Morgunblaðið - 07.05.2003, Blaðsíða 28

LISTIR
28 MIÐVIKUDAGUR 7. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
TÓNLEIKAR verða haldnir í
Vinaminni á Akranesi í kvöld
kl. 20. Flytjendur eru Ingi-
björg Guðjónsdóttir sópran,
Einar Jóhannesson klarínett
og Valgerður Andrésdóttir pí-
anó.
Á efnisskrá eru verk m.a.
eftir Jón Ásgeirsson, Atla
Heimi Sveinsson, Mozart,
Lachner og Gershwin.
Tónleikarnir eru á vegum
Tónlistarfélags Akranes og
FÍT.
Tónleikar í
Vinaminni
arinnar er Þórhildur Þorleifsdóttir
sem jafnframt samdi dansa. Höf-
undur leikmyndar er Messíana
Tómasdóttir og lýsingu hannaði
Sveinbjörn Björnsson. Tónlistar-
og kórstjóri er Beáta Joó. Um tón-
listarflutning sér hljómsveit Tón-
listarskóla Ísafjarðar og hljóm-
sveitarstjóri er Janusz Frach.
Í umsögn dómnefndar um sýn-
inguna segir: „Sýning Litla leik-
klúbbsins og Tónlistarskóla Ísa-
fjarðar á Söngvaseiði er
einstaklega metnaðarfull sýning og
má segja að það sé þrekvirki hjá
þessum aðilum að setja upp söng-
leik af þessari stærðargráðu með
þessum árangri. Mikið hefur verið
lagt í umgjörð sýningarinnar, hóp-
atriði og tónlistaratriði, auk þess
sem verulega reynir á þátttakend-
ur í leik, dansi og söng. Leikarar í
sýningunni eru á öllum aldri, og
var sérstaklega ánægjulegt að sjá
hvað barnahópurinn stóð sig vel,
enda dyggilega studdur af sterkum
hópi eldri leikara. Allt yfirbragð
sýningarinnar var tilgerðarlaust
og agað og tókst aðstandendum og
leikurum með einlægni og húmor
að sneiða hjá þeirri tilfinningasemi
sem óneitanlega býr í verkinu. Í
Söngvaseiði sameinar tónlistarfólk
DÓMNEFND Þjóðleikhússins hef-
ur nú valið athyglisverðustu
áhugaleiksýningu leikársins 2002–
2003 og varð sýning Litla leik-
klúbbsins og Tónlistarskólans á
Ísafirði á söngleiknum Söngvaseiði
fyrir valinu. Söngvaseiður verður
sýndur á Stóra sviði Þjóðleikhúss-
ins sunnudagskvöldið 25. maí nk.
Dómnefnd Þjóðleikhússins til-
kynnti um valið á áhugasýningu
ársins á þingi Bandalags íslenskra
leikfélaga sem haldið var á Ísafirði
nú um helgina. Þetta er tíunda ár-
ið í röð sem Þjóðleikhúsið velur at-
hyglisverðustu áhugaleiksýningu
ársins og býður viðkomandi leik-
félagi að sýna í Þjóðleikhúsinu.
Dómnefnd Þjóðleikhússins í ár var
skipuð Stefáni Baldurssyni þjóð-
leikhússtjóra, Melkorku Teklu
Ólafsdóttur, leiklistarráðunauti
Þjóðleikhússins, og Ragnheiði
Steindórsdóttur leikkonu. Í ár
sóttu tólf leikfélög um að koma til
greina við valið með alls þrettán
sýningar. Alls koma um sjötíu
manns að sýningu Litla leikklúbbs-
ins og Tónlistarskólans á Ísafirði
að Söngvaseiði, og er þetta viða-
mesta áhugasýningin sem valin
hefur verið til sýningar í Þjóðleik-
húsinu til þessa. Leikstjóri sýning-
og leikhúsfólk krafta sína í óvenju-
lega heilsteyptri sýningu sem allt
bæjarfélagið má vera stolt af.“
Sérstök viðurkenning
Auk verðlaunasýningarinnar
hlutu nokkrar sýningar sérstaka
viðurkenningu dómnefndar: Sýn-
ing Leikfélags Fljótsdalshéraðs á
Þreki og tárum eftir Ólaf Hauk
Símonarson í leikstjórn Odds
Bjarna Þorkelssonar, sýning
Freyvangsleikhússins um skáldið
Káin eftir Hannes Örn Blandon og
sýning Leikfélags Dalvíkur á leik-
riti Júlíusar Júlíussonar Kverka-
taki.
Þrjár sýningar vöktu sérstaka
athygli dómnefndar fyrir frum-
leika og hugmyndaauðgi í út-
færslu, Beðið eftir go.com eftir Ár-
mann Guðmundsson í leikstjórn
höfundar hjá Leikfélagi Mosfells-
sveitar, Undir hamrinum eftir
Hildi Þórðardóttur í leikstjórn
Ágústu Skúladóttur hjá Hugleik
og sýning Leikfélags Hafnarfjarð-
ar á Sölku miðli í leikstjórn Ár-
manns Guðmundssonar, sem jafn-
framt samdi verkið ásamt öðrum.
