Morgunblaðið - 13.02.2003, Blaðsíða 22

ÁHRIF þýska Bauhaus-listaskólans á seinni
tíma hönnun, sem og viðhorf til fjöldafram-
leiddrar hönnunar, eru óumdeilanleg. Á starfs-
árum skólans, sem fyrst var til húsa í Weimar
(1919–25), Dessau (1925–32) og Berlín (1932–
33), var lögð mikil áhersla á að sameina iðn-
hönnun, byggingarlist og myndlist. Hlutur
handverksmannsins óx að virðingu og kennsla
byggðist á samtvinnun hins hagnýta þáttar,
verkkunnáttu og listfengis er kristallaðist í
munum, jafnt sem byggingum, er tóku ekki síð-
ur tillit til félagslegra þátta en formfegurðar og
notagildis.
Bauhaus-ljósmyndasýningin sem nú stendur
yfir í Menningarmiðstöðinni Gerðubergi geym-
ir myndir sem sagðar eru teknar á tímabilinu
1921–1981, þótt ekkert ártal sé skráð eftir lok
fjórða áratugarins. Ljósmyndirnar 124 eru all-
ar verk þýskra ljósmyndara sem aðhylltust
Bauhaus-stefnuna. Stærstur hluti myndanna er
frá starfsárum skólans og menn á borð við
Lászlo Moholy-Nagy, kennara við skólann, og
Josef Albers eru meðal þeirra rúmlega fjögurra
tuga ljósmyndara sem sýningin geymir verk
eftir.
Líkt og búast má við er verk svo margra
listamanna eru samankomin kennir þar margra
grasa. Portrett, sjálfsmyndir, uppstillingar,
abstraktstúdíur, myndir þar sem byggingarlist
er höfð í hávegum, efnisáferð, rýmistök eða
leikur ljóss og skugga eru aðeins nokkur dæmi
um þau viðfangsefni sem þar er að finna. Þann-
ig tekur George Muche á rýminu í verki sínu
Vinnustofu í Gartenkugel og glampandi speg-
ilflötur kúlulaga forms er látinn endurspegla
vinnustofuna sem skilar á skemmtilegan máta
samtvinnun forgrunns og baksviðs. Ofanítökur
Herberts Bayers, þar sem ljósmyndarinn leik-
ur sér að því að vinna sjálfsmyndir sínar hverja
ofan í aðra, ýmist hlið við hlið, á ská og skjön
eða jafnvel grófkorna, sýna sömu tilraunagleð-
ina, og það er kannski hún sem öðru fremur ein-
kennir ljósmyndirnar á Bauhaus-sýningunni.
Tilraunir með efnivið, uppstillingar og
myndatæknina sjálfa eru þannig einkennandi
fyrir mörg verkanna ásamt agaðri myndbygg-
ingu. Í þessum verkum er
sjaldan neitt tilviljunum
háð, í sumum er myndbygg-
ingin meistaralega úr garði
gerð, annars staðar mynd-
vinnslan og víða lýsa verkin
þeirri staðföstu skoðun ljós-
myndarans að ljósmyndin
sé ekki síður miðill sem
skapa megi listaverk með
en penslar og olíulitir. Það
er þessi tilraunagleði í verk-
um Bauhaus-ljósmyndar-
anna sem gerir sýninguna áhugaverða á að líta,
ekki síður en vel kunn verk á borð við Móðir
Evrópa hlúir að nýlendunum eftir Lászlo Moh-
oly-Nagy. Að ósekju hefðu skipuleggjendur
sýningarinnar því mátt leggja meiri vinnu í
uppsetninguna sjálfa, því þótt áhrif Bauhaus-
stefnunnar á okkar nánasta umhverfi í dag séu
óumdeilanleg eru þau ekki öllum kunn. Auknar
upplýsingar um ljósmyndarana, skólann og
myndverkin sjálf hefðu því verið kærkomin við-
bót.
X-kynslóðin
Sýningin Young Nordic Design – Generation
X sem nú stendur yfir í Norræna húsinu gerði
víðreist áður en hún kom okkur Íslendingum
fyrir sjónir, en sýningin var opnuð í nóvember
2000 í Scandinavia House í New York og hefur
síðan farið víða um heim, m.a. verið sett upp í
Washington, Mexíkóborg, Berlín, Montréal,
Vancouver og Ottawa.
Ungu norrænu hönnuðirnir sem þar eiga
verk virðast ekki sýna minna hugvit við hönnun
sinna muna en einkenndu blómaskeið Bauhaus-
skólans og takast þeir á við gerð jafnólíkra
gripa og reiðhjóla, skartgripa, húsgagna og
fatnaðar og er þessi fjölbreytni strax lýsandi í
verkum íslensku hönnuðanna. Þannig sýnir
Tinna Gunnarsdóttir borðmottur sem m.a.
byggjast á laufabrauðsmynstrinu, Sesselja H.
