Morgunblaðið - 24.03.2003, Blaðsíða 4

FRÉTTIR
4 MÁNUDAGUR 24. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÞÓTT ef til vill hafi ekki allir íbúar suðvesturhornsins
fagnað kuldakastinu og snjókomu síðustu daga var að-
standendum fagnámskeiðs í snjóflóðaleit, sem lauk með
stórri snjóflóðaæfingu í gær, létt þegar byrjaði að snjóa
rétt fyrir helgina. Alls sóttu átta björgunarsveitarmenn
og konur námskeiðið en það veitir réttindi til að kenna á
námskeiði í snjóflóðaleit, skipuleggja æfingar og stjórna
aðgerðum í snjóflóðaleit.
Leifur Örn Svavarsson, verkefnisstjóri í snjóflóðum
hjá Björgunarskóla Slysavarnafélagsins Landsbjargar,
segir að lokaæfing, sem haldin var í Bláfjöllum í gær
hafi tekist með eindæmum vel. Félögum allra björg-
unarsveita á höfuðborgarsvæðinu var boðið að taka þátt
auk þess sem fjórir snjóflóðaleitarhundar voru notaðir.
Undirbúningur hófst í birtingu í gærmorgun, frekar
stórt flóð var búið til með snjótroðara og voru síðan sex
manns grafnir í flóðið auk þess sem nokkrum brúðum
var komið þar fyrir. Nemendur fagnámskeiðsins stjórn-
uðu aðgerðum á æfingunni.
„Björgunarhundarnir sem tóku þátt í æfingunni voru
nýkomnir af vikulöngu námskeiði sjálfir. Þeir fundu
fimm af sex lifandi mönnum á örskömmum tíma. Sá
sjötti fannst í stangarleit þar sem björgunarsveit-
armenn leituðu líklegasta leitarsvæðið. Menn áætluðu
út frá vísbendingu sem þeir fundu í flóðinu hvar hann
gæti verið og tókst að finna hann þannig,“ segir Leifur
Örn.
Grafnir í snjóinn
og bíða björgunar
Aðspurður segir hann misjafnt hvernig leggist í menn
að láta grafa sig niður í snjóinn og bíða þar björgunar.
„Það er gert lítið snjóhús þannig að menn hafa lítinn
helli. Þar liggja þeir á dýnu, eru með talstöð og fleiri ör-
yggistæki með sér. Það varð engum meint af, þó menn
væru þarna svolítinn tíma þá var þetta allt í lagi,“ segir
Leifur.
Hann segir að veðurútlit ekki hafa verið gott við upp-
haf námskeiðsins á fimmtudag en síðan hefði heldur
ræst úr. „Þessi snjókoma síðustu daga gerði gæfumun-
inn til að við kæmumst í gegnum það efni sem við þurft-
um. Bæði til að geta farið um fjalllendi og spáð í hvaða
leiðir eru öruggar og hvar gæti leynst hætta á snjóflóð-
um fyrir ferðafólk. Einnig til að halda snjóflóðaæf-
ingar,“ segir Leifur. Hann segir að skafið hafi í hlíðina
þar sem æfingin var haldin, þar hafi verið tæpur metri
af nýföllnum snjó en undirliggjandi hafi verið um einn
og hálfur metri af hjarni.
Snjóflóðaleit æfð í Bláfjöllum
Ljósmynd/Guðjón Einar Guðmundsson
Björgunarmenn á námskeiðinu finna hér einn þeirra sem grafinn var í snjóinn í Bláfjöllum í gær.
