
gera forsendur þess ráð fyrir því að
álverð á verðlagi og gengi ársins
2002 verði 1.564 dollarar á tonnið ár-
ið 2007, þegar stefnt er að því að
hefja raforkusölu til Alcoa, og lækki
síðan um 0,45% árlega að raunvirði
miðað við framleiðendaverðvísitölu í
Bandaríkjunum á líftíma virkjunar-
innar. Samsvarar þetta því að álverð
lækki um 1,2% að raungildi miðað
við neysluverð í Bandaríkjunum. Ál-
verð á heimsmarkaði í dag er um
1.350 dollarar pr. tonn, eða 17%
lægra en spáin gerir ráð fyrir eftir
fjögur ár. Spá CRU gerir ráð fyrir
1.612 dollara álverði árið 2007 og
James King er á svipuðum slóðum á
þeim tíma.
Eigendanefndin fór yfir mikil-
vægustu forsendur Landsvirkjunar
fyrir arðsemismatinu. Álverðið hef-
ur verið nefnt og hér á síðunni eru
talin upp nokkur atriði úr raforku-
samningnum, sem nefndin fór ræki-
lega yfir. Aðrar mikilvægar forsend-
ur eru stofnkostnaður virkjunar-
innar, sem talinn er verða um 95
milljarðar króna, fjármögnun og
fjármagnskostnaður, gengi helstu
gjaldmiðla, rekstrarkostnaður og
líftími virkjunarinnar. Að því er
varðar fjármögnunina bendir eig-
endanefndin á að fyrirtækið Moodys
hafi nýlega hækkað lánshæfisein-
kunn Landsvirkjunar í Aaa, sömu
einkunn og ríkissjóður fær. Nefndin
telur að Landsvirkjun geti auðveld-
lega aflað lánsfjár til verkefnisins og
lánshæfiseinkunnin tryggi hagstæð
vaxtakjör. Gerir Landsvirkjun ráð
fyrir að greiða að jafnaði 5,5% nafn-
vexti. Raunvextir miðað við 1,8%
Skýrsla eigendanefndar Landsvirkjunar
Eigenda að
meta hvort
arðsemin sé
fullnægjandi
Eigendanefndin svonefnda telur yfirgnæf-
andi líkur á jákvæðri ávöxtun eigin fjár af
rekstri Kárahnjúkavirkjunar og telur arð-
semisútreikninga Landsvirkjunar vera
faglega unna og vel rökstudda.
Undirbúningsframkvæmd


 & '


&&'(() 

