Morgunblaðið - 13.02.2003, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 13. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
DAVÍÐ Oddsson forsætisráð-herra sagði í ræðu sinni áviðskiptaþingi Verslunar-ráðs Íslands í gær að vaxta-
lækkunarferill Seðlabanka Íslands hafi
farið of seint og of hægt af stað. Hon-
um virtist stundum að vextir séu ekki
alltaf ákveðnir til þess að hafa áhrif á
verðbólguna heldur sendir til þess að
elta hana. „Þannig á ekki að nota vexti.
Vaxtaákvarðanir verða að vita að fram-
tíðinni vegna þess hve hægt vaxta-
breytingar virka sem efnahagstæki.“
Davíð sagði áhyggjur af hárri stöðu
krónunnar um þessar mundir alls ekki
óraunhæfar eða ómálefnalegar. Það sé
hins vegar ekki lengur ríkisstjórnar-
innar að ákvarða rétt gengi og gefa fyr-
irmæli til Seðlabanka um að verja þá
skráningu hvað sem tautar og raular.
Flestir hafi fagnað þeim breytingum á
starfsháttum og talið þær löngu tíma-
bærar.
„Hitt er annað mál, að það tekur
okkur tíma að læra á hin nýju skilyrði
og stundum er talað til ríkisstjórnar-
innar eins og hún hafi þetta ennþá á
valdi sínu og henni beri að tryggja að
gengið sé rétt skráð og hagfellt fyrir
atvinnulífið. Nú er hins vegar svo kom-
ið að menn verða að horfa fremur í eig-
in barm en til ríkisvaldsins, því for-
ráðamenn fyrirtækja, að minnsta kosti
samanlagðir, hafa mun meiri áhrif í
þessum efnum, en sjálft ríkið og við
eigum endilega að líta á þá breytingu
sem öruggt merki framfara, en ekki
sem afturför,“ sagði Davíð.
Breyta erlendum
skuldum í innlendar
Að mati Davíðs hefur markaðurinn,
við skráningu á gengi, tekið inn að
verulegu leyti væntingar vegna stór-
iðju. Lækkandi vextir Seðlabanka Ís-
lands og stigvaxandi uppkaup hans á
gjaldeyri, sem er notaður til að greiða
niður skammtímaskuldir, ættu að
stuðla að betra jafnvægi þegar fram í
sækir þannig að útflutningsgreinarnar
geti búið við þolanlega stöðu gengis.
„Ríkið hlýtur einnig að velta fyrir sér
við þessar aðstæður, hvort það geti
breytt erlendum skuldum sínum í inn-
lendar,“ sagði Davíð „þótt það verði
vitaskuld að geta þess um leið að slíkar
aðgerðir leiði ekki til ótímabærrar
hækkunar á innlendum vöxtum.“
Hann segir þessa umræðu sýna, svo
ekki verði um villst, mikilvægi þess að
Íslendingar haldi áfram að hafa sína
eigin mynt og
„Allt tal um hvert v
eða hvort gengið
yrði fullkomlega
ákvarðanir þar að
fjarlægum Seðlaba
an áhuga á, og æt
áhuga á því, sem
smáum hluta sam
is.“
Keppikefli að
af atvinnu
Davíð sagði a
vissulega aukist á
sé þó með því læ
þessum heimshlu
bætur eru lágar og
sem er eftirsókna
isbótum, fjarri því
reynd að kaupmát
hækkað umtalsver
árum. Meginkepp
vera að koma sem
um, fremur en að h
Og þótt hlutfall
lágt á Íslandi mið
kvarða sættu Ísle
það. „Vinnufúsir
Davíð Oddsson sagði á viðskiptaþingi að vaxtalækkun
Engin g
huga að ska
Staða Íslands meðal hag-
sældarríkja var rædd á
viðskiptaþingi Versl-
unarráðs Íslands í gær.
Davíð Oddsson forsætis-
ráðherra sagði umræðuna
um vaxtastefnu Seðla-
bankans og hátt gengi
krónunnar sýna mikilvægi
þess að Íslendingar hafi
sína eigin mynt og
peningamálapólitík.
Meðal þeirra sem f
sendiherra í Japan
arsson, forstjóri K
Davíð Oddsson forsætisráðherra gerði
skattamál og vaxtamál að umræðuefni
í ræðu sinni á viðskiptaþingi.
