Morgunblaðið - 27.04.2003, Síða 43

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. APRÍL 2003 43
Fyrir um það bil
sextíu árum fór fimm
ára drengur sport-
reisu með bróður sínum, sitjandi á
hestvagni langa leið til að flytja
mjólkina frá Tjörnum undir Eyja-
fjöllum út í Landeyjar í veg fyrir
mjólkurbíl. Sú ferð er til í huga hans
nú fyrir að þá hitti hann ungan
mann, bóndason, háan og glæsilegan
þar sem hann stóð í gula samfest-
ingnum. Eftir að hafa bætt sínum
brúsum á vagninn, vegna þess að
það var samvinna um mjólkurflutn-
inga á þessum bæjum, gáfu þeir sér
góðan tíma, ungu mennirnir, til að
tala saman, en sá sem segir frá stóð
vafalaust og starði á þennan ókunn-
uga mann og undraðist hvað bróðir
hans talaði óhikað og feimnislaust,
og svo skellihló ókunni maðurinn að
öllu saman.
Eftir þennan fyrsta fund við Jóa í
Vatnahjáleigu, eins og hann var oft-
ast kallaður, finnst mér að ég hafi
þekkt hann, því að samskipti við
hann hafa verið lík því sem barnið
sá, vingjarnlegur og glaður. Um
þetta leyti fluttum við frá Tjörnum
og síðan höfum við verið nágrannar.
Ekki kann ég tölu á hvað oft ég
krakki var sendur að Vatnahjáleigu,
þar sem þau Guðni, Elín og Jóhann
sonur þeirra, tóku á móti mér með
JÓHANN GUÐLAUG-
UR GUÐNASON
✝ Jóhann Guð-laugur Guðna-
son var fæddur á
Efri-Úlfsstöðum í
Austur-Landeyjum
24. nóvember 1919.
Hann lést í Reykja-
vík 6. apríl síðastlið-
inn og var útför
hans gerð frá Kross-
kirkju í Austur-
Landeyjum 12. apr-
íl.
sinni hógværu góðvild.
Það var ekki eins og fá-
vís krakki væri að koma
í bæinn til þeirra. Elín,
sem ég heyrði talað um
að hefði þótt álitlegur
kvenkostur með fallega
mikla rauða hárið sitt,
þegar þau voru ung,
kom alltaf með eitthvað
gott að borða og karl-
mennirnir gáfu sér tíma
til að sitja með gestin-
um og tala við hann eins
og hann væri fullorðinn
maður, þessi kurteisi og
hæfileiki til að koma
þannig fram við gestinn að honum
leið vel, hefur mér ótal sinnum orðið
umhugsunarefni, og geymir vænt-
umþykju um þetta fólk. Guðni í
Vatnahjáleigu var líka einn af þess-
um sjálfmenntuðu og víðlesnu bænd-
um sem alltaf var opinn fyrir meiri
fróðleik. Einn góður fulltrúi í mínum
huga genginnar bændamenningar,
með yfirskegg og tók í nefið, settist
kannski á rúmið sitt þegar hann kom
þreyttur og blautur heim og beið eft-
ir að konan hans kæmi. Stundum
þegar hann kom að Miðey og var
kannski að flýta sér en var boðið inn
í kaffi, mátti hann ekki vera að því
sagði hann. En svo varð eitthvert
skemmtilegt umræðuefni milli
þeirra bændanna, og hann gleymdi
tímanum. Þá drakk hann kaffi af
undirskál þegar það var of heitt
öðruvísi, hélt skálinni með þremur
puttum með góminn á vísifingri hálf-
an svo tæpt á brúninni, af ótrúlegri
nákvæmni, ekki fór dropi útfyrir þó
skálin væri barmafull. Engum manni
hef ég kynnst sem eins gaman var að
gera greiða og Guðna í Vatnahjá-
leigu, vegna þess hvað vel hann
kunni að þakka fyrir, svo aftur á
móti tók ekki að tala um sagði hann,
ef þeir feðgar gerðu okkur greiða.
Þetta var allt í samræmi við frjáls-
legt tal Jóa þegar hann kom með
mjólkurbrúsana í veg fyrir okkur,
bróðir minn vissi að gaman var að
hitta hann, og hafði oft talað við
hann áður. Ég velti því fyrir mér
hvoru foreldrinu Jói væri líkari, og
stundum fannst mér hann líkari
móður sinni, en margt var líka sem
minnti á föður hans, hann var góð
blanda.
