Morgunblaðið - 24.02.2003, Blaðsíða 18

18 MÁNUDAGUR 24. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
JACQUES Chirac Frakklandsforseti
hefur skotið væntanlegum aðildarríkj-
um Evrópusambandsins í Mið- og
Austur-Evrópu skelk í bringu. Franski
forsetinn hefur sakað þau um að vera
„barnaleg“ og „ábyrgðarlaus“ með því
að láta í ljósi stuðning við stefnu
Bandaríkjastjórnar í Íraksmálinu og
varað við því að afstaða þeirra geti ver-
ið „hættuleg“ þar sem ákvörðunin um
að veita þeim aðild að Evrópusam-
bandinu hefur ekki enn verið staðfest.
Vænsta demba. Síðan tók forsetinn
að sér hlutverk leikskólakennarans
andspænis nýju lýðræðisríkjunum,
vændi þau um að vera „illa upp alin“ og
sagði þeim að þau væru „ókurteis“ og
hefðu „misst af gullnu tækifæri til að
halda sér saman“.
Þessi ummæli vekja ugg meðal
þeirra sem muna að Charles de Gaulle,
þáverandi forseti Frakklands, skellti
hurðinni á Breta þegar þeir óskuðu
eftir inngöngu í Evrópubandalagið
fyrir fjórum áratugum – hershöfðing-
inn taldi Breta of tengda Bandaríkj-
unum til að geta gengið í evrópsku fjöl-
skylduna. Við þurfum þó að setja þetta
í rétt samhengi: Jacques Chirac er
enginn Charles de Gaulle; og Evrópa
sagði fyrir löngu skilið við tímabilið
þegar Frakkar réðu einir ferðinni.
Jafnvel við sem þekkjum (og dáum)
Frakkland getum ekki tekið Chirac al-
varlega í hlutverki sjálfskipaðs sér-
fræðings í góðri hegðun í samskiptum
ríkja. Þess í stað er best að útskýra
skammadembuna sem merki um sár
vonbrigði með þá staðreynd að áhrif
Frakka í Evrópusambandinu hafa
dvínað. Það eina sem Frakkar geta
gert við þessu er að bölsótast í van-
mætti sínum eins og Lér konungur eft-
ir að hann missti konungdóminn.
Deilan innan Evrópusambandsins
ristir þó dýpra en þetta. Ég hef alltaf
verið vantrúaður á talið um „sameig-
inlega“ utanríkisstefnu Evrópusam-
bandsins. Hvernig í ósköpunum er
hægt að búast við því að land, til að
mynda Frakkland, geti sætt sig við að
samstarfsmenn í ESB felli tillögu þess
um mjög mikilvæg utanríkis- og örygg-
ismál? Evrópusambandið getur í mesta
lagi gert sér vonir um „sameiginlegri“
stefnu í utanríkis- og öryggismálum,
jafnvel þótt það svari ekki gamalli
spurningu Henrys Kissingers: Í hvern
hringja menn vilji þeir tala við „Evr-
ópu“?
Ég hef lengi beitt mér fyrir „miklu
sameiginlegri“ utanríkisstefnu innan
Evrópusambandsins. Þess vegna hef
ég áhyggjur af klofningnum innan
Evrópusambandsins og ágreiningnum
milli nokkurra aðildarríkja þess og
Bandaríkjanna í Íraksmálinu. Þegar
átta evrópskir leiðtogar birtu áskorun
sína um að ágreiningurinn milli Banda-
ríkjanna og Evrópuríkjanna yrði jafn-
aður voru þeir sakaðir um að grafa
undan evrópskri einingu. Ekkert gæti
verið rengra. Þeir afhjúpuðu aðeins
sundrungu sem var þegar til staðar.
Þetta hófst allt í h
hard Schröder, kans
greip til þess ráðs í örv
gera Írak að kosning
völdunum. Hann höfð
ar og virðingarverðra
verja á stríði. En með
ir að hann myndi ald
kringumstæðum taka
gegn Írak gróf hann
Sameinuðu þjóðanna
mestan þrýsting á ba
að Írakar afvopnuðust
Síðan féllu Frakk
verja. Vegir Frakka
eru oft myrkir og
nema það sé alveg ljó
hagsmuni sína liggja.
irleitt halda mögulei
um. En þegar ríkisstj
og Þýskalands héldu
mæli Elysée-sáttmála
uði virtust Frakkar m
með því að styðja viðh
Allt var þetta gert
samstarfsríki Þjóðve
Andköf Evrópu
Jacques Chirac Frakklandsforseti svarar spurningum blaðama
leiðtogafundi ESB um Írak. Greinarhöfundur segir að á þessum
fundi hafi Chirac tekið að sér hlutverk leikskólakennarans.
