Morgunblaðið - 27.03.2003, Blaðsíða 63

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. MARS 2003 63
Nýr og betriHverfisgötu
551 9000

kvikmyndir.com
www.regnboginn.is
Sýnd kl. 5.40, 8 og 10.20. B.i 12.
Sýnd kl. 6, 8 og 10. B.i 16.
HJ MBL
HK DVKvikmyndir.com
Sýnd kl. 5.30, 8 og 10.20. B.i. 16.

Kvikmyndir.com

SG DV
HOURS
HL MBL
HK DV
ÓHT Rás 2
Kvikmyndir.com
SV MBL
Þegar röðin er komin
að þér þá flýrðu ekki
dauðann!
Frábær spennutryllir
sem hræðir
úr þér líftóruna.
6 ÓSKARSVERÐLAUN M.A.BESTA MYNDIN
2
ÓSKARS-
VERÐLAUN
NICOLE KIDMAN BESTA LEIKKONA Í AÐALHLUTVERKI
Sýnd kl. 10.10. B.i 12
Sýnd kl. 5.30 og 8. B.i. 12
G
ut
en
be
rg
www.laugarasbio.is

RADIO X
SV MBL

KVIKMYNDIR.COM



SG DV

ÓHT RÁS 2
Tilnefningar til Óskarsverðlauna:
Aðalhlutverk karla: Jack Nicholson.
Aukahlutverk kvenna: Kathy Bates.2
Sýnd kl. 5.30, 8 og 10.15.
Sýnd kl. 6, 8 og 10. B.i. 16. Eingöngu sýnd um helgar
Þegar röðin er komin að þér þá
flýrðu ekki dauðann!
Frábær spennutryllir sem hræðir
úr þér líftóruna.
GODARD var 29 ára gamall
þegar þessi frumraun hans
sem leikstjóra var sýnd í
fyrsta sinn almenningi.
Þetta var í París 16. mars
árið 1960. A Bout de Souffle
var gerð eftir handrits-
drögum vopnabróður hans í
nýbylgjunni sem síðar fór í
gjörólíkar áttir, Francois
Truffaut. Myndin stokkaði
upp staðnaða kvikmynda-
hefðina, einkum þá amerísku, með
því að sækja í hana aðföngin og end-
urvinna þau af fullkomnu virðing-
arleysi fyrir viðteknum reglum og
aðferðum myndfrásagnar. Þegar
allt kemur til alls er ekki unnt að
sýna kvikmyndahefð meiri virðingu
en það. Þannig sýndi Godard fram á
möguleika á grósku og frjósemi í því
sem virtist staðnað.
Svalt og sykurlaust
Jean-Paul Belmondo, sem ásamt
Alain Delon varð umfram aðra karl-
leikara ímynd frönsku nýbylgj-
unnar, leikur smákrimma sem skýt-
ur lögregluþjón til bana og leggur af
stað í ferðalag án fyrirheits um Par-
ísarborg að næturþeli. Hann verður
á leiðinni ástfanginn af ungri bók-
menntakonu (Jean Seberg) og á
meðan hún vitnar í skáldsögur og
önnur vísdómsorð mátar Belmondo
sig við Humphrey Bogart. Godard
vegsamar þannig klisjurnar með
glotti á vör um leið og hann
sprengir þær í myndmálinu – slepp-
ir hefðbundnum víðum staðsetning-
arskotum, snýr sjónarhornum á
haus, brýtur klippireglur, blandar
saman Mozart og djassi á hljóðrás-
inni. Allt svalt, ögrandi og svart-
hvítt uns Belmondo lokar augunum
og er burtkallaður úr þessum heimi.
Áhorfendur, orðnir dofnir af am-
erískri formúlumötun, höfðu aldrei
séð annað eins. Sjálfur sagðist God-
ard síðar hafa ætlað sér að gera
ósköp venjulega mynd en hún hefði
breyst í höndunum á sér.
Og franska nýbylgjan skall
á strendur kvikmynda-
landslagsins og barst smátt
og smátt frá jaðrinum
langt inn í land og hefur
með tíð og tíma sest að í
miðjunni. Henni skolaði
m.a. á land í Ameríku þar
sem lærisveinar á borð við
Scorsese, Coppola, Lucas,
Arthur Penn, Mike Nichols
og Dennis Hopper unnu úr áhrif-
unum vel heppnaðar markaðs-
afurðir.
Upphaf og endir og öfugt
Nýbylgjuskeið Godards og félaga
hans í Frakklandi stóð fram undir
lok 7. áratugarins. Frægt er þegar
sá gamalreyndi franski leikstjóri
Georges Franju spurði Godard um
miðjan þennan áratug: „Getið þér
ekki viðurkennt, monsieur Godard,
nauðsyn þess að í kvikmyndum yðar
sé upphaf, miðja og endir?“ Godard
svaraði: „Vissulega, en ekki nauð-
synlega í þessari
röð.“ Síðar hefur
hann aukið þess-
ari skýringu við
svarið: „Mér geðj-
ast eiginlega ekki
að því að segja
sögu. Ég kýs að
nota eins konar
vefnað sem bak-
grunn og sauma
svo í hann eigin
hugmyndir.“
En Godard hélt
áfram í alls yfir 40
bíómyndum, auk
fjölda stuttmynda, sjónvarps- og
myndbandsverka, að gera tilraunir
með miðilinn, skapa úr hefð, um-