Líklega fór Jói fyrst að heiman
þegar hann tók þátt í að byggja flug-
völlinn í Vatnsmýrinni í Reykjavík, í
svokallaða Bretavinnu, en það var
bara um stundarsakir, hann fór aldr-
ei að heiman nema um stundarsakir,
því búið og foreldrar hans þurftu á
honum að halda, og þeim vann hann
allt sem best hann gat. Eftir að þau
voru bæði látin hélt hann búskapn-
um áfram fyrst um sinn, hætti svo
við allt skepnuhald en var áfram í
Vatnahjáleigu og vann ýmsa vinnu
til og frá, í mörg sumur til dæmis á
vegum Þjóðminjasafns við uppbygg-
ingu gamalla húsa. Með þeim mennt-
unarmöguleikum sem nú eru sé ég
Jóa fyrir mér með embættispróf
vinnandi vel allt sem hann gerði,
trúr húsbónda sínum, eða hógvær
húsbóndi sínu samstarfsfólki. Hann
var mjög vel pennafær og skrifaði
mjög góða rithönd, oft skrifaði hann
greinar í blöð og rit og ýmislegt
geymdi hann hjá sér trúi ég. Með svo
vandaðri og hógværri framkomu við
samferðafólkið fór ekki framhjá vit-
und hans það skondna í tilverunni.
Margar stundir var hlustað á hann
segja frá því sem einhvern tímann
hafði skeð, því frásögnin var lifandi
litrík og það sem hann talaði varð
svo sýnilegt í huga þess sem hlust-
aði. Löngu sagðar setningar með
ólíkum áherslum og ólíkum hreim
urðu að vel þenkjandi mönnum, en
með einhver einkenni sem léttu svo-
lítið andrúmsloftið í kringum sig.
Sömu mennirnir og hann var með
við að hlaða upp ýmis hús á vegum
Þjóðminjasafns, tóku að sér upp-
byggingu Reykjarétta á Skeiðum
sem Jói tók þá líka þátt í. Eftir að því
verki var lokið og réttirnar teknar
aftur í notkun hafði hann það fyrir
sið að heimsækja fólkið, sem hann
hafði notið samskipta við, á réttar-
daginn, og koma þá vitanlega í rétt-
irnar um leið. Þetta var til margra
ára alveg sérstakur hátíðadagur hjá
honum, þá var ráðinn bíll og bíl-
stjóri, og blandað í pela, og flösku til
að bæta á. Sá sem segir frá fékk það
hlutverk að vera einkabílstjóri upp í
Skeiðaréttir. Klukkan níu að morgni
kom ég í hlað í Vatnahjáleigu, og Jói
kom út úr dyrunum með úlpu undir
annarri hendinni en plastpoka í
hinni, þar sem áðurnefndar birgðir
voru geymdar án þess að dreypa á.
Svo kom hann stórum, hægum
skrefum, opnaði bílhurðina bauð
góðan dag og settist inn. Hann er
ekki bráðlátur hugsaði ég, án þess að
segja orð um þann þankagang, held-
ur var spjallað saman um veðrið og
viðburði líðandi stunda allt út að
Þjórsá. Um leið og við höfðum ekið
yfir Þjórsárbrúna vorum við komnir
úr Rangárvallasýslu. Þá teygði hann
sig í aftursætið eftir pelanum, og fór
að segja mér söguna af sýslumanni
Rangæinga, sem var á ferð hér í
áætlunarbíl þegar samferðamaður
bauð honum snafs úr pela, en í pel-
anum var landi sem sýslumaður vit-
anlega hafnaði í sínu lögsagnarum-
dæmi, þangað til komið var út fyrir
Þjórsá, „og nú hef ég það eins þó
ekki sé ég með landa,“ sagði Jói og
saup á til að vera kominn í réttar-
skap við áfangastað, og til að finna
upp á einhverju að láta samferða-
manninn brosa. Föst regla var að
hætta allri drykkju um leið og lagt
var af stað heim.
Nú þegar gata Jóhanns Guðlaugs
Guðnasonar eins og hann hét fullu
nafni, er gengin til enda á samferða-
maður af næsta bæ margs að minn-
ast. Ég trúi að hann hafi aldrei sagt
ósatt, ég trúi að hann hafi aldrei
skapað sér óvild nokkurs manns, og
aldrei búið til deilur við nokkurn
mann, samt hafði hann hiklausar
skoðanir og sagði þær þegar við átti
en flíkaði þeim ekki ef ekki var
ástæða til, og opnaði sig ekki alveg
upp á gátt. Enda lifði hann svolítið
einn í sínum heimi þar sem hann
kvæntist ekki og átti ekki börn.