© The Project Syndicate.
Eftir Uffe
Ellemann-Jensen
„FYRSTA tillaga: Samgöngubætur
sem auka auðgengi og stytta vega-
lengdir að stærri þéttbýlisstöðum
ættu að njóta forgangs.“ Þannig er
komist að orði í afar athyglisverðri út-
tekt Hagfræðistofnunar Háskóla Ís-
lands sem þeir Axel Hall, Ásgeir Jóns-
son og Sveinn Agnarsson eru höfundar
að. Stefnumótunar í þessum anda sér
einkar skýrt stað í þeirri ákvörðun rík-
isstjórnarinnar að auka stórlega fjár-
magn til vegamála nú á næstu 18 mán-
uðum.
Þetta er afskaplega mikilvæg
ákvörðun. Hún hefur skamm-
tímaskírskotun og hún verkar jákvætt
til lengri tíma. Það er ekki að furða að
tillaga ríkisstjórnarinnar hafi að lang-
mestu leyti fengið jákvæðar viðtökur –
að undanteknum einhverjum hjáróma
röddum úr Samfylkingunni sem eng-
inn nennir að hlusta á; hvað þá að taka
mark á.
Tímabundinn slaki
Það er ljóst að tímabundinn slaki er
nú í efnahagslífinu. Atvinnuleysi hefur
aukist, þó það sé langt frá því að nálg-
ast stöðuna í flestum nágrannaríkjum
okkar. Framundan eru hins vegar
mestu framkvæmdir Íslandssögunnar,
vegna stóriðjufjárfestinga á Austur-
landi og á Grundartanga. Þeirra fram-
kvæmda fer hins vegar ekki að gæta
strax. Þannig verða 50 til 60 prósent
fjárfestinganna fyrir austan á árunum
2005 og 2006 og þeirra mun því ekki
gæta mikið á þessu ári eða því næsta.
Nú er þess vegna lag til þess að auka
fjárfestingar ríkisins tímabundið; slá á
atvinnuleysið til skamms tíma og
styrkja innviði samfélagsins til lengri
tíma. Það mun takast með þessum að-
gerðum.
Tvenns konar athugasemdir
Tvenns konar athugasemdir hafa
komið fram sem full ástæða er til að
ræða efnislega í þessu sambandi enda
eru þær báðar efnislegar. Annars veg-
ar sú kenning að þessir fjármunir og
þær framkvæmdir sem af þeim hljót-
ist nýtist ekki konum. Hins vegar að
skynsamlegra hefði verið að nýta
þessa fjármuni til annarra verka, svo
sem þess sem kallað hefur verið
þekkingariðnaður.
Eru vegabætur ekki
í þágu beggja kynja?
Varðandi atvinnuáhrifin gagnvart
konum, er nauðsynlegt að vekja at-
hygli á því að atvinnuþátttaka kvenna
verður sífellt víðtækari. Konur hafa
sem betur fer rofið ýmsa hefðbundna
karlamúra og haslað sér völl í við-
teknum karlagreinum. Nægir í því
sambandi að nefna stóriðjuna. Ýmis
stóriðjufyrirtæki hafa beinlínis lagt
sig eftir því að auka hlut kvenna í at-
vinnustarfseminni. Og hví skyldu
konur ekki geta öðlast sess við mann-
virkjagerð eins og karlar?
Síðan er það hitt sem er auðvitað
miklu þýðingarmeira. Áhrifa af bætt-
um samgöngum gætir strax. Það
leysist úr læðingi nýr kraftur til
átaka í atvinnulífinu. Fyrirtæki á
landsbyggðinni verða til vegna sam-
göngubótanna. Starfsemi í þágu
karla og kvenna fer að skjóta rótum.
Um þetta eru til ótal dæmi. Nefnum
aðeins tvö.
Það fer ekkert á milli mála að at-
vinnugreinar eins og fiskvinnslan
eiga bókstaflega allt undir því að geta
notið greiðra samgangna. Þetta er
hreinlega forsenda þess að hægt sé
að byggja upp ferskfiskvinnslu svo
dæmi séu tekin, sem er sá þáttur fisk-
vinnslunnar sem gróskumestur hefur
verið undanfarin ár. Athyglisvert er í
þessu sambandi að fer
hefur vaxið mest úti á
anförnum allra síðust
stendur í beinu samba
samgöngur.