skapa hefð. Það gekk misvel og
sumir segja að áhrifanna sjái núna
ekki síst stað í poppvídeóum og aug-
lýsingum.
Það flokkast undir kaldhæðni ör-
laganna því Godard var gallharður
andkapítalisti og gekk í gegnum
vinstri róttækni-sveiflurnar á 7. ára-
tugnum eins og honum væri borgað
fyrir það, eins og sagt er. En honum
var ekki borgað fyrir það og má
halda því fram að pólitíkin, marx-
isminn og maóisminn hafi smám
saman svipt kvikmyndir hans áhorf-
endum, fælt þá frá sem þeim var
ætlað að laða að – nema hinn smáa
minnihluta réttrúnaðarins.
Og enn étur bylting barn sitt …
Myndir Godards höfðu áður haft
gagnrýnið, oddhvasst sjónarhorn á
allt í umhverfi okkar, kvikmyndina
sjálfa og tungumál hennar þar með
talið. Þær höfðu alla tíð fjölda póli-
tískra þátta en vísbending um í hvað
stefndi var La Chinoise (1967); þar
voru maóistar í miðpunktinum án
þess þó að sú pólitík næði að sporð-
reisa verkið. Vendipunkturinn varð
með næstu mynd, Weekend (1968)
Hún var, þrátt fyrir vissar öfgar,
sem jöðruðu við tilgerð, býsna
áhrifamikil ritgerð um ofbeldið sem
ríkjandi afl í mannheimum. En rit-
gerð var myndin og kvikmynda-
formið er ekki hentugt fyrir leiknar
eða hálfleiknar ritgerðir. Og tilraun
með ritgerð varð að tilraun með til-
gerð. Predikun, einföldun og húm-
orsleysi, ef ekki
hreinlega póli-
tískt fúllyndi,
höfðu tekið við af
sköpunargleði og
frjálsum anda
fyrstu myndanna.
Ekki svo að
skilja að verk
Godards hafi
nokkurn tíma
verið met-
sölumyndir. Fyrir
utan A Bout de
Souffle var tap af
þeim öllum, þ.e.
peningalegt tap, og fór það vaxandi
þegar fram liðu stundir. Í seinni tíð
hefur Godard verið illgerlegt að
fjármagna kvikmyndagerð sína.
Strax árið 1974 var það orðið erfitt
og hann hafði snúið sér að mynd-
bandinu, ekki þó aðeins vegna þess
að vinna á myndbandi fyrir sjónvarp
væri ódýrari og auðfjármagnaðri
heldur einnig vegna áhuga Godards
á þeim miðli. Þar var hann á undan
öllum stafrænum snillingum nú-
tímans.
Einn, bitur, dapur
Godard settist vonsvikinn og
þreyttur að í Sviss skömmu fyrir
1980 og náði þar nokkurri endurnýj-
un. Bíómyndirnar voru stopular en
Sauve qui peut (la Vie) (1980), Pass-
ion (1982) og Prénom Carmen
(1983) höfðu innanum óþarfa óreiðu
í formi og efni nægilega marga
áhugaverða efnisþætti til að reisa
gamla nýbylgjufánann við að nýju.
En svo er eins og Godard hafi arkað
út í móa að nýju. Sá sem hér skrifar
verður að viðurkenna að hann hefur
fyrir löngu gefist upp á að fylgjast
með ferli þessa gamla meistara en
reyndar hafa ekki verið mörg tæki-
færi til þess hérlendis í seinni tíð.
Nýjasta mynd hans, Eloge de l’am-
our, fór fyrir ofan garð og neðan.
„Ég les aldrei Marx nú orðið. Ég
er eldri og þreyttari. Ég fer sjaldan
út úr húsi. Ég er einn, sakbitinn,
dapur.“ Þetta sagði Jean-Luc God-
ard nýlega og eru orðin sorglegur
vitnisburður um listamann á áttræð-
isaldri sem skynjar feril sinn frekar
af mistökunum en því skapandi
framlagi sem gjörbreytti listgrein-
inni til hins betra, jók henni frelsi og
svigrúm, sem kynslóðirnar hafa not-
ið góðs af síðan. Andóf hans gegn
kvikmyndaarfinum er nú orðið part-
ur af sama arfi. Upphafið má sjá í A
Bout de Souffle.
Einu sinni var Jean-Luc Godard bylting-
arforingi í alþjóðlegri kvikmyndagerð.
Nú hímir hann aldurhniginn yfir mynd-
bandsgræjum í sjálfskipaðri útlegð í
Sviss. En áhrif hans lifa í bestu myndum
hans og lærisveina hans eftir að franska
nýbylgjan fjaraði út, skrifar Árni Þór-
arinsson í tilefni af sýningu Alliance française á
upphafsmynd byltingarinnar, A Bout de Souffle.
Belmondo og Seberg í margfrægri
bíóstellingu.
Jean Luc
Godard
Andköf eða A Bout de Souffle verður
sýnd í Háskólabíói í kvöld kl. 22.10,
sunnudag kl. 16 og mánudag kl. 20.
Andófið sem
varð arfur