Morgunblaðið - 02.04.2003, Blaðsíða 18

ERLENT
18 MIÐVIKUDAGUR 2. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
BANDARÍSKA utanríkisráðuneyt-
ið gagnrýnir ísraelsk og palestínsk
yfirvöld fyrir mannréttindabrot í
skýrslu sem birt var í fyrradag um
stöðu mannréttindamála í heiminum
í fyrra. Stjórnvöld í Kína sæta einn-
ig gagnrýni og löndin sem Banda-
ríkjaforseti segir mynda „öxul hins
illa“ í heiminum – Írak, Íran og
Norður-Kórea – eru sökuð um gróf
mannréttindabrot.
Stjórn Norður-Kóreu sagði ásak-
anirnar á hendur henni „tilbúning“
og sakaði Bandaríkin um brot gegn
mannréttindum múslímaþjóða með
drápum á óbreyttum borgurum í
Írak og Afganistan. Utanríkisráðu-
neytið segir í árlegri skýrslu sinni,
sem nær til um 200 ríkja, að staða
mannréttindamála hafi ekki verið
góð í mörgum þeirra landa sem
styðja hernaðinn í Írak, meðal ann-
ars Úsbekistan og Erítreu.
Í skýrslunni segir að ástandið í
mannréttindamálum sé yfirleitt gott
í Rómönsku Ameríku að undanskild-
um sex ríkjum, Kólumbíu, Kúbu,
Dóminíska lýðveldinu, Ekvador, El
Salvador og Venesúela.
Ísraelar eru sakaðir um mann-
réttindabrot á hernumdu svæðunum
og ástandið þar er sagt hafa versnað
á nokkrum stöðum í fyrra. „Örygg-
issveitirnar urðu að minnsta kosti
990 Palestínumönnum og tveimur
erlendum borgurum að bana og
særðu 4.382 Palestínumenn og aðra,
meðal annars saklausa vegfarend-
ur.“
Víg á fjölmennum stöðum
Ísraelar eru sagðir hafa vegið að
minnsta kosti 37 Palestínumenn sem
grunaðir voru um aðild að hryðju-
verkum. „Nokkrir þessara manna
voru vegnir á fjölmennum svæðum
þegar líklegt var að mannfall yrði
meðal saklausra borgara og 25 veg-
farendur létu lífið, þeirra á meðal
þrettán börn.“
Heimastjórn Palestínumanna er
einnig gagnrýnd í skýrslunni. Marg-
ir liðsmenn palestínskra öryggis-
sveita og Fatah-hreyfingar Yassers
Arafats, leiðtoga Palestínumanna,
eru sagðir hafa tekið þátt í árásum á
ísraelska borgara og hermenn.
„Frelsissamtök Palestínumanna og
heimastjórnin hafa ekki staðið við
skuldbindingar sínar, einkum þær
sem lúta að því að afneita ofbeldi og
hryðjuverkum, axla ábyrgð á öllum
fylkingum PLO og refsa hinum
brotlegu.“
Bætt er við að þótt ekki hafi kom-
ið fram ótvíræðar vísbendingar um
að æðstu leiðtogar PLO og heima-
stjórnarinnar hafi samþykkt árás-
irnar áður en þær voru gerðar hafi
nokkrir forystumannanna stutt þær
í meginatriðum í ræðum og viðtöl-
um.
Í kaflanum um Kína eru yfirvöld
sökuð um fjölmörg mannréttinda-
brot, meðal annars aftökur án dóms
og laga, pyntingar og illa meðferð á
föngum. Ekkert lát var á aðgerðum
yfirvalda gegn andlegu hreyfingunni
Falun Gong og skýrsluhöfundarnir
segja að yfirvöldunum hafi ef til vill
tekist að bæla hreyfinguna niður.
Kínverska stjórnin er þó sögð
hafa tekið ýmis skref í rétta átt,
meðal annars látið lausa nokkra
andófsmenn og leyft nokkrum
fulltrúum Dalai Lama, andlegs leið-
toga Tíbeta, að heimsækja landið.
Mannréttindaskýrsla bandaríska utanríkisráðuneytisins
Ísraelar og Palest-
ínumenn gagnrýndir
Washington. AP, AFP.
SÉRFRÆÐINGUR hjá Alþjóða-
heilbrigðismálastofnuninni (WHO),
Hitoshi Oshitani, hefur varað við því
að nýr sjúkdómur, heilkenni alvar-
legrar og bráðrar lungnabólgu,
kunni að vera smitnæmari en talið
hefur verið. Um 1.800 manns hafa
smitast í að minnsta kosti 15 löndum
og 63 dáið af völdum sjúkdómsins.
