Morgunblaðið - 15.03.2003, Blaðsíða 36

LISTIR
36 LAUGARDAGUR 15. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Í
síðustu tvennum alþing-
iskosningum hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn lagt
megináherslu á árangur
ríkisstjórna Davíðs
Oddssonar, efnahagslegan
stöðuleika, aukinn kaupmátt og
trausta efnahagsstjórn. Flokk-
urinn hefur sagt við kjósendur:
Við viljum byggja áfram á þess-
um grunni. Davíð Oddsson er
persónugervingur fyrir þennan
árangur og því var í kosninga-
baráttunni mikil áhersla lögð á
að hann. Andstæðingar Sjálf-
stæðisflokksins
gagnrýndu
kosningabar-
áttu flokksins
og sögðu að
engu væri lík-
ara en að Sjálf-
stæðisflokkurinn byði ekkert
annað fram í kosningunum en
Davíð Oddsson.
R-listinn lagði í kosningabar-
áttu sinni fyrir borgarstjórn-
arkosningarnar 1994, 1998 og
2002, megináherslu á Ingibjörgu
Sólrúnu Gísladóttur. Aldrei var
þó gengið lengra en í kosninga-
baráttunni 2002. Þá var engu
líkara en að Ingibjörgu Sólrúnu
væri einni ætlað að vinna kosn-
ingarnar. Hörð gagnrýni sjálf-
stæðismanna á ýmislegt sem
þeir töldu hafa mistekist við
stjórn borgarinnar virtist verða
til þess að öll barátta R-listans
snerist um að birta sem stærst-
ar og flestar myndir af borg-
arstjóranum.
Bæði Davíð og Ingibjörg Sól-
rún eru sterkir og vinsælir
stjórnmálamenn og það má því
segja að það sé ekki óeðlilegt að
flokkar þeirra reki kosningabar-
áttuna með því að leggja áherslu
á persónur þeirra. Ástæðan er
einfaldlega sú að slík barátta er
líkleg til að skila árangri.
Þegar Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir tilkynnti framboð til Al-
þingis töldu margir að komandi
kosningar myndu snúast upp í
atkvæðagreiðslu milli hennar og
Davíðs Oddssonar forsætisráð-
herra. Þessir tveir öflugu stjórn-
málamenn myndu ekki aðeins
verða mjög áberandi í kosninga-
baráttunni heldur myndu úrslit
kosninganna að stórum hluta
ráðast af frammistöðu þeirra.
Nú þegar þessir tveir sterku
stjórnmálamenn eru báðir
komnir í framboð til Alþingis er
ekki víst að það dugi til árang-
urs að birta bara margar stórar
myndir af Ingibjörgu Sólrúnu og
Davíð. Trúverðugleiki þeirra á
ekki síður eftir að skipta máli.
Atburðir síðustu daga og vikna
sýna að kosningabaráttan mun
öðrum þræði snúast um hvernig
hægt verður að draga úr trú-
verðugleika þessara tveggja
frambjóðenda í augum kjósenda.
Óumdeilt er að Ingibjörg Sól-
rún gaf höggstað á sér þegar
hún ákvað að fara í framboð til
Alþingis þvert á fyrri yfirlýs-
ingar. Andstæðingar hennar
hafa notað hvert tækifæri til að
benda á að þetta dragi úr trú-
verðugleika hennar sem stjórn-
málamanns.
Andstæðingar hennar hafa
einnig reynt að nota orð sem
féllu í ræðu Ingibjargar Sól-
rúnar á flokksstjórnarfundi
Samfylkingarinnar í Borgarnesi
til að draga úr trúverðugleika
hennar. Þeir sökuðu hana beint
og óbeint um að ganga erinda
nafngreindra stórfyrirtækja.