Kannski treinist vegurinn eitt-
hvað lengur hjá þeim sem hér tjáir
sig. Svo kemur að krossgötum, þar
sé ég Jóa aftur við túngarðinn, þá
verður af mér öll feimni og ég þori að
tala til hans, ég heyri í fjarska hlát-
urinn og sé sveifluna sem hann tók
um leið. Þangað til yljar minningin
og þakkarvitund fyrir svo margt sem
varð til að gera margar stundir betri.
Grétar Haraldsson.
Mig langar að segja
nokkur kveðjuorð um
mína kæru vinkonu,
Ingibjörgu, sem nú er
látin.
Ég kynntist Ingibjörgu fyrst eftir
að hún var komin yfir áttrætt og bjó
á dvalarheimilinu í Hátúni 10A í
Reykjavík. Ingibjörg hafði hringt til
mín og vildi ræða um smágrein eftir
mig sem hún hafði lesið í dagblaði.
Áhugi hennar og vandað málfar
vakti strax hjá mér löngun til að
kynnast þessari konu sem ég skynj-
aði að var bæði gáfuð og sérstök.
Daginn eftir heimsótti ég Ingibjörgu
og í ljós kom að þessi aldraða kona
var bæði víðlesin og gáfuð.
Á þessum fyrsta fundi okkar bar
margt á góma því í ljós kom að Ingi-
björg hafði til að bera óvenjulega
ríkan andlegan skilning og áhuga á
mannlífinu. Hún velti mikið fyrir sér
trúmálum og myndaði sér sjálfstæð-
ar skoðanir í þeim efnum. Hún var
jafnan óhrædd við að tjá skoðanir
sínar og skrifaði margar athyglis-
verðar greinar í dagblöð til að vekja
eftirtekt á ýmsu sem henni fannst
áhugavert og nauðsynlegt að fjalla
um. En áður en hún var tilbúin að
láta í ljós skoðanir sínar var hún vön
að kynna sér málefnin vandlega.
Þegar ég heimsótti Ingibjörgu í
litlu vistlegu stofuna hennar í Há-
túninu beindi hún oft umræðunum
að trúmálum og heimspeki sem voru
INGIBJÖRG
ÞORGEIRSDÓTTIR
✝ Ingibjörg Þor-geirsdóttir fædd-
ist á Höllustöðum í
Reykhólasveit 19.
ágúst 1903. Hún lést
á Dvalarheimilinu
Barmahlíð á Reyk-
hólum 28. mars síð-
astliðinn og var útför
hennar gerð frá
Reykhólakirkju 5.
apríl.
henni mjög hugleikin
efni. Eitt sinn gerði
Ingibjörg sér ferð til
Danmerkur til að hitta
hinn þekkta heimspek-
ing Martinus á
fræðslusetri hans þar
og það var meðal ann-
ars fyrir hennar at-
beina að Martinus kom
til Íslands til að kynna
Íslendingum heim-
speki sína um líf og eðli
mannsins og tengsl
hans við skapara sinn.
Ingibjörg greiddi í
kostnað við útgáfu rita
Martinusar og átti mikinn þátt í að
bækur hans voru þýddar og gefnar
út á Íslandi.
Ingibjörg var vel skáldmælt og
gaf út ljóðasafn sitt í tveim bindum,
hið síðara heitir Líf og Litir:
Þótt lífið ytra sýni synd og harm
og sína götu feti einn og hver,
hin sama þrá, sem býr mér innst í barm,
hún blundar einnig, vinur kær, í þér.
Ingibjörg var meðlimur í Guð-
spekifélagi Íslands og sótti þar oft
fundi. Hún hafði mætur á guðspek-
inni, las guðspekirit og bar þau sam-
an við rit Martinusar og sannindi
þeirra. Í æsku las hún ræður séra
Haraldar Níelssonar og dáðist mjög
að andlegum viðhorfum hans og
frjálslyndi í trúmálum. Henni var því
hugleikið að ræða um sr. Harald og
trúarleg viðhorf hans. Komin hátt á
tíræðisaldur lagði hún gangskör að
því að ræður séra Haraldar voru
endurútgefnar og lagði fram mynd-
arlega peningagjöf í þeim tilgangi.