Í fyrstu var talið að veikin gæti að-
eins smitast við það að vera mjög ná-
lægt smituðu fólki en fréttavefur
BBC hafði eftir Oshitani í gær að
þetta virtist ekki vera rétt. Komið
hefðu upp nokkur sjúkdómstilfelli
sem ekki væri hægt að rekja til
snertingar við smitað fólk.
Hann lagði áherslu á að sjúkdóm-
urinn væri smitnæmari en Ebola-
veiran, sem bærist ekki mjög auð-
veldlega milli manna, auk þess sem
vitað væri hvernig koma ætti í veg
fyrir að hún dreifðist. „En þetta er
nýr sjúkdómur,“ sagði hann um
bráðu lungnabólguna. „Við vitum
ekki enn hvernig hún berst milli
manna.“
Sjúkdómurinn hefur orðið 63 að
bana, 16 í Hong Kong, 34 á öðrum
svæðum í Kína, fjórum í Víetnam,
fjórum í Kanada, fjórum í Singapúr
og einum í Taílandi. Fregnir hermdu
í gær að sjúkdómurinn hefði hugs-
anlega borist til Ástralíu, Malasíu,
Indónesíu og Svíþjóðar. Að sögn
Dagens Nyheter er talið sennilegt að
Svíi, sem ferðaðist nýlega til Peking,
hafi fengið sjúkdóminn. Heilbrigðis-
yfirvöld í Svíþjóð hafa þó ekki miklar
áhyggjur af því að sjúkdómurinn
breiðist þar út.
Heimildarmaður fréttastofunnar
AFP hjá WHO sagði að sjúkdómur-
inn kynni að hafa borist í menn úr
búfénaði í Guandong-héraði í Suður-
Kína. Stjórnvöld í Kína hafa verið
gagnrýnd fyrir að bregðast of seint
við sjúkdómnum en kínverska utan-
ríkisráðuneytið vísaði þessari gagn-
rýni á bug í gær.
Smitnæmari
en talið var?
Reuters
Starfsfólk Thai-flugfélagsins á flugvellinum í Bangkok var með grímur fyrir vitum sér í gær af ótta við sýkingu.
STRÍÐ Í ÍRAK
ALLT að fimmtíu manna var
saknað í gær eftir að skriða
féll á námubæinn Chima í
norðanverðri Bólivíu í fyrra-
dag.
Hermt er að 150 hús hafi
eyðilagst í skriðunni sem varð
í aftakarigningu. Nokkur lík
höfðu fundist í gær og slasað
fólk var flutt á sjúkrahús í
bænum Tipuani, um 100 km
frá Chima.
Fyrstu fregnir hermdu að
allt að 700 manns væri saknað
en yfirvöld sögðu í gær að þær
hefðu verið „ýktar“.
Embættismenn sögðu að
námugröftur kunni að hafa
veikt fjallshlíð við bæinn og
stuðlað að hamförunum. Eng-
inn flugvöllur er á svæðinu og
erfitt var því að koma björg-
unartækjum til bæjarins.
Skriða í Bólivíu
Allt að 50
saknað
RÚSSNESKI utanríkisráðherrann
Ígor Ívanov ítrekaði í gær áskorun
rússneskra stjórnvalda um að binda
beri enda á stríðið í Írak, og tals-
maður fjölmiðlaráðuneytis Rúss-
lands sakaði bandarísk stjórnvöld
um að slá ryki í augu bæði banda-
rísks almennings og heimsbyggð-
arinnar allrar með því að ráðskast
með fréttaflutning af stríðinu.
Alexander Rannikh, sendiherra
Rússlands á Íslandi, tjáði Morgun-
blaðinu að ágreiningur stjórnvalda í
Moskvu og Washington um Íraks-
deiluna bætti vissulega ekki sam-
skiptin milli landanna, en „við ger-
um ráð fyrir að þessi ágreiningur
verði ekki látinn spilla fyrir sam-
starfi um lausnir á öðrum vanda-
málum“, segir sendiherrann. Þótt
samskipti ráðamanna í Moskvu og
Washington gangi núna í gegnum
vissa erfiðleika haldi til dæmis sam-
staðan um baráttu gegn hryðjuverk-
um áfram óhögguð.
„Samskiptin á milli æðstu ráða-
manna halda áfram – þegar til
lengri tíma er litið þurfum við ótví-
rætt hvorir á öðrum að halda. Við
viljum viðhalda góðum samskiptum,
og ég geri ráð fyrir að Bandaríkja-
menn eigi ekki síður mikið undir því.
Ég bendi á að enduruppbygging í
Írak að stríðinu loknu verður ekki
möguleg nema þar komi til kasta
Sameinuðu þjóðanna,“ segir Rann-
ikh.
