Morgunblaðið - 24.04.2003, Blaðsíða 20

Við Abu Ghraib-fangelsið við Bagdad fundust lík fimm manna, sem hurfu daginn eftir að
Bandaríkjamenn réðust inn í borgina. Líklega voru þeir með síðustu fórnarlömbum Saddams.
AWATIF Hamdani, 22 ára gamall lækna-
nemi, hvarf í nóvember 1981 ásamt eig-
inmanni sínum, Ali Nassir. Awatif var þá
ófrísk og 6. júní 1982 ól hún dóttur, sem
hlaut nafnið Duaa, í Rashid-kvennafangels-
inu í Bagdad. Var barninu komið til ætt-
ingja hennar og í september sama ár var
hún hengd, mánuði eftir að eiginmaður
hennar hafði verið hengdur í öðru fangelsi.
Tímabilið 1979 til 1982 var einn sam-
felldur skelfingartími í lífi fjölskyldna þeirra
hjóna. Um var að ræða menntaða sjíta,
lækna og verkfræðinga, en þeir voru grun-
aðir um að vera hliðhollir Írönum. Það var
dauðasök eftir að Saddam Hussein komst til
valda og á dögum Persaflóastríðsins fyrsta
milli Íraka og Írana.
Átta aðrir ættingjar Awatif, þar á meðal
Rafel, bróðir hennar, hurfu einfaldlega, voru
sóttir í kennslustund, í vinnuna eða hand-
teknir á götu úti af öryggislögreglunni. Var
því aldrei svarað hvort þeir væru látnir eða
lifandi.
„Frjáls en harmi slegin“
Fjölskyldan fékk svarið við því fyrir
nokkrum dögum: Að minnsta kosti sjö
mannanna átta eru látnir, voru teknir af lífi.
„Við erum frjáls en harmi slegin,“ sagði
Abdel Salman Kahachi, frændi Awatif, en
sonur hans, Mazen, hvarf 1981 þegar hann
var við framhaldsnám og er sá eini, sem er
hugsanlega á lífi.
Í meira en 20 ár beið fjölskyldan milli
vonar og ótta eftir þessum fréttum og Duaa
var til dæmis aldrei sagt neitt um örlög for-
eldra sinna. Hún ólst upp hjá afa og ömmu
og hefur alltaf litið á þau sem foreldra sína.
Abdel segir, að nú verði henni sagður sann-
leikurinn.
Það er eins og allar flóðgáttir hafi opnast
með falli Saddam-stjórnarinnar. Fólk þorir
nú loks að tala um ástvini sína, sem hurfu á
dögum harðstjórnarinnar, voru handteknir
og líflátnir fyrir það eitt að láta einhver
óvarleg ummæli sér um munn fara.
Mazen Salman Kahachi, sonur Abdels,
hvarf í nóvember 1981 ásamt flestum bekkj-
arfélögum sínum eftir að einn þeirra hafði
skrifað slagorð gegn stjórninni á töfluna.
Ljóst þykir, að sjö þeirra voru teknir af lífi
en ekkert er vitað um örlög hinna 56, þar á
meðal Mazens.
Mannréttindasamtök segja, að um 300.000
manns að minnsta kosti hafi horfið síðast-
liðin 25 ár og líklega miklu fleiri. Þeir síð-
ustu voru sóttir að næturlagi eftir að banda-
rískir hermenn réðust á Bagdad.
„Við verðum að grafa“
Fólk leitar nú upplýsinga í fangelsunum,
grafreitunum og á stjórnarskrifstofum og
margir halda í þá von, að einhverjir séu enn
fangar í einhverjum skúmaskotum stjórn-
arinnar, neðanjarðarhvelfingum og göngum.
„Þeir gætu verið hér undir,“ sagði Basm-
an Jawad Abas þar sem hann eigraði um
fyrir utan Abu Ghraib-fangelsið við Bagdad
í leit að bróður sínum, Kanan, sem var
handtekinn 1985. „Við verðum að grafa,“
sagði hann um leið og hann litaðist um í
einu aftökuherbergjanna með tveimur gálg-
um. „Biðjið Bandaríkjamennina að koma
með tæki.“
Á öðrum stað í fangelsinu voru grafin upp
lík fimm af átta mönnum, sem voru hand-
teknir 10. apríl, daginn eftir að Bandaríkja-
menn réðust inn í Bagdad. Ættingjar
tveggja mannanna segja, að þeir hafi haft
gervihnattasíma, sem þeir notuðu til að hafa
samband við liðsmenn stjórnarandstöðunnar
í norðurhluta landsins. Upp um þá komst
þegar Saddam-stjórnin var að falla og lík-
legt, að þeir hafi verið meðal síðustu fórn-
arlamba hennar. Líkin voru með hettu á
höfði, hendur bundnar aftur á bak og kúla
gegnum höfuðið.