Bókin kom út fyrir um þrem árum í
umsjá dr. Péturs Péturssonar, sem
dáðist að áhuga hennar við þessa
endurútgáfu. Það var Ingibjörgu
mikið gleðiefni að verða vitni að út-
gáfu bókarinnar.
Á unglingsárum sínum veiktist
Ingibjörg af berklum og átti sjúk-
dómurinn eftir að verða mikill lík-
amlegur baggi fyrir hana. Þó aflaði
hún sér kennaramenntunar erlendis
og stundaði farkennslu í nokkur ár,
var meðal annars prófdómari við
lestrarpróf barna í Reykjavík um
tíma.
Vegna sjúkdómsins varð Ingi-
björg að dvelja lengi á sjúkrastofn-
unum. Hún lét sitt líkamlega ástand
þó aldrei buga sig, sýndi fádæma
viljastyrk við að sinna áhugamálum
sínum og skrifaði í blöð og tímarit
um ýmis hugðarefni sín á fágaðri og
góðri íslensku. Áhugi hennar fyrir
lífinu og fyrir öllu því sem gera
mætti til að bæta mannlífið var
aðdáunarverður. Ég á Ingibjörgu
mikið að þakka. Hún átti þann hæfi-
leika að skynja kjarna hvers við-
fangsefnis, horfa á það í nýju ljósi og
með nýjum skilningi. Ingibjörg var
sannkallaður heimsborgari því hugs-
un hennar var víðfeðm og náði yfir
tilveru mannsins, vandamál hans,
sorgir og gleði. Það er gott að eiga
slíka vini.
Ég þakka þér, Ingibjörg, fyrir
þína dýrmætu vináttu.
Esther Vagnsdóttir.
Ég kynntist Ingibjörgu Þorgeirs-
dóttur fyrir 20 árum síðan. Það var
mikill aldursmunur á okkur því ég
var þá rétt rúmlega tvítugur og hún
um áttrætt. Þetta var í Austurbæj-
ar-skólanum í Reykjavík þegar
sænskur maður að nafni Bertil
Ekström hélt fyrirlestur um danska
heimspekinginn Martinus sem þá
var nýlega látinn. Það voru ekki
margir á þessum fyrirlestri en Ingi-
björg var þar. Eftir þessi fyrstu
kynni okkar höfðum við oft samband
símleiðis og ræddum gátur lífsins.
Ingibjörg varð fljótt hluti af stórum
vinahóp sem deildi þessum áhuga á
fræðum Martinusar. Í hvert skipti
sem fyrirlesarar komu frá Dan-
mörku sótti ég hana í Hátúnið til að
hún gæti átt með okkur kvöldstund,
tekið þátt í gefandi samræðum og
notið með okkur dýrindis veislumat-
ar úr jurtaríkinu.
Ingibjörg hafði mikinn áhuga á
andlegum málum hvort sem það var
á vegum Guðspekifélagsins eða ann-
arra samtaka. Ingibjörg var alveg
einstök kona. Hún var alltaf að sinna
góðgerðarmálum eða einhverju sem
leiddi eitthvað gott af sér og það
gera bókmenntir Martinusar svo
sannarlega því innihald bóka hans
eru mikil kærleiksvísindi.
Ingibjörg var ein af þeim sem
voru það lánsamir að hafa hitt Mart-
inus í eigin persónu. Þetta var á ár-
unum þegar hún var á Reykjalundi.
Hún skrapp stöku sinnum til
Reykjavíkur og heimsótti vinkonu
sína Halldóru Samúelsdóttur en á
hennar heimili gisti Martinus gjarn-
an. Þar átti Ingibjörg með honum
góða stund og fékk strax mikinn
áhuga á fræðum hans. Ingibjörg var
nægjusöm kona sem best er lýst
þannig að ef hún hafði nóg fyrir
ýsuflaki og kartöflum þá mátti af-
gangurinn af ellilífeyrinum fara í
góðgerðarmál. Árið 1993 bar hún
kostnað af útgáfu bókarinnar ,,Upp-
haf köllunar minnar“ eftir Martinus
og einnig nokkrum árum síðar end-
urútgáfu fyrirlestrabókanna ,,Kosm-
ísk fræðsluerindi I og II“ eftir Mart-
inus.