SIGURÐUR Einarsson, forstjóri Kaupþings,sagði að engin ástæða væri til að ætla að tíma-
bil hagvaxtar hér á landi sé á enda, í ræðu á Við-
skiptaþinginu í gær. Hann sagði að hagvöxturinn
myndi þó vart koma lengur frá hagræðingu held-
ur þyfti nú að sækja hann út fyrir landsteinana. „Á
meðan atvinnulíf okkar er frjálsara en gerist í
grannríkjunum og skattar lægri, getur Ísland náð
samkeppnisforskoti,“ sagði Sigurður.
Þá sagði hann að í sókn Kaupþings á erlenda
markaði hafi aðilar úr ýmsum áttum gert fyr-
irtækinu erfitt fyrir og meðal annars sett af stað
tilhæfulausar sögusagnir. „Mér hefur oft virst sem
stjórnmálamenn átti sig alls ekki á því hve orð
þeirra geta vegið þungt þegar til þeirra er vitnað
á erlendum vettvangi og það er fyrirtækjum síst
til góðs þegar þau verða að bitbeini á vettvangi
stjórnmálanna.“
Sigurður sagði að forsvarsmenn félagasamtaka
og fréttamenn mættu hafa það í huga að atvinnu-
lífinu stafaði mikil ógn af því „offorsi sem oft hef-
ur einkennt umræðu um einstök fyrirtæki á
ákveðnum tímabilum“. Þannig hefðu tilraunir
Kaupþings til að ná fótfestu í Svíþjóð, með kaup-
unum á JP Nordiska, nær runnið út í sandinn
vegna þess hver margir keppinautar á Íslandi og
gagnrýnendur hefðu reynt að leggja stein í götu
Kaupþings.
Sigurður sagði að í ljósi óþægilega sterkrar
stöðu krónunnar væri illskiljanlegt að Seðlabank-
inn skyldi ekki hafa keypt meiri gjaldeyri en raun
ber vitni.
Þá sagðist hann telja að Íslendingar ættu að
stórauka gjaldeyrisvaraforða sinn á næstu miss-
erum og að miða ætti við nokkurra ára innflutning
í stað 3–5 mánaða innflutning.
Japanir spenntir fyrir vetnismálum
Í ræðu sinni á þinginu sagði Ingimundur Sigfús-
son, sendiherra Íslands í Japan, að allt að 30 Jap-
anir hefðu komið til Íslands frá því í haust, ein-
vörðungu til að kynna sér hugmyndir um
vetnissamfélagið. Hann sagði að fátt heillaði Jap-
ani meira en orkumál Íslendinga. „Japönsk fyr-
irtæki, t.d. Toyota, Honda og mörg fleiri, eru mjög
framarlega í rannsóknum á sviði prófana á notkun
efnarafala og vetnis. Þau hafa því mikinn áhuga á
að kynnast hugmyndum okkar um vetnissam-
félagið á Íslandi,“ sagði Ingimundur.
Ingimundur sagði Ísland vera lítt þekkt í Japan
en sendiráðið ynni markvisst að því að kynna land
og þjóð. Um 2.500 Japanir kæmu árlega til Íslands
og að talan hefði haldist óbreytt í um áratug.
Nauðsynlegt að leita á erlenda markaði
Sigurður Helgason, forstjóri Flugleiða, sagði í
ræðu sinni að nauðsynlegt væri fyrir íslensk fyr-
irtæki að leita á erlenda markaði. „Íslenska hag-
kerfið er örsmátt. Í vaxandi alþjóðlegri samkeppni
verða fyrirtækin að leita út til að skapa sér nýjan
markað og til þess að auka umsvif sín til að verða
samkeppnisfær í kostnaði,“ sagði Sigurður.
Sigurður sagði að til að þetta væri unnt þyrfti
að tryggja fyrirtækjum viðskiptafrelsi. Jafnframt
væri mikilvægt fyrir íslensk fyrirtæki að stjórn-
völd hér á landi huguðu að einhverju sem skapaði
þeim forskot í alþjóðlegri samkeppni, til dæmis
skattaumhverfi. Þá sagði hann að nú sem aldrei
fyrr væri útrás íslenskra fyrirtækja þekking-
arútrás. „Við erum ekki lengur hráefnisframleið-
endur heldur útflytjendur þekkingar sem krefst
menntunar í fremstu röð,“ sagði Sigurður.