Andstæðingar Davíðs Odds-
sonar hafa einnig reynt að draga
úr trúverðugleika hans í augum
kjósenda með því að viðhalda
þeirri sögu að hann hafi óeðlileg
afskipti af viðskiptalífinu og
jafnvel misbeiti valdi sínu gegn
tilteknum mönnum og fyrir-
tækjum. Davíð svaraði þessum
ásökunum með eftirminnilegum
hætti með því að segja frá því að
forstjóri Baugs hefði látið að því
liggja að það væri kannski reyn-
andi að múta forsætisráðherra
með 300 milljónum króna. Jafn-
framt reyndi Davíð að læða
þeim grunsemdum að kjós-
endum að vera kynni að forstjóri
Baugs og stjórnarformaður
Norðurljósa hefðu keypt Sam-
fylkinguna.
Þegar stjórnmálaumræðan fer
út á þessar brautir er erfitt að
halda uppi málefnalegri umræðu
um pólitík. Hún einfaldlega
kemst ekki fyrir. Í staðinn fyrir
umræðu um skattamál, velferð-
arkerfið, Evrópumál og kvóta-
kerfið eru kjósendur neyddir í
þá stöðu að verða að taka af-
stöðu til persónanna tveggja,
Davíðs og Ingibjargar Sólrúnar.
Spurningarnar sem kjósendur
verða að svara áður en hin mál-
efnalega umræða hefst eru: Er
Davíð að segja ósatt? Hafa
Baugur og Norðurljós keypt
Samfylkinguna?
Kjósendur eiga eðlilega erfitt
með að svara þessum spurn-
ingum enda hafa þeir á litlu að
byggja. Eitt er þó víst að ef
stjórnmálaflokkar á Íslandi opn-
uðu bókhald sitt með svipuðum
hætti og flokkar í nágrannalönd-
um okkar þurfa að gera þyrftu
kjósendur ekki að vera í vafa um
hvort stjórnmálaflokkar hafa
látið kaupa sig.
Raunar ættu stjórnmálamenn
sem bera fram ásakanir um að
flokkar hafi tekið við mútum,
eins og t.d. borgarfulltrúi Sjálf-
stæðisflokksins gerði í umræðu-
þætti á Rás 2, fyrir skömmu, að
krefjast þess að lög verði sett
sem skylda flokkana til að opna
bókhald sitt. Kjósendur standa
varnarlausir þegar svona alvar-
legar ásakanir eru lagðar fram.
Hverju eiga þeir að trúa? Eiga
þeir að byggja skoðanir sínar á
þessum ásökunum á því hvort
menn, sem málinu tengjast,
komi vel eða illa út í sjónvarpi?
En kannski snýst þetta mál
ekki um hvað er rétt og hvað
rangt heldur um hvaða aðferð-
um er hægt að beita til að draga
úr trausti kjósenda á pólitískum
andstæðingum.
Trúverð-
ugleiki
Nú þegar þessir tveir sterku stjórn-
málamenn eru báðir komnir í framboð
til Alþingis er ekki víst að það dugi til
árangurs að birta bara margar stórar
myndir af Ingibjörgu Sólrúnu og Davíð.
Trúverðugleiki þeirra á ekki síður eftir
að skipta máli.
VIÐHORF
Eftir Egil
Ólafsson
egol@mbl.is
GUNNAR Örn Gunnarsson myndlistarmaður opnar
sýningu á verkum sínum í Listasafni ASÍ í dag kl. 14.
Gunnar Örn kallar verkin á sýningunni ýmist Sálir eða
Skugga. Hann segir sýninguna visst framhald á þeirri
myndhugsun sem sjá mátti í myndum hans sem voru
sýndar í Hafnarborg árið 2000, en þá sýningu kallaði
hann Sálir. En nú segir Gunnar Örn að það sé eins og
gleðibankinn virðist hafa komið í heimsókn auk einstaka
mannlegra skugga.
„Þú sérð sálirnar, hérna í þessari mynd, – en svo er
eins og komi einhvers konar gleðisprengja ofan á þær, –
það var orðin svo mikil helgi í sálunum. Það er viðleitni
til að koma til skila vissum áhrifum úr hugleiðslu að kalla
þetta sálir. Sem betur fer hefur enginn séð sál, þannig að
mér er heimilt að skálda þær eins og mig lystir. Ég er
búinn að fást við sálirnar í um fimm ár, en nú er eitthvað
mikið að gerast, einhverjar sprengingar og eitthvað allt
annað element að koma inn í myndirnar.“ Gunnar Örn
segist hafa verið að vinna svolítið á sviði þar sem dauðinn
kemur við sögu og lent í þeirri lífsreynslu að missa góða
vini. „Það er viss gleði að fá að vera hér eitthvað lengur,
og það er það sem ég les sjálfur úr nýju myndunum.