Nákvæmlega sömu
segja um aðra atvinnu
þjónustuna. Það þarf
lengja það. Uppbyggi
ustu er hvorki meira n
því að samgöngur séu
um kring. Góðar samg
opnað möguleika til fe
sem áður voru lokaðir
vega, svo einfalt er nú
Hér hafa verið nefn
atvinnugreinar þar se
starfandi að mjög umt
og í ýmsum tilvikum í
Þannig sjáum við að b
göngur eru ekki síst t
skapa skilyrði til atvin
þar sem konur eru rík
Það er því grundvalla
að góðir vegir séu ekk
jafnt og karla.
Hvað er þekking
Ef við förum orðum
inguna um þekkingar
nauðsynlegt að spyrja
grein íslensks atvinnu
á fremstu þekkingu á
um? Tökum sjávarútv
dæmi. Hann hefur bók
af sér fyrirtæki sem h
á sviði flóknustu tölvu
raun óhugsandi án slí
Sama má í reynd segj
aðinn, svo annað dæm
hefðbundna atvinnugr
byggðinni. Nægir í þv
Fyrsta tillaga – samgön
Nú er þess vegna lag til þess að
festingar ríkisins tímabundið; sl
vinnuleysið til skamms tíma og
innviði samfélagsins til lengri tím
Eftir Einar K. Guðfinnsson
ÞJÓÐMINJASAFNIÐ 140 ÁRA
Þjóðminjasafnið gegnir mikil-vægu hlutverki í íslensku þjóð-félagi. Safnið er nú að ná merk-
um áfanga, en í dag eru 140 ár liðin frá
stofnun þess. Starfsemi þjóðminja-
safnsins hefur tekið miklum breyting-
um frá árinu 1863. Í fyrstu var það til
húsa á háaloftum Dómkirkju, Tukt-
húss, Alþingishúss og Landsbanka.
1908 fékk safnið inni í risi Landsbóka-
safns og 1950 var flutt í hús Þjóðminja-
safnsins við Suðurgötu. Fyrstu níu
áratugina var einkum safnað forngrip-
um, kirkjugripum og öðrum listmun-
um frá síðari öldum, en þegar safnið
fékk meira rými til umráða um miðja
síðustu öld var einnig farið að varð-
veita almenna nytjahluti.
Í samtali við Margréti Hallgríms-
dóttur þjóðminjavörð í Morgunblaðinu
í gær kemur fram að Þjóðminjasafnið
varðveiti nú 60 þúsund einstakar minj-
ar og nefnir hún hús á 44 stöðum á
landinu, listgripi, sem séu einstakir í
Evrópu, muni, þjóðháttaheimildir,
forngripi og tvær milljónir mynda.
„Þær gömlu minjar sem til eru varpa
ljósi á það mannlíf sem hér þreifst,“
segir Tómas Ingi Olrich menntamála-
ráðherra í samtali við Morgunblaðið í
gær. „Við höfum ýmsar vísbendingar
um að hér hafi verið mjög rismikið
mannlíf sem mikilvægt er fyrir okkur
Íslendinga að fá sem gleggsta innsýn í.
Það er því þýðingarmikið að skapa
meðal þjóðarinnar betri skilning á
menningararfi hennar, ekki síst með
tilliti til sjálfsmyndar hennar. Ekki er
síður mikilvægt að dýpka skilning ann-
arra þjóða á menningarsögu okkar.“
Gagngerar breytingar á húsi Þjóð-
minjasafnsins við Suðurgötu hófust ár-
ið 1998. Í samtalinu við Margréti kem-
ur fram að hún hafi fundið fyrir mikilli
óþreyju eftir því að safnið verði opnað
á ný. Það verður gert á næsta ári, en þá
verða 60 ár liðin frá því að Alþingi
ákvað við stofnun lýðveldis að reisa
safninu eigið hús. Þá verður opnuð
sýning, sem mun bera yfirskriftina
„Hvernig verður þjóð til – hver erum
við og hver er bakgrunnur okkar? Seg-
ir Margrét að þetta sé stærsta sýning,
sem sett hafi verið upp á Íslandi sinnar
tegundar og verði henni ætlað að segja
sögu Íslands frá landnámi til dagsins í
dag.
„Þjóðminjasafnið er fjöregg okkar,
varðveitir „kjarnann“ í okkur sem
þjóð,“ segir Margrét Hallgrímsdóttir.
„Það varðveitir þjóðararfinn, hús,
muni og myndir sem eru sameign okk-
ar allra og komandi kynslóða. Við sem
vinnum hér berum ábyrgð á að varð-
veita þennan arf til handa komandi
kynslóðum.“ Það ber að taka undir
þessi orð þjóðminjavarðar og þarf ekki
að taka fram mikilvægi þess að Þjóð-
minjasafnið fái sinnt hlutverki sínu
með reisn og myndugleika.