Hagvöxturinn kemur að utan
„ALMANNARÓMUR“
EÐA STAÐREYNDIR?
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, forsætis-ráðherraefni Samfylkingarinnar,
kom í samtali við Morgunblaðið í gær
ekki fram með neinar frekari útskýring-
ar á þeim ásökunum á hendur opinberum
stofnunum, sem hún setti fram í ræðu
sinni í Borgarnesi um síðustu helgi. Hún
segir þvert á móti nú að það sé af og frá
að hún hafi verið að saka embætti rík-
islögreglustjóra og skattrannsóknar-
stjóra um að hafa aðrar ástæður en fag-
legar og málefnalegar fyrir rannsókn á
annars vegar málum tengdum Baugi og
hins vegar Norðurljósum. Ingibjörg Sól-
rún segir að slík túlkun á orðum hennar
sé „rifin úr öllu samhengi“ við það sem
hún sagði í ræðunni. Það þarf þó ekki
annað en að lesa aftur þann kafla ræð-
unnar, sem vitnað var til hér í leiðara
Morgunblaðsins sl. þriðjudag, til að sjá
að slíkur skilningur er afar nærtækur,
einmitt vegna samhengisins sem hún
sjálf setti í orð sín um rannsókn á þessum
fyrirtækjum:
„Sama má segja um Baug, Norðurljós
og Kaupþing. Byggist gagnrýni og eftir
atvikum rannsókn á þessum fyrirtækjum
á málefnalegum og faglegum forsendum
eða flokkspólitískum? Ertu í liði for-
sætisráðherrans eða ekki – þarna er ef-
inn og hann verður ekki upprættur nema
hinum pólitísku afskiptum linni og hinar
almennu gagnsæju leikreglur lýðræðis-
ins taki við.“
Það er engin leið önnur en að skilja
þetta svo að gefið sé í skyn að þær stofn-
anir, sem hafa með höndum opinbera
rannsókn á tveimur þeirra fyrirtækja,
sem Ingibjörg Sólrún nefnir, láti stjórn-
ast af flokkspólitískum sjónarmiðum.
Það er alvarleg ásökun, raunar ásökun
um lögbrot, eins og fram kom hér í
blaðinu í gær.
Ingibjörg Sólrún dregur nú í land.
Hún segir í samtalinu við Morgunblaðið í
gær: „Það sem ég var að tala um í ræðu
minni er þessi skortur á trausti sem er
orðinn í íslensku samfélagi. Fólk treystir
ekki stofnunum samfélagsins … Ég færði
rök fyrir því að það mætti m.a. rekja til
þess að það væri búið að skapa þannig
andrúmsloft í samfélaginu m.a. vegna
pólitískra afskipta af ýmsum toga.“ En
jafnframt gefur Ingibjörg Sólrún sér það
að „þessar stofnanir [t.d. ríkislögreglu-
stjóri, fjármálaeftirlit og Samkeppnis-
stofnun] sinni sínu eftirlitshlutverki á al-
gjörlega málefnalegum og faglegum
forsendum. Ég gef mér það.“ Hvar er
samræmið í þessu tvennu?
Ingibjörg Sólrún vitnar í Morgun-
blaðssamtalinu til „almannaróms“ og
segir jafnframt: „Þegar gripið er til ein-
hverra aðgerða, burtséð frá því hverjar
þær eru, þá vakna þær spurningar hjá
fólki hvort þessar aðgerðir séu af fagleg-
um og málefnalegum toga eða hugsan-
lega einhverjum öðrum. Það þarf ekki að
vera með réttu sem þær röksemdir eða
grunsemdir vakna hjá fólki, þær þurfa
ekki endilega að eiga sér stoð í raunveru-
leikanum, en andrúmsloftið í samfélag-
inu er orðið þannig að þessi umræða
kemur upp og menn geta ekki horft fram
hjá því.“
Ef forsætisráðherraefni Samfylking-
arinnar hefur áhyggjur af andrúmslofti
grunsemda um annarlegan tilgang með
aðgerðum stjórnvalda, er þá ástæða til að
hún ýti sjálf undir slíkar grunsemdir með
málflutningi eins og þeim, sem hún hafði
uppi í Borgarnesi - einkum og sér í lagi ef
hún hefur fullt traust á umræddum stofn-
unum?