Aðspurður hvort það „bandalag“
sem myndazt hefði í Íraksdeilunni í
öryggisráði Sameinuðu þjóðanna
milli ráðamanna í París, Berlín og
Moskvu væri eitthvað sem mætti
gera ráð fyrir að yrði framhald á –
þarna væri kominn nýr samhljómur
milli evrópsku meginlandsveldanna
sem ætti síður samleið með „Atlants-
hafsveldunum“ Bandaríkjunum og
Bretlandi – svarar Rannikh að ekki
beri að leggja of mikla þýðingu í það
hvernig menn hafi skipazt í „lið“ í
þessu máli.
Rannikh segir ástæðulaust að
ætla að klofningurinn milli evrópsku
meginlandsveldanna og „Atlants-
hafsveldanna“ sé varanlegur, að
minnsta kosti sé slíkur klofningur
ekki gott veganesti fyrir ný banda-
lög. „Við teljum ekki heilladrjúgt að
gerast vinir einhverra gegn ein-
hverjum öðrum,“ segir sendiherr-
ann. Hins vegar líki sér það persónu-
lega vel að sitt land skuli nú vera á
sama báti og hinar stórþjóðir evr-
ópska meginlandsins.
Rannikh vekur athygli á því að
stórveldin fjögur sem settu sig upp á
móti hernaðaríhlutun í Írak – Rúss-
land, Frakkland, Þýzkaland og Kína
– nái yfir miklu stærri hluta mann-
kyns en þau lönd sem eru á listanum
yfir stuðningsríki við aðgerðir
bandamanna í Írak. Reyndar sé al-
menningsálitið í flestum löndum
heims eindregið á móti þessu stríði.
Samstaða þrátt
fyrir ágreining
Rússlandsstjórn er andvíg Íraksstríðinu.
Rússneski sendiherrann tjáði Auðuni
Arnórssyni að ágreiningurinn yrði ekki
látinn spilla baráttu gegn hryðjuverkum.
auar@mbl.is
Morgunblaðið/Jim Smart
Alexander Rannikh
SKRIFSTOFA Saddams Huss-
eins, forseta Íraks, bar í gær til
baka fregnir um að fjölskylda for-
setans væri að reyna að flýja land.
Haft var eftir talsmanni forseta-
embættisins: „Nánasta fjölskylda
leiðtoga okkar, Saddams Huss-
eins, er hluti af þeirri stóru fjöl-
skyldu sem íraska þjóðin er.
Saddam Hussein hefur tengt ör-
lög sín örlögum þjóðar sinnar og á
sama hátt er ekki hægt að aðskilja
örlög fjölskyldu hans frá örlögum
hinnar stóru fjölskyldu.“
Victoria Clarke, talsmaður
bandaríska varnarmálaráðuneyt-
isins, sagði á mánudag að vísbend-
ingar hefðu borist um að fjöl-
skylda Saddams væri að reyna að
flýja land. Hún sagði að banda-
ríska leyniþjónustan hefði ekkert
séð til Saddams og sona hans
tveggja frá því árás var gerð á
loftvarnabyrgi þeirra í upphafi
stríðsins í Írak. Íraska sjónvarpið
hefur hins vegar sýnt myndir af
feðgunum og vísað því á bug að
þeir hafi særst eða látið lífið.
Segja fjölskyldu
Saddams í Írak
Bagdad. AFP.
HERÞOTUR frá flugmóðurskip-
inu USS Kitty Hawk sem er á
Persaflóa réðust á mánudag á
snekkju í eigu Saddams Husseins
Íraksforseta. Talsmaður flotans
um borð í flugmóðurskipinu sagði
að snekkjan hefði verið í höfninni í
Basra, syðst í landinu. Í máli tals-
mannsins kom fram að verið væri
að leggja mat á það tjón sem árásin
hefði valdið.
Þá var og ráðist úr lofti að írösku
herskipi, Ibn Khaldoon. Írakar
segja þetta skip vera freigátu en
talsmaðurinn, Nicole Kratzer,
kvað Íraka aðeins hafa ráðið yfir
einum eldflaugabát og nokkrum
léttum varðbátum er stríðið hófst.
Á föstudag skýrði skipstjóri
bresku freigátunnar HMS Chat-
ham frá því að gerðar hefðu verið
loftárásir á snekkju Saddams sem
nefnist Al Mansur. Hún var einnig
sögð hafa verið í höfninni í Basra.
Sagðist hann hafa upplýsingar um
að snekkjunni hefði verið sökkt.
Ekki var því ljóst í gær hvort hér
var um sömu snekkjuna að ræða
eða aðra en þá sem ráðist var gegn
á föstudag.
Ráðist á snekkju
Saddams í Basra
Um borð í USS Kitty Hawk. AFP.