Haid Hassan, þrítugur að aldri, fylgdist
með er frændur hans, með klút fyrir vitum
vegna daunsins, drógu annað lík upp úr
jörðinni. Mahday, bróðir hans, var einn
þeirra þriggja, sem ekki höfðu fundist.
„Ég missti bróður minn en jafnvel það er
ekki hátt verð fyrir að losna við Saddam,“
sagði hann. „Við viljum, að börnin okkar
geti búið við frelsi og fögnum þessu tæki-
færi. Ég vona, að Bandaríkjamenn séu ekki
bara eins og hvert annað innrásarlið.“
Nýstofnuð mannréttindasamtök í Bagdad
reyna að aðstoða fólk í leit að horfnum ást-
vinum þess en verkið er ekki auðvelt.
Stjórnarstofnanir hafa verið rændar og
skjölin ýmist brunnin eða í höndum fólks
um alla borgina. „Þetta er ein allsherjar-
ringulreið,“ segir Ibrahim Raowf Idrissi,
stofnandi samtakanna. „Við verðum að fá
aðstoð annarra samtaka.“
Skólastjórinn
framseldi nemendurna
Rafel, bróðir Awatif, var 22 ára tann-
læknanemi er hann var handtekinn í desem-
ber 1980. Í apríl 1981 var Abdul Hamdani,
frændi Awatif, 23 ára læknanemi, handtek-
inn. Mánuði síðar var frænka hennar, Jinan
Kahachi, sem var að nema lyfjafræði, hand-
tekin, dæmd í lífstíðarfangelsi en látin laus
10 árum síðar. Bróðir hennar og tveir
frændur voru dæmdir í fangelsi, fimm ára,
átta ára og til lífstíðar, en voru látnir lausir
síðar. Sex eldri menn í fjölskyldunni voru
handteknir en sleppt eftir hálft ár. Voru
þeir pyntaðir á ýmsa lund, meðal annars
barðir með stálvírum. Einn þeirra, Dhafer
Kahachi, er alsettur örum eftir meðferðina.
Skólastjórinn í skóla Mazens framseldi
hann og allan bekkinn í hendur yfirvalda 5.
nóvember 1981. 14. nóvember voru Awatif
og eiginmaður hennar handtekin. Fjórum
dögum síðar voru Arkan Kahachi og frændi
hans, Amjid Asadi, handteknir úti á götu og
21. nóvember var Alia Hamdani, systir
Abduls, dregin út af sjúkrahúsi í Bagdad
þar sem hún vann sem lyfjafræðingur. Eftir
handtöku Arkans og Amjids voru sex konur
í fjölskyldunni handteknar og hafðar í haldi
í níu mánuði.
„Líflátinn“
Síðastliðinn laugardag kom Dhafer inn á
heimili fjölskyldunnar í Norðvestur-Bagdad.
„Þeir eru allir látnir,“ sagði hann. „Allir
nema Mazen.“ Fólkið brást við fréttunum
með miklum kveinstöfum en það hafði hald-
ið dauðahaldi í vonina um, að þeir væru
kannski á lífi á einhverjum leyndum stað.
Dhafer hafði fundið skjöl frá öryggis-
lögreglunni í mosku og sum, sem vörðuðu
fjölskylduna hans. „Líflátinn“ hafði verið
stimplað á skjölin, sjö alls. Ein kona lét
bugast og var studd inn í svefnherbergið.
Hinar konurnar fylgdu grátandi á eftir.
Alaa, sem saknaði Arkans, sonar síns, hróp-
aði í sífellu „nei, nei, nei“.
Lucian Perkins
Mikill ys og erill er jafnan hjá nýstofnaðri mannréttindanefnd í Bagdad, sem reynir að aðstoða fólk við að hafa uppi á týndum ættingjum og
venslafólki. Opinber skjöl um afdrif fólksins eru hins vegar ýmist brunnin eða á tvist og bast um alla borg.
Adel Salman Kahachi með mynd af syni sínum, Mazen. Hann var 18 ára er hann var handtek-
inn 1981 ásamt næstum öllum bekkjarfélögum sínum.
Dauðinn knýr dyra
eftir 20 ára bið
Eftir fall Saddam-stjórnarinnar geta Írakar loks farið að grafast fyrir
um örlög ástvina sinna, sem hurfu inn í dýflissur harðstjórnarinnar.
Leitin endar næstum alltaf á einn veg.
’ Ég missti bróðurminn en jafnvel það er
ekki hátt verð fyrir að
losna við Saddam. ‘
Bagdad. Los Angeles Times.
ERLENT
20 FIMMTUDAGUR 24. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