Og skiptir það ekki máli í þessu efni
hvað er rétt og hvað rangt, hvað á sér
stoð í raunveruleikanum og hvað ekki?
Getur ábyrgur stjórnmálamaður leyft
sér að styðjast við almannaróm en láta
staðreyndir lönd og leið?
SKYNSAMLEGAR AÐGERÐIR
Ákvörðun ríkisstjórnarinnar um aðverja 6,3 milljörðum í fram-kvæmdir til að auka atvinnu í
landinu á næstu mánuðum er réttmæt
og skynsamleg.
Ástandið í atvinnumálum er erfitt og
að öllu óbreyttu hefur verið útlit fyrir að
það gæti haldið áfram að versna.
Fyrir nokkrum dögum var greint frá
því að atvinnulausum hefði fjölgað um
rúmlega þúsund frá áramótum og að at-
vinnuleysi mældist nú 4% samanborið
við 3% í desembermánuði. Á sama tíma í
fyrra mældist atvinnuleysi 2,6%.
Það er hins vegar jafnframt ljóst að
þetta ástand er tímabundið vegna þeirra
stórframkvæmda við virkjanir og álver
sem framundan eru og munu leiða til
verulegrar þenslu á næstu árum.
Þá má gera ráð fyrir að ákvörðun
Seðlabankans um lækkun stýrivaxta
muni á næstu mánuðum smám saman
fara að hafa áhrif í hagkerfinu og ýta
undir fjárfestingar og framkvæmdir á
vegum einkaaðila. Vaxtalækkanir eru
hins vegar lengi að hafa áhrif og því ber
að fagna þeirri innspýtingu sem felst í
ákvörðun ríkisstjórnarinnar.
Aðgerðirnar sem kynntar voru af leið-
togum ríkisstjórnarinnar eru miðaðar
við næstu átján mánuði og verður 4,3
milljörðum varið til vegaframkvæmda,
jafnt á höfuðborgarsvæðinu sem lands-
byggðinni, 700 milljónum til atvinnuþró-
unarátaks á vegum Byggðastofnunar og
milljarði til byggingar menningarhúsa á
Akureyri og í Vestmannaeyjum.
Það er mat ríkisstjórnarinnar að
þessar aðgerðir muni skapa hundruð
starfa á næstu mánuðum. Þau störf
verða ekki einungis í beinum tengslum
við framkvæmdirnar sem fyrirhugaðar
eru heldur mun hin mikla innspýting
fjármagns í hagkerfið hafa áhrif í fleiri
greinum.
Ákvörðunin um fjármögnun fram-
kvæmdanna hefur sömuleiðis jákvæð
áhrif. Stefnt er að því að selja 2% hlut
ríkisins í Búnaðarbanka og 9% hlut í
Landsbanka á almennum markaði auk
þess að bjóða út 40% hlut ríkisins í Ís-
lenskum aðalverktökum með svipuðum
hætti og gert var þegar ríkisbankarnir
voru seldir á sínum tíma.
Davíð Oddsson forsætisráðherra
benti réttilega á það í ræðu á Viðskipta-
þingi Verslunarráðs Íslands í gær að að-
gerðir sem þessar „til að draga úr at-
vinnuleysi eru þó í raun yfirleitt ekki til
mikils gagns þegar til lengri tíma er
horft, en þetta er réttlætanlegt, nú þeg-
ar við brúum bil þar til að mestu fram-
kvæmdir Íslandssögunnar hefjast af
fullri alvöru“. Með því fyrirkomulagi
sem hefur verið ákveðið er tryggt að að-
gerðirnar eru tímabundnar. Þær miða
að því að skapa störf hjá einkafyrirtækj-
um í stað þess að fjölga starfsmönnum
hins opinbera sem síðan gæti orðið erfitt
að fækka á nýjan leik. Önnur afleiðing
hinna boðuðu aðgerða er að enn er hald-
ið áfram að færa fyrirtæki úr ríkiseigu í
einkaeigu. Það eitt og sér er fagnaðar-
efni.