Dómnefnd útnefndi Sölku miðil
„óvenjulegustu áhugasýningu árs-
ins“.
Söngvaseiður
áhugaleik-
sýning ársins
Morgunblaðið/Halldór Sveinbjörns
María og abbadísin. Söngkonurnar Guðrún Jónsdóttir og Ingunn Ósk
Sturludóttir í hlutverkum sínum í Söngvaseið.
Kjarvalsstaðir
Sýningu Ilmar Stefánsdóttur,
Mobiler, lýkur í dag, og sunnu-
daginn 11. maí er komið að sýn-
ingarlokum á málverkasýningu
Helga Þorgils Friðjónssonar í
Listasafni Reykjavíkur – Kjar-
valsstöðum. Á síðasta sýningar-
degi kl. 15.00 býður Helgi Þor-
gils gestum Kjarvalsstaða til
listamannsspjalls. Kjarvalsstað-
ir eru opnir daglega frá kl. 10–
17. Leiðsögn er um sýningarnar
þar alla sunnudaga kl. 15.00.
Frítt er í Listasafn Reykja-
víkur alla mánudaga en aðra
daga gildir einn aðgöngumiði
samdægurs í öll húsin, þ.e.
Kjarvalsstaði, Hafnarhús og
Ásmundarsafn.
Sýningum
lýkur
Þ
AÐ voru alls engar áætlanir um
framhald pistils míns um
Mesópótamíu, síður en svo, nóg
annað á dagskrá. En tvennt þrýst-
ir á, nýjar fréttir frá Írak, vægi
þeirra og ótrúleg fáfræði um umfang og gildi
menningarverðmæta sem virðist landlæg á
landi hér. Í öllu falli ef marka má viðbröð ein-
stakra í lesendabréfum, sem ósjaldan spegla
viðhorf óupplýstra til lista- og annarra hug-
verka, og gára geðið.
Fram kemur, að skarpsýnir óttuðust rupl og
rán menningarverðmæta meira en afleiðingar
loftárásanna á Bagdad og aðrar borgir Íraks,
lunga hinnar fornu Mesópótamíu. Fagfólk víða
um heim, ekki síst í Bandaríkjunum, lét í ljós
ótta sinn löngu fyrir stríðsátökin, hafði þar til
hliðsjónar afleiðingar
Flóastríðsins 1991.
Strax í kjölfar verk-
efnisins Eyðimerk-
urstorms 1991 réðust
uppreisnarmenn gegn
ríkisstjórn Saddams á
þjóðminjasöfnin og níu af þrettán héraðs-
söfnum voru rústuð. Dýrmætt gullskart, sem
og myndastyttur, innsigli, eyðilagt eða stolið
og fjögur þúsund listaverk og listmunir hurfu.
Þetta skeður jafnaðarlega þegar siðblindir
leiðtogar etja hungruðum og fáfróðum múg
gegn menningarverðmætum fortíðar, um það
er næstliðin öld áþreifanlegt dæmi, einkum
hvað snertir Rússland og Kína, en þar var að
vísu um innanlandsátök að ræða.
Jafnvel á friðartímanum milli stríðsátak-
anna héldu ránin áfram, þannig brutust
óþekktir inn í safnið í Bagdad 1996 og tóku
með sér verðmætar fleygrúnir. Að baki rán-
anna stóðu iðulega fjársterkir þjófsnautar úr
vestri sem skipulögðu þau, jafnt listaverkasal-
ar sem safnarar. Gefur augaleið að því fágæt-
ari sem munirnir eru þeim mun verðmætari og
eftirsóknarverðari á heimsmarkaði, ekki síður
á gráa svæðinu en uppboðum virtra uppboðs-
fyrirtækja. Óprúttnir höndlarar Vesturlanda
vita ofurvel að átakasvæði í Austurlöndum
nær, sem og annars staðar í austrinu, eru kjör-
inn vettvangur til gripdeilda listmuna og ann-
arra gersema, einkum þar sem lítill eða enginn
viðbúnaður er um varðveizlu þeirra meðan á
ófriði stendur. Síður í forgangsröð frumstæðra
og siðspilltra stjórnenda. Þjófar og þjófs-
nautar bíða færis að nálgast krásirnar, líkt og
hýenur eftir að hugrakkari og sterkari dýr
hafa étið nægju sína og fjarlægzt bráðina um
stund. Í hinum svonefnda siðmenntaða heimi
eru frumskógalögmálin á fullu ekki síður en
hjá sjálfum íbúum skóganna, hýenueðlið líkast
til hvergi gagnsærra.