Þátttakendur á æfingunni fögnuðu snjókomunni
mannaður gömlum og nýjum kór-
félögum, söng undir stjórn Jóns
Stefánssonar við hátíðarmessuna,
auk þess sem tónleikar voru
haldnir síðar um daginn til að
ÞAÐ var mikið um dýrðir þegar
hátíðarmessa var sungin í Lang-
holtskirkju í tilefni af fimmtíu ára
afmæli kórs kirkjunnar. Hvorki
meira né minna en 200 manna kór,
fagna afmælinu. Sr. Sigurður
Haukur Guðjónsson predikaði og
þjónuðu prestar sem tengst hafa
starfi kórsins fyrir altari. Kórinn
var stofnaður 23. mars 1952.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Fjölmenni á hátíðarmessu á 50
ára afmæli kórs Langholtskirkju
„ÉG var bara búin … þetta er bara
svo ofboðsleg orka og maður hefur
ekkert fyrir sjálfan sig, maður fær
enga áfyllingu á sig svona persónu-
lega. Það eina sem ég hef gert fyrir
sjálfa mig í rauninni öll þessi ár er að
ég fer í bíó einstöku sinnum.“ Þannig
lýsti einstæð móðir tveggja ofvirkra
drengja því álagi sem
getur falist í að ala upp
ofvirk börn í rannsókn-
arviðtali við Jónínu Sæ-
mundsdóttur, lektor við
Kennaraháskóla Ís-
lands.
Jónína hugðist í
fyrstu beina rannsókn-
inni að börnunum en
segist fljótlega hafa
komist að því að for-
eldrarnir höfðu hálf-
partinn gleymst í um-
ræðunni um ofvirkni.
Rannsóknin hófst með
undirbúningsviðtölum
við fjóra foreldra of-
virkra barna og hafði
Jónína hliðsjón af viðtölunum við
gerð spurningalista sem voru sendir
til 207 foreldra í ársbyrjun 2001. Svör
bárust frá 112 foreldrum. Markmið
rannsóknarinnar var að leggja mat á
líðan foreldra ofvirkra barna, þörf
þeirra fyrir upplýsingar og stuðning,
og hvernig þessum þörfum er mætt.
Jónína segir ljóst af svörunum að
mikið álag og streita geti fylgt því að
ala upp ofvirkt barn. Það reyni á alla
fjölskylduna og þar með talið á sam-
band foreldranna. Í könnuninni lýsti
yfirgnæfandi meirihluti því að upp-
eldið væri erfitt og krefjandi, þau hafi
stundum verið við það að gefast upp.
Í um 60% tilvika hafi annað foreldrið
dregið úr vinnu.
Meirihlutinn taldi ennfremur að
álagið hefði haft neikvæð áhrif á sam-
band sitt við maka, sérstaklega í
fyrstu, þó talsvert væri um að of-
virkni barnsins hefði styrkt samstöðu
foreldra. Þá telur meirihluti foreldra
að þau hafi dregið úr félagslegum
samskiptum eftir að þau eignuðust
ofvirkt barn. Foreldrarnir hafa einn-
ig talsverðar áhyggjur af framtíð
barnanna. Jónína segir áhyggjurnar
m.a. stafa af því að ofvirk börn eru í
meiri áhættu en önnur á að lenda á
grýttri braut í lífinu. Athyglisvert sé
að foreldrarnir hafi meiri áhyggjur af
félagslegum þáttum, s.s. um hvernig
barninu gangi að eignast vini og
hættuna á að þau verði fyrir einelti,
frekar en hvernig þeim vegni í skóla.
Líka jákvæð áhrif
Uppeldið er þó ekki eintóm þrauta-
ganga. Jónína segir að foreldrar lýsi
því að börnin eigi sínar skemmtilegu
hliðar, geti verið uppátækjasöm og
skemmtileg. Foreldrar og börn vinni
sína litlu sigra og foreldrar lýsi mik-
illi ánægju þegar þau finna að upp-
eldisaðferðir virka.
Meðal helstu niðurstaðna rann-
sóknarinnar er að greining á ofvirkni
skiptir gríðarlega miklu máli. Þar til
barnið er greint ofvirkt líti foreldrar
gjarnan á sig sem misheppnaða upp-
alendur, „óþekkt“ barnsins sé þeim
að kenna og þau finni fyrir sama við-
horfi frá skólum, ættingjum og öðr-
um í samfélaginu. Um leið og ljóst sé
að börnin séu ofvirk breytist viðhorf-
ið. Foreldrar fá trú á sjálfum sér og á
því að uppeldi geti skilað árangri.
Viðhorf ættingja til barnsins breytist
til batnaðar auk þess sem greining
gerbreyti þeirri þjónustu sem börnin
fá í skólakerfinu.