   *) )+
 Samningurinn er mi
Landsvirkjunar og Fja
sem byggir og rekur á
en það fyrirtæki verðu
fullu í eigu móðurfélag
coa Inc. í Bandaríkjun
 Móðurfélagið Alcoa
mun undirrita samning
með tilliti til þess að á
kaupskyldu á raforkun
ábyrgðar á verklokum
byggingu álversins.
 Samningstíminn er
frá því að álverið er k
fullan rekstur en endu
verður um orkuverðið
tímabilinu og mun nýt
verð þá gilda á síðari
samningstímans.
 Orkumagn samning
4.704 GWst, (gígawatt
en 10% þessa magns v
afgangsorka sem sker
við erfiðar aðstæður í
orkukerfinu.
 Áætlað er að afhend
magn á fyrstu ker álve
apríl 2007 og að fullri
leiðslu verði náð 1. ok
sama ár.
Nokkur atri
LV við Fjarð
ARÐSEMI, ÁHÆTTA
OG ÁBYRGÐ
Undanfarnar vikur, mánuði ogmisseri hafa farið fram umræð-ur um arðsemi Kárahnjúka-
virkjunar, sem augljóslega hafa ekki
byggzt á traustum upplýsingum þeirra,
sem þátt hafa tekið í þeim, ef tekið er
mið af því, sem fram kemur í grein-
argerð nefndar, sem eigendur Lands-
virkjunar skipuðu til að fara yfir mat
fyrirtækisins á arðsemi og fjárhags-
legri áhættu vegna Kárahnjúkavirkj-
unar og sölu á raforku frá virkjuninni.
Má raunar furðu gegna, að bæði sér-
fróðir menn og kjörnir fulltrúar skuli
reiðubúnir til að setja fram staðhæf-
ingar um efni máls án þess að geta
byggt þær á haldgóðum upplýsingum.
Í greinargerð þessari eru mikilvæg-
ar upplýsingar um þessa þætti virkj-
unarinnar, sem eiga að auðvelda mál-
efnalegar umræður um þær.
Í greinargerð nefndarinnar segir
m.a.: „Eigendur Landsvirkjunar eru í
einfaldri ábyrgð vegna lána fyrirtæk-
isins. Það þýðir að ef Landsvirkjun get-
ur ekki greitt af lánum sínum þarf lán-
veitandi að ganga að eignum fyrir-
tækisins áður en hann getur krafizt
greiðslna frá hverjum einum eiganda.
Engu að síður er sýnt að bæði fjár-
málastofnanir og lánshæfisfyrirtæki
telja yfirgnæfandi líkur á að eigendur
grípi inn í áður en til slíkra aðgerða
kemur. Telja verður mjög litlar líkur á
því að til þess komi, annars vegar
vegna þess, að yfirgnæfandi líkur eru
metnar á jákvæðri arðsemi Kára-
hnjúkavirkjunar og hins vegar vegna
þess, að fyrirtækið mun tryggja að það
hafi yfir nægilegu lausafé að ráða til að
mæta sveiflum í afkomu og áföllum á
erlendum fjármálamörkuðum.“
Jafnframt segir í áliti nefndarinnar:
„Nefndin telur arðsemismat Lands-
virkjunar vel rökstutt. Það er hins veg-
ar eigenda fyrirtækisins að ákveða
hvort metin arðsemi Kárahnjúkavirkj-
unar sé fullnægjandi að teknu tilliti til
þeirrar áhættu, sem felst í verkefninu
og annarra þeirra þátta, sem þeir telja
mikilvæga.“
Ef tekið er mið af þeim upplýsingum,
sem fram koma í greinargerð nefnd-
arinnar er ljóst að ekki er hægt að
hafna Kárahnjúkavirkjun á þeim for-
sendum að virkjunin sé ekki arðbær.
Eins og Morgunblaðið hefur áður bent
á fer ekki á milli mála, að svo víðtæk
pólitísk samstaða hefur tekizt um
þessa virkjun með stuðningi stjórnar-
flokkanna beggja, hluta Samfylkingar,
verkalýðshreyfingar og meirihluta
Austfirðinga að úr þessu verður virkj-
unin tæpast stöðvuð nema þá Alcoa
dragi sig til baka á síðustu stundu, sem
engin merki eru um enn sem komið er.
Eigendur Landsvirkjunar þurfa hins
vegar að taka afstöðu til þeirra
ábyrgða, sem þeir hljóta að taka á sig
vegna framkvæmdanna. Hér er um
miklar framkvæmdir að ræða. Gert er
ráð fyrir að virkjunin muni kosta um 95
milljarða króna. Komið hefur fram hjá
einstaka borgarfulltrúum Reykjavík-
urlistans, að þeir muni ekki standa að
afgreiðslu þessa máls í borgarstjórn
Reykjavíkur. Þetta er fráleit afstaða.
Þeir, sem hafa tekið á sig þá ábyrgð að
fara með meirihlutastjórn, hvort sem
er á Alþingi eða í sveitarstjórnum
verða að axla þá ábyrgð, sem því fylgir.
Þeir geta ekki ætlazt til þess að minni-
hluti geri það fyrir þá nema því fylgi þá
ákveðnar pólitískar afleiðingar. Hér er
um svo stórt mál að ræða, að það er
ekki hægt að hafa sama hátt á og í
smærri málum, sem í sumum tilvikum
verða til þess að meirihlutar riðlist. Í
þessu tilviki verður Reykjavíkurlistinn
að axla þá ábyrgð, sem að honum snýr
og standa eða falla með þeirri ákvörð-
un, sem þessi meirihluti stendur
frammi fyrir í borgarstjórn Reykjavík-
ur vegna Kárahnjúkavirkjunar.
KOSNINGAR NÁLGAST
Þrátt fyrir að enn séu fjórir mánuðirtil þingkosninga og endanlegir
framboðslistar liggi ekki fyrir fer ekki
á milli mála að kosningabaráttan er að
hefjast. Þá virðist ljóst að baráttan
mun að miklu leyti fara fram á suð-
vesturhorni landsins.
Á því eru tvær meginskýringar. Í
fyrsta lagi gerir breytingin á kjör-
dæmaskipaninni að verkum að vægi
höfuðborgarsvæðisins hefur aukist
verulega. Frá og með næstu kosning-
um mun meirihluti þingmanna koma
frá Reykjavíkurkjördæmunum tveim-
ur og Suðvesturkjördæmi, sem sveit-
arfélögin umhverfis Reykjavík mynda.
Þessi þrjú kjördæmi munu eiga 33
þingmenn samtals en landsbyggðar-
kjördæmin þrjú 30 þingmenn. Þar með
er stigið mikilvægt skref í átt að því að
jafna atkvæðavægi milli kjördæma. Að
sama skapi gerir þetta að verkum að
þungamiðja stjórnmálanna færist í
auknum mæli yfir í þessi kjördæmi.
Þá mun það setja mark sitt á kosn-
ingabaráttuna að formenn þriggja
flokka, Sjálfstæðisflokks, Samfylking-
ar og Framsóknarflokks, bjóða sig
fram í Reykjavík í næstu kosningum.
Einungis formaður vinstri grænna,
Steingrímur J. Sigfússon, býður sig
fram utan höfuðborgarsvæðisins, í
Norðausturkjördæmi.
Sögulega séð hefur Framsóknar-
flokkurinn litið á sig sem dreifbýlis-
flokk fremur en þéttbýlisflokk. Sú
ákvörðun Halldórs Ásgrímssonar, for-
manns Framsóknarflokksins, að bjóða
sig fram í Reykjavík, verður vafalítið
til að flokkurinn mun leggja mikla
áherslu á að auka fylgi sitt í höfuð-
borginni til að tryggja formanni sínum
kosningu. Ef Framsóknarflokkurinn
hyggur á landvinninga í Reykjavík
mun hann vafalítið reyna að breyta
áherslum sínum að einhverju leyti.
Verður forvitnilegt að sjá hver þróun-
in verður í kosningabaráttunni og
hvaða mál forysta flokksins setur á
oddinn.
Almennt má telja, að aðild Ingi-
bjargar Sólrúnar Gísladóttur fráfar-
andi borgarstjóra að kosningabarátt-
unni verði til að efla Samfylkinguna.
Hins vegar mun aðdragandi að brott-
för hennar úr embætti borgarstjóra
verða til þess að spjót bæði Framsókn-
arflokks og vinstri-grænna beinast
mjög að henni í kosningabaráttunni og
einhvers konar uppgjör fara fram á
milli hennar og fyrri samstarfsmanna í
borgarstjórn. Á þessari stund er
ómögulegt að meta hver áhrif þess-
arar atburðarásar verða á kosninga-
baráttuna og úrslit kosninganna
sjálfra.