Endurholdgun var Ingibjörgu
eðlileg. Mér er það minnisstætt að
hún þráði að koma sem fyrst aftur til
jarðarinnar. Með öðrum orðum þá
vildi hún dvelja stutt á andlega svið-
inu því það var svo margt eftir að
vinna hér á jörðinni. Ingibjörg var
með sérlega fallega rithönd. Ég
sagði stundum við hana vegna þess
hversu vel hún skrifaði, að hún hefði
kannski fengist við skriftir eða verið
rithöfundur í síðustu jarðvist. Hún
brosti af mikilli hógværð. Ingibjörg
var afar víðlesin og vel máli farin
kona og skáldgáfan var greinilega til
staðar, eins og best sést á ljóðabók-
um hennar Líf og litir, árið 1956, og
Ljóð, 1991.
Ingibjörg skildi afar vel við sína
jarðvist, enda hógvær, nægjusöm og
kærleiksrík kona sem átti nóg að
gefa þátt fyrir að þurfa berjast við
erfið veikindi stóran hluta ævinnar.
Hún á mikið þakklæti skilið.
Mig langar að vitna í bók Mart-
inusar ,,Kosmísk fræðsluerindi II“
bls 94 – 95:
Fegursti dauði, sem jarðarbúa
getur hlotnast, er eðlilegur ellidauði.
Þá er hann orðinn þroskaður til and-
legs lífs, og þá er ekkert sem bindur
hugsanir hans við efnisheiminn.
Gömul manneskja nýtur skyndi-
lega áður óþekktrar lausnartilfinn-
ingar, hún er laus við allan þunga,
líkamlegan sem andlegan. Hún sér
geislandi hlið, og minnist þess nú að
hafa séð það mörgum sinnum áður í
svefni, en þá hefur henni verið
ómögulegt að nálgast það. En hún
hefur séð það hversu það opnast öðr-
um verum, sem voru að fullu lausar
við jarðneska líkama sinn og gátu
því komist inn um það. Þá hefur hún
einnig þóst sjá, að björt geisladýrð
blasti við þeim verum, sem fóru inn
um hliðið. Nú er hún sjálf umvafin
þessari geisladýrð, og hún sér, að
hún er ekki lengur í gömlum, útslitn-
um líkama heldur í nýjum líkama og
unglegum sem stafar frá sér geisl-
andi ljóma líkt og perlumóðurgljáa. Í
hliðinu standa dásamlegar, ljómandi
og leiftrandi verur, sem taka á móti
hinum framliðna; fegursta litskrúð
morgun- og kvöldhimins bregður
birtu á hið undurfagra umhverfi, og
hinn nýkomni verður þess vís, að
þær verur, sem líktust englum við
fyrstu sýn, eru gamlir vinir og kærir
ættingjar sem hann eða hún hefur
þekkt ef til vill í mörgum jarðlífum.
Yfir öllu þessu hljómar fögur tónlist
og innan við hliðið kemur í ljós und-
ursamlegt landslag, svo langt sem
augað eygir. Þar eru skógar og vötn,
ríkulegur jurtagarður og fjöldi
fugla, og söngur þeirra stígur til
himins og blandast hinni himinbornu
tónlist. Gamli deyjandi jarðarbúinn
er orðinn geislandi engill.
Það er ánægjulegt að hugsa til
þess að Ingibjörg Þorgeirsdóttir
hafi fengið svona móttökur við and-
lát sitt.
Kæra Ingibjörg. Ég, fjölskylda
mín og allur vinahópurinn geymum
minninguna um þig.
Megi guð geyma þig
Ómar Einarsson.
MORGUNBLAÐIÐ birtir afmælis- og minningargreinar endurgjalds-
laust alla daga vikunnar. Greinunum má skila í tölvupósti (netfangið er
minning@mbl.is - svar er sent sjálfvirkt um leið og grein hefur borist)
eða á disklingi og þarf útprentun þá að fylgja. Nauðsynlegt er að til-
greina símanúmer höfundar og/eða sendanda (vinnusíma og heima-
síma).
Tekið er á móti afmælis- og minningargreinum á 1. hæð í húsi Morg-
unblaðsins, Kringlunni 1 í Reykjavík, og á skrifstofu Morgunblaðsins
Kaupvangsstræti 1 á Akureyri. Ekki er tekið við handskrifuðum grein-
um.
Birting afmælis- og
minningargreina