Morgunblaðið - 07.05.2003, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 7. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÉG HEF aldrei upplifað jafnskemmtilega
kosningabaráttu og þá sem nú er komin á
lokasprettinn. Ég hef farið um allt land
sem stoltur formaður í stórum flokki, þar
sem hvarvetna eru öflugar sveitir liðs-
manna Samfylkingarinnar, fullar af hug-
sjónaglóð og baráttueldi. Sumum þeirra
hafði ég varla kynnst fyrr en á síðustu
vikum. Öllum bast ég þeim böndum sem
aðeins verða til þegar menn snúa bökum
saman og verjast og sækja hver fyrir ann-
an í orrahríð. Ég hafði satt að segja ekki
hugmynd um allt það atgervi, þrótt og
fórnfýsi sem Samfylkingin bjó að um allt
land. Þegar ég kvaddi félaga mína á Ísa-
firði í síðustu viku, eftir skamma pólitíska
ferð þar sem varla var svefn eða stund til
hvíldar, þá gat ég ekki varist þeirri til-
finningu að minn stærsti pólitíski draum-
ur væri orðinn að veruleika.
Sögulegar framfarir
Ég, einsog svo margir af minni kynslóð,
tók út pólitískan þroska í viðjum stjórn-
mála sem tilheyrðu liðinni tíð. Sögulegt
slys klauf hreyfingu jafnaðarmanna í
herðar niður snemma á síðustu öld. Þrátt
fyrir það tókst jafnaðarmönnum að hafa
forystu um uppbyggingu velferðarkerfis
hér á landi, sem á varla sinn líka. Mínir
pólitísku áar voru arkitektar og smiðir að
þeim áveitukerfum samfélagsins sem
fluttu fjármagn milli þjóðfélagshópa, og
tryggðu að örbirgð var útrýmt á Íslandi.
Heil þjóð braust úr fátækt til bjargálna.
Vissulega eiga jafnaðarmenn höfund-
arréttinn að velferðarneti samtímans. En
klofningurinn í hreyfingu þeirra hér á
landi leiddi til að hún náði ekki þeirri for-
ystu í samfélaginu, sem þeir náðu annars
staðar á Norðurlöndunum. Fyrir vikið
þurfti harðari baráttu en ella til að ná
fram brýnum félagslegum úrbótum. Ég
dreg ekki úr hlut þeirra, sem þar héldu
líka á hamri og sög með okkur jafn-
aðarmönnum. En það voru hugmyndir
jafnaðarstefnunnar sem lögðu til elds-
neytið, sem dreif áfram þróun velferð-
arkerfisins á síðustu öld.
Trygging fyrir stéttlausu Íslandi
Það var hins vegar alltaf á brattann að
sækja. Klofningur jafnaðarmanna leiddi
til þess að auðhyggjan, í gervi Sjálfstæð-
isflokksins, náði alltof mikilli forystu í
samfélaginu. Það hefur aldrei sést betur
en allra síðustu árin þegar breytingar af
völdum stjórnvalda hafa skert möguleika
margra góðra Íslendinga til að lifa ham-
ingjuríku lífi. Draumur minn, draumur
minnar kynslóðar og margra annarra, var
því að bæta úr mistökum síðustu aldar
með því að skapa eina stóra hreyfingu,
sem byggði á
unnar um ma
réttlæti i man
vegna varð Sa
Hún var sv
sjónarmiðum
sérgæsku og
Samfylkingin
grunnstefin u
sameina alla j
þeir eru með
Nató eða heri
óspilltan þjóð
allra okkar se
ir vettvangi ti
baráttu fyrir
félagi.
Það hefur a
samstöðu jafn
fundi sjálfstæ
tillögur um ei
arkerfinu. Til
lækkanir eru
er fræðilega ó
miðað við sög
Sjálfstæðisflo
er því að ráða
Þegar draumurinn ræti
„Draumurinn hefur ræst! Sa
in sá sterki samnefnari jafna
landi sem við stefndum að. Í
sigur sem við höfum þegar u
Eftir Össur Skarphéðinsson
Í KOSNINGUNUM um helgina fá kjós-
endur tækifæri til að standa að kaflaskilum
í íslenskum stjórnmálum. Ísland gæti orðið
líkara velferðarþjóðfélögum nágranna-
landa okkar eftir næstu kosningar. Í fyrsta
skipti frá því að borgaralegt þjóðfélag tók
að myndast í landinu og verkalýðshreyfing
fór að setja mark sitt á félagsþróun opnast
möguleiki á því að stór jafnaðarmanna-
flokkur leiði næstu ríkisstjórn.