Guðmundsdóttir frummynd af útvarpi, Linda
Björk Árnadóttir og Bergþóra Guðnadóttir
fatnað, Karólína Einarsdóttir blómlega gólf-
lampa og körfu fyrir lautarferðir innan borg-
armarkanna, Guðbjörg Kr. Ingvarsdóttir fín-
lega skartgripi byggða á gróðri náttúrunnar,
Ásmundur Hrafn Sturluson birtubreytingar í
myndbandsverki og Oz fræðslunetleik.
Hönnun hinna norrænu kollega þeirra er
ekki síður áhugaverð á að líta og má sem dæmi
nefna Chip, tilbrigði Finnanna Teppo Asikain-
en og Ilkka Terho við hinn hefðbundna ruggu-
stól. Hér er hefðbundið form stólsins brotið upp
og áhersla lögð á mjúkar, einfaldar línur sem
mannslíkaminn getur lagað sig að. Wembley,
sófi Svíans Thomas Bernstrand, sýnir sams-
konar uppreisn gegn hefðbundnum stöðlum
þótt hönnuðurinn fari ólíka leið að þessu mark-
miði sínu. En Wembley er þrepalaga og með því
að hafa sófann á þremur „hæðum“ segir
Bernstrand alltaf vera rúm fyrir fleiri enda
engin „rétt“ aðferð við að sitja í sófanum.
Það er þó ekki bara uppreisn gegn hefð-
bundnum formum sem einkennir munina því
hönnuðirnir virðast sér ekki síður meðvitandi
um það rýmisleysi sem víða einkennir vistar-
verur borgarbúa. FoldAbowl Norðmannsins
Tore Vinje Brustad er gott dæmi um slíka
hönnun. En Brustad hefur á áhugaverðan hátt
náð að hanna snakkskál úr plasti sem tekur lítið
geymslurými – skálin geymist nefnilega flöt og
er síðan smellt saman, með venjulegum smell-
um, fyrir notkun. Eins er Flying Carpet – sófi
Finnans Ilkka Suppanen – gott dæmi um slíka
hönnun, en bæði fyrirferðarlítill og auðveldur í
flutningum mætir hann kröfum nútímaneyt-
enda líkt og 3:1 – stólar og borð hinnar norsku
Lindu Lien.
Þótt Young Nordic Design geymi margt
áhugaverðra muna og hafi e.t.v. náð að njóta
sín til fulls í Scandinavia House henta sýning-
arsalir Norræna hússins sýningunni illa. Lítil
lofthæð og takmarkað rými þrengir hér að
mununum og svo virðist sem sýningin hafi ver-
ið flutt milli staða án þess að vera aðlöguð að-
stæðum rýmisins. Þannig kemur það norræn-
um sýningargestum spánskt fyrir sjónir að
allir textar skuli vera á ensku, hæð hærri sýn-
ingarpalla verður of mikil undir lágu lofti sal-
arins og uppröðun muna of þétt og miðjustillt.
Fyrir vikið nær sýningin ekki að skila sér sem
skyldi og munirnir njóta sín ekki jafn vel og
þeir hefðu getað gert.
Litadýrð í vatnslitum
Vatnslitir hafa hvergi notið álíka vinsælda
og í Bretlandi á 18. og 19. öld. Félög lista-
manna, sem og áhugalistamanna, sem sýndu
vatnslitunum sérstakan áhuga, skutu þá víða
upp kollinum. Enda miðillinn einstaklega vel
til þess fallinn að fanga augnablik í náttúrunni
og er Bretinn Joseph Mallord William Turner
efalítið í hópi þekktari listamanna sem unnið
hafa með miðilinn – einstök birta verka hans
hefur fyrir löngu unnið honum sérstakan sess
þeirra á meðal.
Vatnslitir hafa hins vegar ekki notið sömu
vinsælda meðal íslenskra listamanna og olíulitir
og ryður tæknin sér ekki til rúms hér á landi
fyrr en Ásgrímur Jónsson fer að beita henni.
Þótt aðrir listamenn hafi í kjölfarið beitt miðl-
inum á hinn fjölbreytilegasta hátt hafa vinsæld-
ir vatnslita aldrei orðið sambærilegar olíulit-
unum og er því vel að hópur listamanna sem
leggur rækt við þennan miðil skuli kjósa að
vekja athygli á honum með samsýningum. Sýn-
ingin sem nú stendur yfir í Hafnarborg er
fimmta samsýning Akvarell Ísland og alls taka
þrettán af fimmtán félögum þátt að þessu sinni.