LÍKLEGA HVAÐ?
Föstudaginn 14. febrúar sl. birtistyfirlýsing hér í Morgunblaðinu
frá Jóni Ólafssyni, aðaleiganda Norð-
urljósa, vegna skattamála hans þar
sem hann sagði m.a.: „Ég hef jafn-
framt heimilað lögmönnum mínum að
afhenda Morgunblaðinu öll gögn
varðandi skattamál mitt og JÓCÓ
ehf., enda hef ég ekkert að fela hvorki
gagnvart íslenzkum né enskum
skattayfirvöldum, sem hafa úrskurð-
að mig sem enskan skattþegn frá
árinu 1998 að telja. Með því að af-
henda Morgunblaðinu öll gögn svo
blaðamenn þar geti unnið úr þeim
fréttir vonast ég til að sögusögnum
um stórfelld skattsvik mín linni og ég
fái notið þeirra mannréttinda á Ís-
landi að vera saklaus þar til sekt mín
hefur verið sönnuð með þeim hætti,
sem lög kveða á um.“
Þetta er skýr og afdráttarlaus yf-
irlýsing. Jón Ólafsson óskaði sjálfur
eftir því við Morgunblaðið að blaðið
gerði grein fyrir skattamálum hans
og að sú umfjöllun yrði annars vegar
byggð á skýrslum skattrannsóknar-
stjóra, sem lögmenn Jóns Ólafssonar
létu blaðinu í té og andmælum hans,
sem lögmennirnir afhentu blaðinu
einnig. Upplýsingar þessar birtust í
ítarlegri umfjöllun í Morgunblaðinu
þennan sama dag, 14. febrúar.
Viku síðar eða föstudaginn 21. febr-
úar birtist hér í blaðinu grein eftir
einn af þingmönnum Samfylkingar-
innar, Lúðvík Bergvinsson, þar sem
þingmaðurinn sagði m.a.: „Líklega
var það tilviljun ein, sem réð því að í
kjölfar þessarar yfirlýsingar for-
sætisráðherra (að Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir væri forsætisráðherraefni
tiltekinna fyrirtækja, innskot Mbl.)
var álit skattrannsóknarstjóra þess
efnis, að annar hinna meintu útgerð-
armanna ráðherraefnisins, hefði ekki
skilað þeim greiðslum til samfélags-
ins, sem honum bar, gert opinbert.“
Hvað á þingmaðurinn við? Að það
hafi verið samráð á milli Davíðs Odds-
sonar og Jóns Ólafssonar um það hve-
nær hinn síðarnefndi óskaði eftir því
við Morgunblaðið að upplýsingar um
skattamál hans yrðu birtar?! Vænt-
anlega er þingmanninum ljóst, að
þessar upplýsingar voru birtar að ósk
Jóns Ólafssonar – eða hvað?
Í grein sinni segir Lúðvík Berg-
vinsson einnig: „Það þarf því ekki að
koma á óvart í ljósi alls þessa að menn
skuli nú þegar vera farnir að hugleiða
það í alvöru, hvort fljótlega sé von á
niðurstöðum úr annarri rannsókn,
rannsókn ríkislögreglustjóra í öðru
máli. Það þyrfti ekki að koma á
óvart.“
Þessi ummæli þarfnast frekari út-
skýringa. Í ljósi hvers telur þingmað-
urinn að vænta megi niðurstöðu úr
annarri rannsókn? Í ljósi þess, að Jón
Ólafsson óskaði eftir birtingu á um-
ræddum gögnum í Morgunblaðinu?
Hvaða samhengi skyldi nú vera þarna
á milli?
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir hafði
gefið í skyn í ræðu í Borgarnesi að
pólitískar ástæður gætu legið til
grundvallar rannsóknum á málefnum
tiltekinna fyrirtækja. Hún gerði hins
vegar hreint fyrir sínum dyrum í sam-
tali við Morgunblaðið 15. febrúar sl.
þegar hún sagði: „Það er augljóst að
full ástæða var til að gera þessa rann-
sókn…“ og átti þá við rannsóknina
vegna skattskila Jóns Ólafssonar.
Lúðvík Bergvinsson þarf að út-
skýra hvað hann er að fara með ofan-
greindum ummælum. Þingmenn og
frambjóðendur til Alþingis bera
mikla ábyrgð. Þeir verða að tala
skýrt. Ella geta þeir átt það á hættu
að verða sakaðir um dylgjur.