Samfylkingin varð til að kröfu fólks sem
vildi að vinstriflokkarnir sameinuðust í eitt
stjórnmálaafl til að hafa í fullu tré við
keppinautinn á hægri vængnum, Sjálf-
stæðisflokkinn. Margt bendir til þess að í
kosningunum á laugardaginn verði tekist á
um það hvort Samfylkingin eða Sjálfstæð-
isflokkurinn myndi kjölfestu í næstu rík-
isstjórn. Velur þú óbreytt ástand eða nýja
ríkisstjórn?
Stefna jafnaðar og réttlætis
Mikill meirihluti þjóðarinnar styður
stefnu jafnaðar og réttlætis. Fólk vill
stöðva vaxandi misskiptingu í þjóðfélag-
inu. Fólk vill að heimili og fjölskyldan hafi
forgang í þjóðfélaginu – ekki fámennar
valdablokkir og fjármagnseigendur í land-
inu.
Íslenska þjóðfélagið geldur þess á mörg-
um sviðum að sjónarmið jafnaðarmanna
eru fyrir borð borin. Ég nefni hér nokkur
dæmi. Um níutíu þúsund einstaklingar á
Íslandi eru í ábyrgðum á lánum annarra.
Árið 2001 féllu slíkar ábyrgðir á tvö þús-
und fjölskyldur. Í sjö ár höfum við sam-
fylkingarmenn flutt tillögur á þinginu um
afnám ábyrgðarmannakerfisins. Við Ís-
lendingar ættum ekki, einir þjóða, að þurfa
að setja heimili okkar í hættu með slíkum
ábyrgðum.
Margir standa ekki undir lyfja- og lækn-
iskostnaði. Kostnaðarþátttaka fólks í heil-
brigðiskerfinu hefur aukist það mikið að
lágtekjufólk getur iðulega ekki leitað sér
læknishjálpar eða leyst út lyf. Þessu mun
Samfylkingin breyta komist hún til áhrifa
að loknum næstu kosningum.
Verðtrygging fjárskuldbindinga þekkist
hvergi í okkar heimshluta með sama hætti
og enn tíðkast í íslenska fjármálakerfinu.
Við höfum flutt tillögur um að breyta
þessu. Einstaklingar og fjölskyldur þurfa
að fá betri sam
hafa allt sitt á
Húsnæðisk
í klúður í hönd
mönnum. Stjó
fyrir því að yfi
skyldur eru nú
og að vextir hú
mikið. Alþýðu
þess vegna rík
hluta húsnæði
hefur upp fast
bréfavexti. Sa
næðiskostnað
leigumarkaðin
íbúðum og ver
greiðslum.
N
Við viljum n
leiða til að auk
félaginu. Þega
borðinu á laug
Söguleg tækifæri í sjónm
„Á laugardaginn verður tekis
Samfylkingin eða Sjálfstæði
myndi kjölfestuna í næstu rí
Eftir Jóhönnu Sigurðardóttur
LEIÐARAHÖFUNDUR Morgunblaðs-
ins er í skemmtilegum ham í dag þar sem
hann leggur út af ummælum undirritaðs
um hálendisvegi í nýlegu viðtali við blað-
ið. Verður ekki annað ráðið en höfund-
urinn sakni afdráttarlausrar andstöðu af
minni hálfu og Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs við slíkar hugmyndir
sem kunna að komast á ákvarð-
anatökustig einhvern tíma í framtíðinni.
Það er fagnaðarefni að Morgunblaðið
brýni menn til að standa vaktina í um-
hverfismálum og blaðið hefur margt vel
gert í umfjöllun sinni um þann málaflokk.
Því miður treysti það sér þó ekki til að
standa með umhverfisverndarsinnum og
taka eindregna afstöðu gegn stærstu um-
hverfisspjöllum sögunnar, þ.e. byggingu
Kárahnjúkavirkjunar. En það er önnur
saga.
Til að reyna að fyrirbyggja eða þá eyða
misskilningi: Svör mín til Morgunblaðsins
hefðu mátt vera nákvæmari að einu leyti.
