Morgunblaðið - 27.04.2003, Síða 32

32 SUNNUDAGUR 27. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
27. apríl 1993: „Þrátt fyrir
staðhæfingar andstæðinga
Borísar Jeltsíns Rússlands-
forseta um annað eru úrslit
þjóðaratkvæðagreiðslunnar í
Rússlandi á laugardag mik-
ilvægur og ótvíræður sigur
fyrir hann.
Ekkert bendir til að valda-
baráttu forsetans við full-
trúaþingið sé hér með lokið.
Hins vegar ættu úrslitin að
reynast Jeltsín mikilvægt
vopn þegar næst skerst í odda
í þeirri baráttu. Fulltrúar
ríkja á Vesturlöndum hafa
líka þegar lýst því yfir að úr-
slitin séu hvatning til að efla
fjárhagslega aðstoð við Rússa.
Fjórar spurningar voru
lagðar fyrir rússnesku þjóð-
ina. Spurt var hvort hún
styddi Jeltsín sem forseta,
hvort hún væri fylgjandi um-
bótastefnu ríkisstjórnarinnar
og loks hvort hún teldi að efna
bæri fljótlega annars vegar til
þingkosninga og hins vegar til
forsetakosninga.“
. . . . . . . . . .
27. apríl 1983: „Ríkisstjórnin
ákvað á fundi sínum í gær að
biðjast lausnar á fimmtudag-
inn. Er ekki að efa að þá feli
forseti Íslands stjórninni að
sitja áfram sem starfsstjórn,
þar til nýtt ráðuneyti hefur
verið myndað. Eftir ríkisráðs-
fundinn mun forseti síðan
ákveða hverjum verði falið
umboð til stjórnarmyndunar.
Miðað við úrslit kosninganna
og yfirlýsingar stjórnmálafor-
ingja að þeim loknum virðist
einsýnt, að frú Vigdís Finn-
bogadóttir ákveði að fela Geir
Hallgrímssyni þetta umboð
fyrstum manna.“
. . . . . . . . . .
27. apríl 1973: „Á ársþingi Fé-
lags íslenzkra iðnrekenda,
sem hófst í gær, lýsti Gunnar
J. Friðriksson, formaður fé-
lagsins, stöðu iðnaðarins í dag
með svofelldum orðum:
„Verðhækkanir vegna geng-
isbreytinga og almennra er-
lendra verðhækkana annars
vegar og hækkunar kaup-
gjalds vegna vísitölubindingar
kaups og umsaminna hækk-
ana hafa komið af stað slíkri
ringulreið, að nær ógjörn-
ingur er fyrir stjórnendur at-
vinnufyrirtækja að forða þeim
frá áföllum. Þegar á liðnu ári
sjást afleiðingar þessarar þró-
unar á þjóðarframleiðslu Ís-
lendinga, en talið er, að hún
hafi vaxið um 6% og er það
miklu minni vöxtur en árið áð-
ur, en þá var aukningin 9%.“
Fory s tugre inar Morgunb laðs ins
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
S
TJÓRNMÁL og íþróttir eru
tvennt ólíkt, en engu að síður
tekur pólitík iðulega á sig svip
kappleiks. Það gerist ekki síst
í aðdraganda kosninga og eftir
því sem gerð skoðanakannana
hefur færst í aukana hér á
landi hefur kosningabaráttan
farið að minna meira á kappreiðar þar sem um-
ræðan virðist fremur snúast um það hver sæki á
og hver dragist aftur úr en hverjum takist að
hlaða undir málefnastöðu sína. Það er reyndar
ekki að furða að grannt sé fylgst með þróuninni
í skoðanakönnunum og þær bornar saman
vegna þess að óvenjumiklar sveiflur hafa átt sér
stað í fylgi flokkanna og tveimur vikum fyrir
kosningar er erfitt að segja til um stjórnar-
mynstur á næsta kjörtímabili.
Erfitt að dæma
um áhrif skoð-
anakannana
Sumum finnst reynd-
ar einnig geta keyrt
um þverbak í gerð
skoðanakannana.
Þeir benda á að að-
eins ein skoðana-
könnun skipti máli og hún sé gerð á kjördag.
Hægt er að færa ýmis rök að því að skoð-
anakannanir hafi beinlínis áhrif á kjósendur.
Gengi í skoðanakönnunum getur þjappað flokki
saman og eins fyllt menn fölsku öryggi. Þekkt
er til dæmis að leiðtogar flokka noti lítið fylgi í
skoðanakönnunum til að skora á stuðningsmenn
að snúa bökum saman, leggja vara við því að
nota atkvæðið til tilraunastarfsemi og reyna
jafnvel að verða sér úti um samúðaratkvæði.