Líkt og búast má við er svo stór hópur sýnir
saman kennir þar margra grasa er listamenn-
irnir ýmist leika sér með abstrakt form og lita-
notkun, skapa raunsæislegar landslagsmyndir,
portrett, kyrralífs- eða götumyndir og hafa lit-
inn ýmist þéttan í sterkum litbrigðum eða við-
kvæmnislega gagnsæjan, léttan og leikandi.
Þannig eru sterkir rauðir, svartir og blá-
grænir litir ríkjandi í verkunum Kvöldskini á
glugga, Andstæðum og Sól í garði eftir Haf-
stein Austmann, formin abstrakt en þó þoku-
kennd og sýna hæfni listamannsins vel. Það er
öllu léttara yfir Stemmum Eiríks Smith sem
ýja að landslagi í ævintýralegum litum og Hafn-
arfjall Kristínar Þorkelsdóttur er sömuleiðis
áhugavert á að líta. Verkið verður allt að því ex-
pressjónískt ásýndar er hraðar, ákveðnar pens-
ilstrokurnar veita sýningargestum frekar til-
finningu fyrir fjallinu en beina sýn. Eins er
Heimþrá Torfa Jónssonar sterk og skemmtileg
andstæða hins blæðandi, mjúka ævintýraheims
sem hann býður upp á í myndum á borð við Tvo
heima. Með þessum ólíku efnistökum sýnir
listamaðurinn enda fyllilega tök sín á miðlinum.
Ekki ná þó allir listamennirnir að sýna sömu
tök og gætir sumstaðar nokkurs stirðleika og
verða verkin fyrir vikið misáhrifarík. Akvarell-
sýningin geymir þó engu að síður margt áhuga-
verðra verka og er þarft framtak svo auka megi
veg vatnslitanna í íslensku listalífi.
MYNDLIST
Menningarmiðstöðin Gerðuberg
Sýningin er opin virka daga frá kl. 11–19 og frá kl.
13–17 um helgar. Hún stendur til 23. febrúar.
BAUHAUS-LJÓSMYNDIR Í ANDA
BAUHAUSSTEFNUNNAR
Formfegurð
og notagildi
Norræna húsið
Sýningin er opin alla daga nema mánudaga frá kl.
12–17. Henni lýkur 2. mars.
YOUNG NORDIC DESIGN – GENERATION X
Hafnarborg
Sýningin er opin alla daga nema þriðjudaga frá kl.
11–17. Henni lýkur 17. febrúar.
AKVARELL ÍSLAND 2003
Erich Consemüller, Bauhaus-nemandi með Schlemmer-grímu í
Brauer-stól, á sýningunni í Gerðubergi.
Morgunblaðið/Golli
Wembley eftir Bernstrand í Norræna húsinu.
Leið: Út eftir Helgu Magnúsdóttur.
Morgunblaðið/Kristinn
Anna Sigríður Einarsdóttir
LISTIR
22 FIMMTUDAGUR 13. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
GRÆNLENSKI listamaðurinn Thue
Christiansen opnar sýningu á verk-
um sínum í anddyri Norræna húss-
ins í dag kl. 17. Hann sýnir þar list-
iðnað og hönnun og notast við fjöl-
breyttan efnivið, m.a. tálgustein,
moskusuxaskinn og hvalskíði.
Christiansen er mjög virkur í list-
iðkun í Grænlandi, bæði sem lista-
maður og sem kennari og stefnu-
mótandi. Hann tók m.a. sæti í fyrstu
heimastjórn Grænlands á árunum
1979–1983 sem mennta- og menn-
ingarmálaráðherra, og er nú skrif-
stofustjóri menningarmáladeildar
grænlensku heimastjórnarinnar.
Um þessar mundir er hann í leyfi frá
því starfi, og gegnir þess í stað stöðu
verkefnisstjóra víðtæks verkefnis á
vegum stjórnarinnar er beinist að
virkjun listamanna í Grænlandi og
uppbyggingu listiðnaðar um landið
allt. Einnig er Christiansen vel
kunnur í Grænlandi og á Norður-
löndunum fyrir listsköpun sína og
hefur hannað mörg merki fyrir
stofnanir og samtök, þar á meðal
hér á Íslandi, myndskreytt bækur og
gert skreytingar á opinberar bygg-
ingar. Kunnastur er Christiansen ef-
laust fyrir grænlenska fánann, sem
hann hannaði árið 1985.