Það sé ég þegar nú verður ljóst hvernig
leiðarahöfundurinn og þá væntanlega
fleiri lesendur skilja mig, þ.e. að ég sé
með „snyrtilegum vegum“ að tala um nýj-
ar framkvæmdir, beinlínis vegalagnir um
hálendið þar sem engir vegir eru fyrir.
Svo er þó ekki. Staðreyndin er hins vegar
sú að um hálendið liggja vegaslóðar þvers
og kruss og þ.á m. tvær meginleiðir milli
Norður- og Suðurlands, þ.e. Sprengi-
sandsleið og Kjölur. Að því kemur að taka
þarf afstöðu til þess hvað menn vilja gera
við þessa og aðra hálendisvegi eða slóða
sem fyrir eru.
Ég er miklu fremur að tjá hug minn til
þess hvernig farið verður með núverandi
vegi og slóða þegar ég hef alla fyrirvara á
uppbyggingu heilsársvega. Undir snyrti-
lega vegi sem liggja í landinu gætu hins
vegar fallið t.d
slóða og skýra
þeir séu byggð
m.a. þjónað þe
hættu á utanv
um slóðum þar
Skýrt og afdrá
við í Vinstrihr
boði ljáum ekk
kvæmdum fyr
um stofnun þj
hálendinu og s
Þar með yrði s
hætti fengin n
mannvirkjage
vegagerð, sam
lagi og verndu
Snyrtilegir vegir og gam
„Því miður treysti það sér þó
standa með umhverfisvernda
eindregna afstöðu gegn stæ
isspjöllum sögunnar, þ.e. byg
hnjúkavirkjunar.“
Eftir Steingrím J. Sigfússon
UPPBYGGING Í ÍRAK
Það uppbyggingarstarf sem fyr-ir höndum er í Írak verðurtímafrekara, flóknara og
kostnaðarmeira en sú styrjöld sem
að baki er. Írak, sem eitt sinn var
eitt ríkasta og þróaðasta ríki Mið-
Austurlanda, er ekki svipur hjá sjón
eftir áratuga styrjaldir og harð-
stjórn. Þrátt fyrir gífurlegan nátt-
úruauð Íraka í formi olíu er ljóst að
ekki verður hægt að endurreisa
efnahag Íraks og íraskt þjóðfélag
nema með samstilltu átaki umheims-
ins. Þær þjóðir er stóðu að og studdu
átökin í Írak bera sérstaka ábyrgð í
þeim efnum. Þeim ber skylda til að
tryggja að það samfélag sem þróast
mun að loknu stríðinu sé mann-
vænna en það sem fyrir var.
Ísland var í hópi þeirra ríkja er
studdu aðgerðir bandamanna í Írak.
Íslendingum ber þar með skylda að
standa af myndarbrag að stuðningi
við uppbyggingu í Írak. Þar verða
jafnt að koma til bein framlög ís-
lenskra stjórnvalda sem stuðningur
við félagasamtök er sérhæfa sig á
þessu sviði.
Í grein í Morgunblaðinu síðastlið-
inn laugardag segir Sigrún Árna-
dóttir, framkvæmdastjóri Rauða
krossins á Íslandi, meðal annars:
„Nú þarf að byggja upp í Írak. Heil-
brigðiskerfið er í molum og velferð-
arkerfið í rúst. Þó að bandamenn og
alþjóðasamfélagið muni án efa
leggja sig fram um að hjálpa til við
uppbygginguna er ljóst að heima-
menn verða að leiða starfið og vinna
það að langmestu leyti.
Í þróunarstarfi hefur undanfarin
ár verið lögð stóraukin áhersla á að
styðja við bakið á samtökum sem
starfa sjálfstætt, án afskipta ríkis-
valdsins. Þannig telja menn meðal
annars að best sé að stuðla að lýð-
ræðisþróun í löndum þar sem ríkis-
valdið hefur verið nær allsráðandi.
Að auki sýnir reynslan að slík sam-
tök eru oft skilvirkari og með betri
aðgang að þeim sem þurfa á hjálp-
inni að halda en stjórnarstofnanir.