Flokkur með forustu hamrar hins vegar iðulega
á því að nú megi ekki sofna á verðinum og halda
að sigur sé í höfn áður en gengið hefur verið til
kosninga. Ekki sé nóg að styðja flokkinn í skoð-
anakönnunum, en láta nægja að gera það í anda
á kjördag. Skoðanakannanir eru því ekki aðeins
notaðar almenningi til skemmtunar heldur eru
einnig tæki, sem stjórnmálaöflin nota í kosn-
ingabaráttunni.
Tíðar skoðanakannanir hafa verið gagnrýnd-
ar fyrir það að með gerð þeirra væri verið að
grafa undan hinni málefnalegu umræðu. Sú um-
ræða hefur ekki verið hávær hér, en áberandi
víða erlendis. Frakkar hafa gripið til þess ráðs
að banna gerð skoðanakannana síðustu dagana
fyrir kosningar. Ekki hefur viljað betur til en
svo að fjölmiðlar í grannríkjunum hafa gert
skoðanakannanir síðustu dagana og niðurstöður
þeirra hafa síðan verið aðgengilegar frönskum
kjósendum. Þar hefur því enn sýnt sig að þegar
búið er að kreista tannkremið úr túpunni er
ekki hlaupið að því að koma því aftur ofan í
hana.
Sveiflur í fylgi
Nýjasta skoðana-
könnunin var gerð á
fimmtudag og birtist í
laugardagsblaði Fréttablaðsins. Þar mældist
Sjálfstæðisflokkurinn stærstur með 34,6% fylgi
og 23 þingmenn og Samfylking með 32,9% fylgi
og 21 þingmann. Samkvæmt könnuninni er
Framsóknarflokkurinn með 12,8% fylgi og átta
þingmenn og bætir við sig, Frjálslyndi flokk-
urinn með 11,1% og sjö þingmenn og Vinstri-
hreyfingin – grænt framboð með 7% og fjóra
þingmenn. Kristján Pálsson mældist með 1%
fylgi og nær ekki manni inn í sínu kjördæmi og
Nýtt afl með 0,5%. Þessum tölum svipar mjög
til niðurstaðna könnunar, sem Viðskiptaráðgjöf
IBM gerði fyrir Stöð 2 dagana 22. til 23. apríl og
birtist í gær, föstudag. Samkvæmt henni nýtur
Sjálfstæðisflokkurinn nú 37,8% fylgis og Sam-
fylking 28,3% fylgis. Framsóknarflokkurinn er
með 13,4% fylgi, Frjálslyndi flokkurinn með
11,5% fylgi og Vinstrihreyfingin – grænt fram-
boð með 8% fylgi. Aðrir flokkar eru samtals
með 0,9% fylgi. Ef þetta yrði niðurstaða kosn-
inganna héldu stjórnarflokkarnir naumum
meirihluta og fengju samanlagt 33 þingsæti,
sem skiptust þannig að Sjálfstæðisflokkurinn
fengi 24 sæti og Framsóknarflokkurinn níu
sæti. Samfylkingin fengi 18 sæti, frjálslyndir sjö
og vinstri-grænir fimm. Samkvæmt þessum töl-
um er almenningsálitið að snúast á sveif með
stjórnarflokkunum.
Til marks um þær sveiflur, sem virðast vera á
fylgi, er það að ekki er lengra en tvær vikur síð-
an birtar voru niðurstöður skoðanakönnunar
Félagsvísindastofnunar Háskóla Íslands fyrir
Morgunblaðið þar sem hið pólitíska landslag leit
allt öðru vísi út. Samkvæmt þeirri könnun, sem
gerð var 6. til 11. apríl, var Samfylkingin stærsti
flokkurinn með 37,1% og 24 þingmenn kjörna,
Sjálfstæðisflokkur með 33,1% atkvæða og 21
þingmann kjörinn, Framsóknarflokkurinn með
10,3% og sjö þingmenn, frjálslyndir með 8,9%
og sex þingmenn og vinstri-grænir með 8,7% og
fimm menn kjörna. Samkvæmt þeirri könnun
hefðu Samfylking og Framsóknarflokkur náð
naumum meirihluta með 32 sæti, hversu raun-
hæfur, sem sá kostur er. Taka ber fram að ekki
má seilast of langt í að bera saman niðurstöður
skoðanakannana, sem sitthvor aðilinn gerir, en
kannanir gefa þó alltaf vísbendingu. Einnig er
það svo að í þessum skoðanakönnunum er ekki
reynt að mæla hvað það er sem hefur áhrif á
fylgið og greina hvað veldur þeim sveiflum, sem
fram hafa komið, en í því sambandi má benda á
að fylgi Frjálslynda flokksins hefur snaraukist
frá því að hann hélt flokksþing fyrstu vikuna í
mars.