En greiningin léttir ekki aðeins
sektarkennd af foreldrunum. Jónína
bendir á að ofvirkni sé að verulegu
leyti arfgeng og þegar barn greinist
ofvirkt geti það leitt til þess faðir eða
móðir átti sig á því að þau sjálf eru of-
virk. Þau fái alveg nýja sýn á æsku
sína og hegðun og þetta valdi því líka
að þau skilja barnið bet-
ur. „Við erum perluvin-
ir …ég skil hann, ég
þekki allar hreyfing-
arnar, alla hvatvísina
og allt þetta. Ég þekki
þetta af eigin reynslu,“
sagði einn faðir ofvirks
barns í viðtali við Jón-
ínu. Greining ásamt
þekkingu á ofvirkni geti
jafnvel líka hjálpað
ömmunum sem hafi
fram til þessa talið sig
hafa brugðist í uppeldi
síns eigin barns.
Jónína segir að það
hafi komið sér á óvart
hversu mikið foreldrar
fatlaðra og ofvirkra barna eigi sam-
eiginlegt. Í báðum tilfellum séu for-
eldrar undir viðbótarálagi og þurfi
frekar að berjast fyrir barninu í
skólakerfinu, leita sér upplýsinga og
aðstoðar. Greiningin hefur líka mikil
áhrif en á ólíkan hátt. Það sé yfirleitt
áfall fyrir foreldra að vera sagt að
barnið þeirra sé fatlað en á hinn bóg-
inn sé flestum foreldrum létt þegar
barn þeirra er greint ofvirkt. Óvissu
um hvað sé að barninu sé þar með
eytt.
Mikill meirihluti foreldra sagði að
það hefði verið erfið ákvörðun að gefa
barninu lyf við ofvirkni. Þeir sem
völdu að gefa þeim lyf voru á hinn
bóginn næstum allir á því að lyfja-
gjöfin hefði haft mikil áhrif á barnið
og jákvæð áhrif á líðan sína sem for-
eldra.
Svör foreldra um hvernig skóla-
kerfið sinnir ofvirkum börnum voru
afar misjöfn. Fleiri voru þó jákvæðir
en Jónína segir að þennan þátt þurfi
að rannsaka betur. Í fljótu bragði
virðist mega draga þá ályktun að það
fari eftir einstaklingum og skólum
hvernig tekið sé á þessum málum. Al-
menn ánægja var með þekkingu
sérkennara á ofvirkni en deildari
meiningar voru um þekkingu bekkja-
kennara. Jónína segir að af könnun-
inni megi ráða að efla þurfi fræðslu í
skólakerfinu um ofvirkni og hvernig
komið skuli til móts við börnin.
Þá kom berlega í ljós að Foreldra-
félag misþroska barna er mikilvæg
uppspretta þekkingar um ofvirkni.
Yfirgnæfandi meirihluti foreldra telji
einnig námskeið um ofvirkni, bæði á
vegum foreldrafélagsins og barna- og
unglingageðdeildar, afskaplega
gagnleg. Námskeiðin styrktu sjálfs-
mat foreldra, þar lærðu foreldrar að-
ferðir sem virkuðu á barnið og hjálp-
uðu þeim við að skilja það. Meirihluti
foreldranna taldi þá gildi þeirra ekki
síður felast í því aðhitta aðra foreldra
í svipaðri stöðu.
Jónína tekur fram að ofvirk börn
séu afar misjöfn og sömuleiðis að-
stæður foreldranna. Uppeldi ofvirkra
barna geti þó valdið miklu álagi og
nauðsynlegt að styðja eins og kostur
er við bakið á foreldrum, m.a. hljóti
að koma til greina að efla möguleika
þeirra á fríi frá börnum sínum. Sumir
foreldrar, sérstaklega ef uppeldið
hvílir á einstæðum foreldrum, verði
hreinlega uppgefnir á sál og líkama.
„Ef foreldrunum líður vel skilar það
sér beint til barnanna,“ segir hún.
Foreldrar ofvirkra barna þurfa
fræðslu og stuðning við uppeldið
Jónína Sæmundsdóttir
„Þetta er bara svo
ofboðsleg orka“
Með því að styðja við bakið á foreldrum of-
virkra barna er um leið verið að stuðla að
bættri líðan barnanna. Þetta segir Jónína
Sæmundsdóttir sem hefur lokið við rann-
sókn á líðan foreldra ofvirkra barna.