Það eru vægast sagt ófagrar sögur er nú
streyma frá þeirri vöggu mannkynsins sem
hin forna Mesópótamía var, og hvergi ljótari
en frá Bagdad. Þar hafa níutíu prósent af
munum Írakska þjóðminjasafnsins horfið, eitt
hundrað og sjötíu þúsund listaverkum stolið
eða fyrirgert, safnið rústað. Meðal annars var
höfuðið höggvið af hinni frægu styttu Ljóninu
frá Tell Asmar, en til allrar hamingju var ger-
semunum úr konungagröfunum í Nimrud
bjargað, en þeim hafði verið komið fyrir í eld-
traustum geymslum Þjóðbankans. Þetta slík-
ur hryllingur upp á að horfa að fagfólk um all-
an heim á erfitt með að ná áttum,
hörmungarnar fyrir ofan skilning þess, hvern-
ig litist Íslendingum til að mynda á ef hin
fornu handrit og aðrar þjóðargersemar okkar
fengju slíka meðferð? Fyrir slíku „bókadrasli“
bera stríðshaukar enga virðingu þegar olían er
annars vegar. Jafnvel voru greipar látnar sópa
um rammgerðar geymslur Þjóðminjasafnsins,
þó uppi getgátur um að forstöðumaður þess
kunni að hafa tekið gripina með sér á flótt-
anum
Haukarnir í Pentagon höfðu kallað tilsín fornleifafræðinga til skrafs ográðagerða fyrir stríðið, búinn tillisti yfir menningarstaði í hættu,
þar á meðal var að sjálfsögðu öðru fremur
Írakska þjóðminjasafnið í Bagdad. Og Írakar
höfðu sjálfir af öryggisástæðum flutt muni úr
héraðssöfnum til Bagdad, sem Bandaríkja-
menn hljóta að hafa vitað. Hvernig eiga menn
svo að skilja og hvaða ályktanir að draga af því
að þeir lögðu yfirhöfuð ekki hina minnstu
áherzlu á að vernda safnið? Ómetanlega þjóð-
argersemi og menjar frá þessari vöggu mann-
kynsins, jafnframt gersemi á heimsvísu. Mörk
frá meintum uppruna vestrænnar menningar
og þeirra eigin um leið? Í stað þess voru her-
menn á sama tíma og eyðileggingin og grip-
deildirnar áttu sér stað á fullu við að má út
mynd af andliti Georges Bush á gólfi Rashid-
hótelsins, þannig að ekki yrði lengur gengið
yfir ásjónu forsetans á þeim stað, það hafði
forgang. Þá hjuggu hermennirnir bita af lösk-
uðum og föllnum myndastyttum til að taka
með sem minjagripi. Að öllu samanlögðu má
álykta, að Bandaríkjamenn hafa umborið
skemmdarverkin og í engu farið eftir þeim
upplýsingum sem þeir höfðu handa á milli.
Margir fornleifafræðingar eru á því að í og
með hafi verið um skipulagðar gripdeildir að
ræða og drjúgur hluti þýfisins muni rata í
einkasöfn, ganga kaupum og sölu á gráa mark-
aðnum á Vesturlöndum, orðrómur um að nú
þegar hafi orðið vart við gripi á listamarkaði í
París. Þjófarnir gengu hreint til verks,
skýrslur um uppgrefti brunnu og tölvur er
geymdu upplýsingar eyðilagðar, þannig að í
mörgum tilvikum eru sagðar litlar og engar
skjalfestar heimildir til um munina, einungis
myndir af þeim. Slíkar gersemar austursins
fágæti á markaði vestursins, enda óheimilt
með lögum frá 1926 að fara með forn listaverk
út fyrir landamæri ríkisins, nema þegar um er
að ræða tímabundin lán á sýningar, hvað þá
setja á sölumarkað. Einstakir gripir frá Aust-
urlöndum nær þannig eðlilega mjög eftirsóttir
og seldir fyrir stjarnfræðilegar upphæðir birt-
ist þeir á sölumarkaði eða seldir á uppboðum.
Á nýlegum fundi sérfræðinga Unesco,
Menningarmálastofnunar Sameinuðu þjóð-
anna, kom fram krafa um að stofnuð verði
„Lögregla menningarverðmæta“. Nú er safns-
ins gætt og komið hefur verið upp vefsíðu með
myndum af öllum horfnu safngripunum.
Felmtri lostinn írakskur fornleifafræðingur
lét eftiurfarandi orð falla í New York Times
um hina válegu atburði: „Sjálfsmynd þjóðar,
verðmæti og menning eru falin í sögu hennar.
Þegar menning þjóðar er fótum troðin, eins og
skeð hefur um okkar undanfarna daga, er saga
hennar öll.“
Skyldi það hafa verið tilgangurinn hlýtur
margur að spyrja sig, og „að frjálsu fólki sé
frjálst að gera mistök og fremja glæpi“ eins og
Donald Rumsfeld á að hafa sagt? En þetta er
einfaldlega of stór biti að kyngja og í ljósi sög-
unnar má hér minnast orðspekinnar „skamma
stund skal hönd höggi fegin“.
Rupl úr vöggu menningar
Sorg og örvænting eftir gripdeildirnar.
Meyljón frá Nimrud.
SJÓNSPEGILL
Bragi
Ásgeirsson
bragi@internet.is
Offur stríðsátakanna: Koparhöfuð frá Ninive.