Skoðanakannanir snúast um að mæla al-
menningsálitið. Kosningabaráttan snýst um að
hafa áhrif á almenningsálitið. Í vel útfærðri
kosningabaráttu þarf að hafa marga þætti í
huga. Flokkar þurfa að varast það að slá ekki
falskan tón, en um leið má kosningabaráttan
ekki bara snúast um að höfða til hins trygga
fylgis, þeirra, sem þegar hafa ákveðið sig. Til
einföldunar mætti stilla dæminu upp þannig að
Sjálfstæðisflokkurinn væri ekki líklegur til að
bæta við sig atkvæðum með því að höfða sér-
staklega til atvinnurekenda í auglýsingum og
málflutningi og að sama skapi myndi Fram-
sóknarflokkurinn lítið bæta við sig með því að
höfða aðeins til bænda.
Kosningabaráttan fer æ meira fram í gegnum
fjölmiðla og birtist annars vegar í fréttum, við-
tölum og umræðum og hins vegar auglýsingum.
Að ógleymdum skemmtiþáttunum þar sem
stjórnmálamenn ýmist syngja eða drekka miður
geðslega drykki. Pólitískir fundir virðast ekki
hafa sama aðdráttarafl og áður, þótt eflaust séu
þeir betur sóttir í strjálbýli en þéttbýli. Nýlega
var haldinn í Reykjavík fundur með fulltrúum
allra flokka þar sem frambjóðendurnir voru
mestan hluta kvöldsins fleiri en áheyrendur
þegar frá voru taldir stjórnendur og blaða- og
fréttamenn. Kvartað er undan því að flokkarnir
tefli aðeins fram forustumönnum – kosið sé á
milli Davíðs Oddssonar forsætisráðherra og
Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur, talsmanns
Samfylkingarinnar og forsætisráðherraefnis –
frekar en að leggja áherslu á fjölbreytni meðal
frambjóðenda, en um leið hafa foringjarnir
meira aðdráttarafl.
Fámennur
fundur og um-
deild auglýsing
Auglýsingaherferðir
flokkanna eru að hefj-
ast fyrir alvöru.
Framsóknarflokkur-
inn virðist ætla að
vekja athygli fyrir líf-
legar sjónvarpsauglýsingar en Sjálfstæðisflokk-
urinn fer hefðbundnar leiðir og verður ekki
vændur um að taka áhættu. Sú auglýsing, sem
vakið hefur hvað hörðust viðbrögð, er frá Sam-
fylkingunni. Á skírdag birtist í Morgunblaðinu
auglýsing með yfirskriftinni „Í vor geta orðið
tímamót í íslenskri stjórnmálasögu“. Síðan voru
á heilli opnu birt andlit allra þeirra manna, sem
gegnt hafa embætti forsætisráðherra allar göt-
ur frá því að Hannes Hafstein var ráðherra Ís-
lands árið 1904, ein mynd fyrir hvert ár fram til
2002, 99 svarthvítar myndir í allt. Síðan var
mynd af Ingibjörgu Sólrúnu í lit. Þessi auglýs-
ing hafði greinileg áhrif og vakti þegar við-
brögð. Þekkt er að eigi auglýsingar að hitta í
mark verði boðskapurinn að vera einfaldur og
flókin stefnuskrá í mörgum liðum komist ekki
til skila. Þessi auglýsing Samfylkingarinnar
uppfyllti það skilyrði. Gagnrýnendur auglýsing-
arinnar notuðu hins vegar annan mælikvarða og
beindu spjótum sínum að sjálfum boðskapnum.
Fundu aðrir flokkar að því að með auglýsing-
unni væri verið að gefa til kynna að kjósa ætti
konu vegna þess að hún væri kona og láta verð-
leikasjónarmið lönd og leið. Hanna Birna Krist-
jánsdóttir, borgarfulltrúi úr röðum sjálfstæð-
ismanna, sagði í grein í Morgunblaðinu að
boðskapur Samfylkingarinnar væri skýr: „kjós-
endur og þá sérstaklega konur eiga að kjósa
Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur, ekki vegna
málefna hennar eða málflutnings heldur vegna
þess að hún er kona.“
Um leið fer ekki á milli mála að sú hugsun,
sem að baki auglýsingunni liggur, á hljómgrunn
og þá einkum meðal kvenna, sem horfa yfir
þjóðfélag þar sem karlar eru í meirihluta í flest-
um áhrifastöðum, hvort heldur það er í atvinnu-
lífi eða stjórnmálum. Nú sé ákveðið tækifæri til
að stíga stórt skref í baráttunni til jafnréttis
kynjanna og þetta tækifæri birtist í Ingibjörgu
Sólrúnu. Í þessu samhengi er vísað til Vigdísar
Finnbogadóttur og þeirra áhrifa, sem kjör
hennar í embætti forseta hafi haft á hugmyndir
um jafnrétti og mótun viðhorfa þeirra kynslóða,
LÖGREGLAN Í 200 ÁR
Tvö hundruð ár eru liðin nú ímánuðinum frá því aðfyrstu lögregluþjónarnir
hófu störf á götum Reykjavíkur,
eins og rakið var í grein í Morg-
unblaðinu í gær. Lögreglan er því
ein elzta og rótgrónasta stofnun
samfélagsins. Hún er jafnframt
ein sú virtasta; í nýlegum Þjóðar-
púlsi Gallups kom fram að 73%
landsmanna bera traust til lög-
reglunnar og nýtur einungis Há-
skóli Íslands meira trausts al-
mennings. Traust lögreglunnar
mælist 9% meira nú en fyrir sex
árum.