„Á sýningunni nú sýni ég gripi
sem eru unnir úr náttúrulegum efn-
um frá Grænlandi, eins og rekaviði,
skinni, roði og þar frameftir götum.
Ég hanna mikið af fatnaði, hús-
gögnum og alls konar nytjahlutum,
sem er meðal þess sem ég mun sýna í
Norræna húsinu,“ segir Christian-
sen. Hann notar grænlenskar iðn-
aðarhefðir að nokkru marki í list-
sköpun sinni. Á sýningunni gefur
t.d. að líta úrval hnífa úr hans
smiðju, og gripi úr moskusuxaskinni
og -ull. „Náttúrulegur efniviður er
mér mjög mikilvægur í listsköpun,
þótt ég hafi einnig unnið gripi úr t.d.
plexigleri. Í starfi mínu sem listiðn-
aðarkennari kenni ég verkun á
þessu skinni moskusuxans. Einnig
mun ég fá konu frá Akureyri til
Grænlands til að kenna verkun fisk-
roðs, sem aftur er hægt að nýta í
grænlenskum listiðnaði,“ segir
Christiansen, en meðal gripanna á
sýningunni er einmitt karlmanns-
vesti hannað af honum, saumað úr
selskinni og roði.
„Mér er mjög umhugað um að
grænlensk list hafi grænlensk ein-
kenni og ég tel að uppvöxtur minn
þar í landi hafi haft mikil áhrif á list-
sköpun mína. Því notast ég mikið við
form hluta úr grænlenskri menn-
ingu, eins og t.d. kvennaveiðihníf-
inn.“ Christiansen á þar við hinn
kunna vest-grænlenska hníf, sem er
með stóru bogadregnu blaði. Hann
segir hnífinn og form hans hafa ver-
ið sér innblástur í hönnun marg-
víslegra verka.
Næstkomandi laugardag kl. 14
mun Christiansen halda fyrirlestur í
Norræna húsinu þar sem hann
fjallar um listsköpun og aðstöðu
listamanna á Grænlandi. Fyrirlest-
urinn er haldinn í samstarfi við
Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur,
og fylgja fleiri fyrirlestrar um græn-
lensk málefni í kjölfarið. „Metnaður
minn liggur í því að byggja upp list-
iðnað í Grænlandi og fyrirlestur
minn mun fjalla um störf mín á þeim
vettvangi. Ég hef verið fenginn til
ýmissa starfa á því sviði, bæði sem
skipuleggjandi og sem kennari.
Markaðurinn fyrir listiðnað í Græn-
landi er mjög stór, og ég hugsa að
grænlenskt handverk sé selt fyrir
allt að 50 milljónir danskra króna,
innanlands sem utan, á hverju ári.
Einnig hef ég hef stuðlað að skipu-
lagningu á námi í listiðnaði og upp-
byggingu verkstæða víðs vegar um
Grænland. Þar eru ákveðin vand-
kvæði bundin því að fjölmargir
Grænlendingar vinna við listiðnað,
en vita ekki hvernig þeir eiga að
markaðssetja sig og koma list sinni á
framfæri. Þetta verkefni sem ég hef
átt þátt í að móta leitast við að koma
til móts við þær þarfir og græn-
lenska stjórnin hefur stutt það
dyggilega,“. Sýningunni lýkur 16.
mars.
Grænlensk list með
grænlenskum einkennum
Morgunblaðið/Kristinn
Thue Christiansen
Nýhil efnir til upplestrarkvölds
á Grandrokk kl. 21. Lesarar eru
Gunnar Þorri, Ófeigur, Varði, Bjarni
Delerium Klemenz, Pétur Már,
Stína & Alli.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
Á DAGSKRÁ Myrkra músíkdaga í
kvöld eru orgeltónleikar Eyþórs
Jónssonar í Hallgrímskirkju kl. 20.
Þar leikur hann þrjú verk eftir Oli-
vier Messiaen: Livre du Saint Sacre-
ment, I, Adoro te, Livre du Saint
Sacrement – IX , les ténèbres. Fjögur
verk eftir Jón Leifs: Praeludia organo
op. 16, Sá ljósi dagur liðinn er, Mín
lífstíð er á fleygiferð og Alt eins og
blómstrið eina. Eftir Hans-Ola Erics-
son Melody to the Memory of a Lost
Friend XIII. Tvö verk eftir Magnús
Blöndal Jóhannsson: Ionizations og
Adagio. Eftir Torsten Nilsson Intro-
duktion und Passacaglia. Forging eft-
ir Steve Ingham og Það drýpur …
eftir Báru Grímsdóttur.
Orgelverk í
Hallgríms-
kirkju