Lykilatriði í uppbyggingarstarfinu í
Írak á næstu mánuðum og árum
verður því að efla óháð mannúðar-
félög, félög eins og Rauða hálfmána
Íraks, til góðra verka þar sem mest
þrengir að.“
Þegar upp er staðið mun sagan
dæma stríðið í Írak af því hvort það
hafi leitt til friðar og stöðugleika í
Írak en ekki einungis hrakið harð-
stjórann Saddam Hussein og böðla
hans frá völdum. Það á að nýta það
tækifæri sem nú býðst til að veita
írösku þjóðinni það frelsi og þá hlut-
deild í þjóðarauðnum sem hún hefur
verið svipt í valdatíð Saddams. Að
byggja upp samfélag er gæti orðið
fyrirmynd annarra ríkja í Mið-Aust-
urlöndum. Það gæti leitt til víðtækra
umskipta í þessum heimshluta er
myndu koma íbúum þar til góða.
Margt verður hins vegar að gerast
áður en slík háleit markmið geta orð-
ið að veruleika. Fyrst verður til
dæmis að tryggja að Írakar njóti
nauðsynlegrar þjónustu á sviði heil-
brigðismála og hafi aðgang að
ómenguðu drykkjarvatni. Til að það
megi takast verður að beita öllum til-
tækum ráðum og nýta sérþekkingu
og reynslu samtaka á borð við Rauða
krossinn og Rauða hálfmánann.
SKOÐANAKANNANIR OG AUGLÝSINGAR
Það er alvarlegt umhugsunarefni,hvort kosningabaráttan er um of
farin að snúast um skoðanakannanir
og auglýsingar. Sennilega hafa fleiri
skoðanakannanir verið gerðar fyrir
þessar kosningar en nokkru sinni
fyrr. Fréttir um niðurstöður nýjustu
kannana eru augljóslega fyrirferðar-
meiri í mörgum fjölmiðlum en fréttir
af umræðum um málefni lands og
þjóðar í kosningabaráttunni.
Ekki er endilega víst, að auglýs-
ingar séu meiri en áður en það er al-
veg ljóst, að stjórnmálaflokkarnir
leggja mikla áherzlu á auglýsingar.
Út af fyrir sig er allt gott um það að
segja. Auglýsingar eru leið til þess
að koma ákveðnum sjónarmiðum á
framfæri á einfaldan og skýran hátt.
En auglýsingar mega ekki koma í
stað umræðna. Það er hægt að nota
þær til þess að skerpa á ákveðnum
sjónarmiðum og viðhorfum, sem
fram koma í umræðum.
Kosningabarátta má ekki verða
innihaldslaus. Það er beinlínis rangt
að kosningabarátta eigi fremur að
snúast um persónur en málefni eða
að þróun hér hjá okkur hafi orðið sú,
að hún snúist meira um einstaklinga
en mál.
Það er beinlínis skaðlegt fyrir lýð-
ræðið ef stjórnmálaflokkarnir beina
kosningabaráttu meira að einstak-
lingum en málefnum, leggja frekar
áherzlu á auglýsingar en umræður
og láta skoðanakannanir stjórna ferð
sinni.
Það væri ofmælt að segja, að kosn-
ingabaráttan hafi verið málefna-
snauð. Skattamálin hafa verið mjög
til umræðu. Sjávarútvegsstefnan
sömuleiðis og töluvert hefur verið
rætt um velferðarkerfið.
En bæði fólk og fjölmiðlar finna
fyrir því, að hinar málefnalegu rök-
ræður eru ekki í fyrirrúmi.
Það ætti að verða verkefni stjórn-
málaflokkanna á næstu árum að
leggja meiri rækt við málefni í kosn-
ingabaráttu. Það er ekki endilega já-
kvæð þróun, að einstaka stjórnmála-
flokkar leita augljóslega mjög
ráðgjafar hjá auglýsinga- og al-
mannatengslastofum. Starfsfólk
þeirra fyrirtækja kann vel til verka
en því fer víðs fjarri að það hafi sömu
tilfinningu fyrir þeim straumum,
sem bærast meðal þjóðarinnar og
stjórnmálamennirnir sjálfir, sem eru
í stöðugu sambandi við fólk, bæði í
kosningabaráttu og milli kosninga.
Stjórnmálamönnum er oft úthúðað
en fullyrða má að þeir eru í betra
beinu sambandi við almenning í
landinu en nokkur annar þjóðfélags-
hópur. Þeir finna betur hvað er efst í
huga fólks.
Það er nauðsynlegt fyrir lýðræðið
í landinu að þeir stjórni ferðinni í
kosningum en feli það verk ekki í
hendur sérfræðinga, sem lifa og
starfa í allt annarri veröld en þeir
sjálfir. Kannski eru einhverjir flokk-
anna að læra þessa lexíu nú um þess-
ar mundir.