Tilkomu lögregluþjóna á götum
Reykjavíkur fyrir tveimur öldum
mátti rekja til þeirra samfélags-
breytinga, sem voru að verða með
tilkomu þéttbýlis – hið fábrotna
löggæzlukerfi gamla bændasam-
félagsins dugði ekki lengur. Af
lestri umfjöllunar Morgunblaðs-
ins í gær má ráða að síðan hafa
samfélagsbreytingar valdið því að
sífellt hafa verið gerðar nýjar og
meiri kröfur til lögreglunnar. Á
sínum tíma voru það stéttaátök og
pólitísk fjöldaslagsmál, sem þurfti
að fást við, síðan viðkvæm sam-
skipti Íslendinga og tuga þúsunda
manna hernámsliðs á fyrstu árum
heimsstyrjaldarinnar síðari, á
tímabili óeirðir og skrílslæti á
gamlárskvöld.
Nú er orðið sjaldgæft að lög-
reglan þurfi að hafa viðbúnað
vegna óeirða, en ný vandamál og
verkefni hafa komið í staðinn.
Fíkniefnavandinn og aðrir óvel-
komnir fylgifiskar borgarsam-
félagsins, alþjóðleg glæpastarf-
semi, vændi og mansal,
hryðjuverkaógnin – allt eru þetta
hættur sem lögreglan þarf að fást
við. Jafnframt þarf lögreglan nú
að takast á við afbrot, sem áður
lágu nánast í þagnargildi, eins og
kynferðisafbrot af ýmsu tagi, þar
sem mikillar nærgætni og færni í
mannlegum samskiptum er þörf.
Íbúum af erlendu bergi brotnum
fjölgar á Íslandi og reynslan frá
nágrannalöndunum sýnir að
ákveðin hætta er á að þeir verði
fyrir aðkasti og lendi utangarðs í
samfélaginu.
Sífellt meiri krafa er gerð um að
löggæzlan sé sýnileg, að lögreglan
starfi með t.d. íbúasamtökum,
skólum og félagsmiðstöðvum, að
lögreglumenn beini kröftum sín-
um að forvarnarstarfi o.s.frv.
Allt hefur þetta í för með sér
stórauknar kröfur til menntunar,
þjálfunar og fagmennsku lög-
reglumanna. Þar hefur orðið mikil
breyting á síðastliðin ár, ekki sízt
með tilkomu Lögregluskólans og
ríkislögreglustjóraembættisins.
Lögreglan hefur sömuleiðis nú-
orðið yfir háþróaðri tækni að ráða,
sem auðveldar henni baráttuna
gegn afbrotum, t.d. eftirlits-
myndavélum, símahlerunum og
rafrænu eftirliti ýmiss konar.
Tæknin getur þó verið vandmeð-
farin og þegar henni er beitt þarf
að gæta þess að friðhelgi einkalífs
borgaranna sé virt.
Starfshættir lögreglunnar hafa
sömuleiðis tekið miklum breyting-
um í ljósi fjölmiðla- og upplýs-
ingabyltingarinnar. Starf lögregl-
unnar fer í æ meira mæli fram
fyrir opnum tjöldum. Stundum
þurfa lögreglumenn að gæta hár-
fíns jafnvægis á milli þess að
vernda hagsmuni og einkalíf borg-
aranna eða gæta rannsóknarhags-
muna annars vegar og hins vegar
að veita fjölmiðlum og almenningi
sjálfsagðar upplýsingar.
Frá bæjardyrum Morgunblaðs-
ins séð hefur samstarfið við lög-
regluna verið traust og farsælt
áratugum saman og blaðið sendir
lögreglunni árnaðaróskir í tilefni
merkisafmælisins.