Þetta er óður til lífsins.“ Gleðin í myndum Gunnars Arn-
ar er augljós, – en þó er ekki langt í „gunnarísku“ kropp-
ana og torsóin sem einkenndu myndir hans áðurfyrr.
„Neinei, þeir fara nú ekkert of langt frá mér, – eru þarna
sums staðar á bakvið. Það eru reyndar nokkrar myndir
hér sem eru eins og allur ferill minn í hnotskurn. En ég
nota þessar gömlu tengingar á svolítið nýjan hátt.
Gamlir litir í endurnýjun lífdaga
Það segja sumir að það sé æskuþróttur í þessum
myndum, – ég veit ekkert hvaðan hann kemur. Ég kalla
þetta að ganga í barndóm. Ég opnaði kistu fyrir nokkru,
sem ég hafði ekki gluggað í í ein sextán, sautján ár, og
fann þar eftir mig teikningar frá 1968–72. Mér finnst
svona eftirá að það hafi verið það athyglisverðasta sem
ég sá á síðasta ári, – þetta var orðið svo gamalt að það
var nýtt fyrir mér. Á þessum teikningum var maður í
rými, eða tómi, og einhver nútími í kringum hann – hann
samlagast ekki, er svolítill gestur. Í gegnum þau tilbrigði
sem maður fer sem málari, þá líður eitt skeiðið inn í ann-
að og nú er að fæðast eitthvað nýtt, – sálin fær bara að
hanga þarna með. Suma þessa liti sem þú sérð hér hef ég
ekki haft tilhneigingu til að nota lengi, en eru nú að kom-
ast í endurnýjun lífdaga. Hvíti liturinn er fylgifiskur
sálnanna. Það er tómið og rýmið.“ Skuggar Gunnars
Arnar eru svartir, – en oft í björtum og litsterkum bak-
grunni. Á nokkrum smærri myndum mótar fyrir andlit-
um. „Þetta er nú á mörkunum að vera andlit. Það er eins
og mannveran sé að sækja aftur inn á flötinn, fyrst eins
og skuggi, en ég veit ekki hvernig þróunin verður. Það er
engin rökhyggja í þessu. Ég sest aldrei niður og pæli. Ég
virði hvern dag og reyni að dröslast ekki með gamlar
skoðanir mínar í eftirdragi, heldur leyfi þeim hug-
myndum sem fljóta upp að njóta sín, hversu fjollaðar
sem þær eru. Maður er orðinn svo gamall – þegar maður
er kominn yfir fimmtugt er ekki hægt að gera neitt ann-
að en að yngjast. Maður fer að vinna úr safnabrunni sem
verður manni auðveldari með árunum. Það er líka visst
uppgjör í þessari sýningu.“
Andleg iðkun í upphafi vinnudags
Gunnar Örn segir það mikla gæfu að fá að vinna við
myndlist, og geta um leið komið andlegum upplifunum
sýnum á framfæri á myndfleti. „Ég hefði ekki getað valið
mér betra starf. Ég valdi mér þó eiginlega aldrei að
verða listamaður, það lá bara ekkert annað fyrir.“ Gunn-
ar Örn málar mikið og kveðst vinna eftir ákveðnum
skipulagsramma til að skapa sér aðhald. „Dagurinn hefst
á ýmissi andlegri iðkun í svona klukkutíma, áður en ég
fer að vinna. Svo vinn ég eftir ákveðnum tímaramma á
daginn. Við erum búin að búa í sveit í sautján ár, og það
að lifa í náttúrunni er mjög sérstakt. Maður er hluti af
henni og heima í víðum skilningi. Ég finn það sér-
staklega þegar ég kem í borgir, að ég á ekki heima þar.
Þar eru ýmis áreiti sem ég kýs að vera ekki hluti af.
Maður er svo nálægt sjálfum sér í einverunni. Þótt mað-
urinn sé alls staðar einn, finnst mér ég síst vera einn,
þegar ég er einn með sjálfum mér. Þá stendur maður
frammi fyrir sjálfum sér og þessi vinna er líka þess eðlis
– ég er mikill „lóner“ þannig, og líður vel einum.“ Gunnar
Örn býr að Kambi við Hellu, og á jörðinni starfrækir
hann alþjóðlegt listgallerí með tveimur sýningum á ári
sem eru opnaðar í maí og í september. Þar sýnir hann
ekki eigin verk, heldur verk annarra íslenskra og er-
lendra listamanna. Sýning hans í Listasafni ASÍ er opin
alla daga nema mánudaga, frá kl. 13–17, til 30. mars.
Gunnar Örn Gunnarsson sýnir málverk í Listasafni ASÍ
„Dröslast ekki með gamlar
skoðanir mínar í eftirdragi“
Morgunblaðið/Sverrir
Gunnar Örn Gunnarsson myndlistarmaður við eitt af
verkum sínum á sýningunni í Listasafni ASÍ.
Í SAL Íslenskrar grafíkur í Norður-
enda Hafnarhússins verður í dag
opnuð sýningin „From the edge of
the visible world“, sem útleggst á
íslensku „Af mörkum hins sýnilega
heims“. Listamaðurinn sem þar
sýnir er hinn breski Alistair Mac-
intyre, og býður hann áhorfendum
að kynnast óvenjulegum grafík-
verkum, sem unnin eru með klaka
og járnryki á stórar pappírsarkir.
Eins og heiti sýningarinnar gefur
á vissan hátt til kynna, eru djúp-
stæðar og frumspekilegar skírskot-
anir í verkum Macintyre. Hann við-
urkennir að erfitt sé að útskýra
þær í stuttu máli, en segir verk-
unum ætlað að spyrja spurninga
um hvernig manneskjan staðsetur
sig í tíma og rúmi. „Ein algengasta
viðmiðunin sem notuð er til að
mæla rúm er sjávarmálið, en það er
einmitt einn af útgangspunktum
sýningar minnar,“ segir listamað-
urinn. „Við reynum að setja okkur
einhverja ákveðna mælikvarða sem
við miðum allt annað útfrá, til þess
að kortleggja óreiðuna sem fyr-
irfinnst í heiminum. Þessir mæli-
kvarðar sem við setjum á rúmið, til
dæmis sjávarmál, eru þó um leið
mjög afstæð hugtök og eru í raun
ekki til.“
Verkin á sýningunni eru þannig
gerð, að Macintyre hefur tekið vax-
mót af ýmsum fyrirbærum á stöð-
um sem honum þykja áhugaverðir
– allt frá fornum súlum á eynni
Krít, til útsýnisskífna á fjallstindum
Skotlands. Í vaxmótin steypir hann
klaka, gerðan úr vatni og járnryki,
sem hann lætur svo bráðna og
ryðga á stórum pappírsörkum.
Lögun klakans skilur eftir sig för,
sem sýna áhorfandanum inn í fjar-
læga og oft á tíðum forna heima,
sem allir eiga það þó sameiginlegt
að þar hefur maðurinn kljáðst við
náttúruna á einn eða annan hátt. „Í
verkum mínum endurspeglast hug-
takið tími, á sama hátt og hugtakið
rúm, á margvíslegan hátt. Tíminn
sem það tekur ísinn að bráðna,
tíminn sem tekur járnið að rygða,
hinn sögulegi tími sem endurspegl-
ast í þeim stöðum sem ég tók vax-
mótin á – súlurnar á Krít eru til
dæmis mjög gamlar – þetta eru allt
dæmi um ólík birtingarform tímans
eins og hann kemur fram á papp-
írnum.“
Sýningin verður opin til 6. apríl.
Mörk hins
sýnilega
heims
Morgunblaðið/Kristinn
Alistair Macintyre opnar sýningu í sal Íslenskrar grafíkur í dag.